Gruźlica płuc – objawy, leczenie, badania. Jak można się zarazić?

Gruźlica płuc – suchoty – co to jest i kto może zachorować?

Gruźlica (tuberkuloza) to zakaźna choroba, której przyczyną są bakterie – prątki gruźlicy Mycobacterium tuberculosis (tzw. prątki Kocha). Najczęściej występującą odmianą schorzenia jest gruźlica płucna.

Gruźlica płuc przenosi się drogą kropelkową – patogeny są obecne w wydzielinie uwalnianej przez chorego i łatwo mogą stać się źródłem zakażenia dla kolejnych osób (żywotność prątków gruźlicy w mokrej ślinie to 7 dni, w wyschniętej plwocinie nawet kilka miesięcy). U chorych może być również stwierdzana gruźlica płuc nieprątkująca – w postaci nieaktywnej, gdzie nie dochodzi do uwalniania bakterii i spada ryzyko zarażenia. Stąd, odpowiedź na pytanie, czy gruźlica jest zaraźliwa, nie zawsze jest oczywista. Z całą pewnością jednak zachorowanie na gruźlicę w rodzinie czy w najbliższym otoczeniu wymaga konsultacji lekarskiej i wykluczenia zakażenia u osób z kontaktu.

Sprawdź również: Odkrztuszanie plwociny (flegmy)

Na gruźlicę płuc może zachorować każdy. Po wynalezieniu leków przeciwprątkowych wydawało się, że galopujące suchoty, jak brzmiała dawna nazwa gruźlicy to schorzenie, które wkrótce zostanie całkiem wyeliminowane z populacji i zapomniane w medycznym słowniku. Stało się jednak inaczej – gruźlica płuc, a także inne jej postacie, wraca, a każdego roku rozpoznaje się chorobę u nowych pacjentów. Choć uważa się, że do grupy szczególnego ryzyka należy zaliczyć osoby bezdomne, uzależnione od alkoholu czy zarażone wirusem HIV, do zakażenia gruźlicą może dojść u każdego z nas.

Gruźlica może dotykać nie tylko płuc, ale wielu innych narządów, jak gruźlica kości, gruźlica ośrodkowego układu nerwowego, gruźlica nerek czy przewodu pokarmowego. Najczęstszą lokalizacją pozapłucną choroby jest gruźlica węzłów chłonnych.

Gruźlica – objawy zakażenia płuc prątkiem gruźlicy

Pierwsze objawy gruźlicy mogą być niecharakterystyczne i przypominać raczej sezonową infekcję przeziębieniową, co znacząco utrudnia rozpoznanie. Z czasem do znanych objawów dołączają:

• gorączka (zwiększająca się zwykle w godzinach wieczornych i nocnych),
• poty nocne,
• chudnięcie,
• przewlekły kaszel (powyżej trzech tygodni),
• odkrztuszanie krwawej plwociny (krwioplucie).

W miarę upływu czasu gruźlica płucna powoduje powstawanie wielu drobnych guzków zwanych gruzełkami, które stopniowo zastępują prawidłowe struktury płuc i częściowo niszczą tkanki, pozostawiając puste przestrzenie, czyli „jamy”.

Objawy gruźlicy u dorosłych są mniej nasilone niż w przypadku gruźlicy u dziecka. Im młodsze dziecko, tym choroba ma zwykle cięższy przebieg oraz gorsze rokowanie końcowe. W Polsce obowiązkowemu szczepieniu przeciwko gruźlicy poddawane są noworodki tuż po urodzeniu, co stanowi najskuteczniejszą znaną profilaktykę gruźlicy.

Gruźlica rozwija się powoli, w ciągu tygodni, a nawet miesięcy. Nieleczona w połowie przypadków kończy się śmiercią. Objawem przebytej gruźlicy płuc mogą być zmiany włókniste płuc, które są obecne w badaniu RTG płuc, jak i mogą być słyszalne w czasie badania fizykalnego (osłuchiwania chorego).

Badania na gruźlicę – diagnostyka suchot

Obecne metody diagnostyczne pozwalają na wykrycie zakażenia, jeszcze przed wystąpieniem objawów gruźlicy. Dzięki badaniu materiału genetycznego bakterii, ocena próbki krwi pozwala na szybkie i skuteczne wykluczenie lub potwierdzenie zakażenia. Diagnostyka gruźlicy płuc przeprowadzana jest również zwykle u najbliższych członków rodziny osoby zakażonej, którzy mieli bezpośredni kontakt z chorym.

Choć najpewniejszą metodą potwierdzającą sprawdzić, czy to gruźlica płucna, jest wyizolowanie prątków gruźlicy z materiału pobranego od chorego (plwocina, popłuczyny oskrzelowe uzyskane w czasie bronchoskopii), stosuje się również szereg metod pośrednich mogących wskazywać na obecność gruźlicy płucnej. Zalicza się do nich oznaczenie specyficznych przeciwciał w surowicy krwi, jak i badania obrazowe: rentgen klatki piersiowej czy tomografię komputerową klatki piersiowej.

W gruźlicy płuc zdjęcia RTG mogą również ujawniać szereg zmian związanych z przebytym, nieaktywnym obecnie zakażeniem: zwapnienia płuc czy zmiany włókniste w płucach.

Gruźlica płuc – leczenie

Leczenie gruźlicy płuc opiera się na podawaniu antybiotyków działających przeciwprątkowo, w odpowiednich schematach terapeutycznych. Kluczowe dla skutecznego leczenia jest przestrzeganie zaleceń lekarskich. Terapia trwa zwykle około 6 miesięcy, co pozwala na skuteczne wyeliminowanie prątków z organizmu chorego oraz zapobiegnięciu wytworzeniu się szczepów wielolekoopornych.

Stosuje się leki przeciwprątkowe, takie jak: izoniazyd, ryfampicyna, pyrazynamid i etambutol. Rzadziej stosowana jest streptomycyna. Inne leki podaje się w przypadku braku wrażliwości prątków na któryś z leków podstawowych lub konieczności zmiany leku przy wystąpieniu działań niepożądanych.

Czy w gruźlicy leczenie w domu jest bezpieczne? Zwykle terapię rozpoczyna się w warunkach szpitalnych, z uwagi na bezpieczeństwo chorego, jak i ryzyko związanie z rozsiewem zakażenia. Ostra postać gruźlicy może wymagać przedłużonej hospitalizacji, połączonej niekiedy z izolacją chorego.

Leki przeciwgruźlicze rozwijają swoje działanie zwykle w ciągu 2–3 tygodni, po tym czasie większość chorych przestaje być już zakaźna. O szczegółach zachowania profilaktyki w stosunku do osób najbliższych, warto jednak porozmawiać ze swoim lekarzem prowadzącym.

Nieleczona gruźlica płuc może być chorobą śmiertelną, z uwagi na rozsiew zakażenia na inne obszary ciała oraz powikłania w postaci uszkodzenia narządów wewnętrznych.