Uszkodzenie mięśnia
Uszkodzenie jednostki mięśniowo-ścięgnistej głównie polega na:
- całkowitym lub częściowym uszkodzeniu mechanicznym mięśnia bądź jego powięzi (np. następstwo sytuacji, w której dochodzi do nadmiernego skurczu);
- całkowitym lub częściowym uszkodzeniu ścięgna bądź zerwania przyczepu, czasem z odłamkiem kości (np. w przypadku złamań awulsyjnych).
W momencie gdy dochodzi do uszkodzenia mięśnia oraz jego powięzi przez sumujące się mikrourazy bądź uraz pojedynczy, dochodzi do powstania przepukliny mięśniowej. Dotyczy ona najczęściej mięśni ud: czworogłowego, przywodziciela, dwugłowego, a także brzuchatego łydki.
Są dwa rodzaje przepuklin mięśniowych:
- prawdziwa – tkanka mięśniowa uwypukla się przez uszkodzoną powięź;
- rzekoma – powięź oraz tkanka mięśniowa ulegają rozerwaniu (w tym przypadku funkcja danego mięśnia jest uszkodzona).
Przyczyny zerwania mięśnia
Do przyczyn zerwań mięśnia należą:
- pojedynczy uraz;
- sumowanie się mikrourazów, zarówno sportowych jak i zawodowych;
- konsekwencje różnorodnych chorób (np. tężec, gruźlica);
- skutek aplikacji sterydów miejscowych (dochodzi do depolimeryzacji włókien kolagenowych, do uszkodzenia ścięgna i zwiększenia podatności na zerwania);
- przecięcia mięśni;
- stłuczenia, zmiażdżenia;
- samoistne zerwania (patologia ścięgien);
- przeciążenia fizyczne;
- gwałtowny, szybki ruch bez odpowiedniego rozgrzania mięśni;
- stosowanie anabolicznych środków.
Objawy zerwania mięśnia
Zazwyczaj na zerwania są narażone mięśnie kończyn dolnych, między innymi: mięsień brzuchaty łydki, czworogłowy uda, grupa mięśni kulszowo-goleniowych, mięsień podeszwowy, piszczelowy. Zdarza się, że do zerwań dochodzi w obrębie kończyn górnych (np. mięsień naramienny, nadgrzebieniowy, piersiowy czy dwugłowy miesień ramienia.
Objawy zerwanego mięśnia:
- charakterystyczny dźwięk „chrupnięcia” (moment zerwania),
- obrzęk,
- krwiak,
- duży ból w obrębie miejsca uszkodzenia,
- osłabienie siły mięśniowej i ograniczony lub całkowicie zniesiony ruch kończyną,
- wzrost ciepłoty skóry w miejscu uszkodzenia,
- wypadnięcie bądź ograniczenie funkcji,
- brak jakichkolwiek zmian na RTG (chyba że było z oderwaniem fragmentu kostnego).
Leczenie i możliwe powikłania zerwania mięśnia
Leczenie nieoperacyjne zerwanego mięśnia obejmuje formę unieruchomienia na okres od 5 do 14 dni, stosując suche i zimne okłady oraz leki przeciwbólowe (np. niesteroidowe leki przeciwzapalne).
Leczenie operacyjne zerwanego mięśnia polega najczęściej na zszyciu mięśnia, ścięgna bądź przepukliny, a także na odtworzeniu przyczepu ścięgna. Rokowania zwykle po tego typu zabiegach są zwykle dobre.
Powikłaniem po zerwaniu mięśniowym może być:
- zbliznowacenie i zwłóknienie tkanki mięśniowej,
- rozwój pozaszkieletowych skostnień,
- skostnienia prowadzą natomiast do zwapnień.
Zapobieganie zerwaniom mięśniowym
Odpowiednia profilaktyka w znacznym stopniu może przyczynić się do zapobiegania zerwaniom mięśniowym, a także zmniejszy występowanie innych urazów. Powinno się stosować między innymi:
- rozgrzewkę, która jest dobrana odpowiednio do aktywności, którą chcemy wykonać;
- przygotowanie mięśni poprzez odpowiedni stretching, co przyczyni się do uelastycznienia mięśni;
- prawidłowy trening, który zawiera elementy zarówno koordynacji, jak i stabilizacji;
- właściwą dietę;
- odpowiednie zaopatrzenie ortopedyczne, które zmniejszy obciążenia działające podczas aktywności sportowej.
Postępowanie po zerwaniu mięśnia
Zaraz po urazie mięśnia należy postąpić zgodnie z metodą RICE:
- odpoczynek – natychmiastowe przerwanie jakiejkolwiek aktywności i ograniczenie ruchów, które wywołują ból;
- zimne okłady pozwolą na lepszą kontrolę obrzęku, zmniejszą ból i napięcie mięśniowe;
- można zastosować delikatny ucisk na powierzchnię, która boli;
- należy unieść kończynę, w której doszło do uszkodzenia, co pozwoli na poprawę krążenia.
„Uruchamianie” pacjenta po leczeniu właściwym:
- nie może być zbyt wczesne, z racji tego, że może dojść do uszkodzenia naczyń krwionośnych;
- nie może też być zbyt późne, aby nie doprowadzić do zrostów i zaników;
- zaczyna się, gdy obniżają się parametry bólu, obrzęku i ciepłoty;
- podczas uruchamiania dodatkowo powinno się stosować ćwiczenia izometryczne;
- przed ćwiczeniami najlepiej zastosować zimno – blokuje powstawaniu niefunkcjonalnej, twardej blizny i zapobiega zrostom.
Dalszy etap uruchamiania:
- przywrócenie jak najlepszej ruchomości i elastyczności;
- przywrócenie siły, koordynacji;
- ćwiczenia propriocepcji (czyli czucia głębokiego, które pozwalają na wykształcenie zmysłu orientacji ułożenia naszego ciała w przestrzeni);
- delikatny stretching (rozciąganie struktur mięśniowych);
- mobilizacja tkanek miękkich.
Faza treningowa:
- ćwiczenia ekscentryczne (mięsień zmienia swoją długość – wydłuża się, zachowując jednocześnie napięcie);
- trening plyometryczny (połączenie siły i szybkości w celu uzyskania maksymalnej siły mięśni w jak najkrótszym czasie);
- trening funkcjonalny (poprawa kondycji, sylwetki, trening mięśni głębokich).
