Terminem "gęsia stopa" określa się przyczep trzech mięśni w okolicy piszczeli. Uszkodzenie tych mięśni powoduje przykre dolegliwości. Ich przyczyną często są treningi i nadmierne przeciążenie kończyny. Ryzyko urazów mięśni gęsiej stopki zwiększa się u osób: otyłych czy z choraobami stawu kolanowego. Objawy to: ból poniżej kolana, obrzęk, nieprzyjemne uczucie w chwili rozciągania mięśni. Leczenie gęsiej stópki polega m.in. na wdrożeniu fizjoterapii i ćwiczeń.
Gęsia stopa – przyczyny, objawy, badania, leczenie, ćwiczenia, zapobieganie gęsiej stópce
Spis treści
- Gęsia stopa – anatomia – co to jest?
- Gęsia stopka – przyczyny
- Na czym polega choroba Osgooda-Schlattera?
- Zapalenie gęsiej stopki – objawy
- Gęsia stopa – jakie badania i jak rozpoznać?
- Gęsia stópka – leczenie
- Gęsia stopka – fizjoterapia gęsiej nóżki
- Zapalenie gęsiej stopki – rehabilitacja – jakie ćwiczenia?
- Gęsia stópka – profilaktyka – jak zapobiegać?
Gęsia stopa – anatomia – co to jest?
Gęsia stopka lub gęsia nóżka (pes anserinus) to nazwa wspólnego końcowego przyczepu trzech mięśni: krawieckiego, smukłego oraz półścięgnistego, który mieści się na kości piszczelowej, ok. 5 cm poniżej przyśrodkowej strony stawu kolanowego. Przyczep łączy się z powięzią goleni i tworzy łącznotkankową, ścięgnistą płytką i przypomina kształtem błonę między palcami gęsi, stąd nazwa struktury.
Trzy mięśnie gęsiej stopki odpowiadają za zginanie stawu kolanowego i rotację uda do wewnątrz oraz stanowią dynamiczny stabilizator przeciwdziałający koślawości kolan. Pewne dyscypliny sportowe, takie jak: bieganie, kolarstwo, pływanie klasyczne, koszykówka, piłka nożna oraz sporty rakietowe, szczególnie narażają sportowców na problemy z gęsią stopą. Oczywiście różne schorzenia układu kostno-mięśniowego lub choroby ogólnoustrojowe również mogą się przyczyniać do dolegliwości tej struktury, które mogą mieć charakter przeciążenia, podrażnienia lub zapalenia.
To też może Cię zainteresuje: Uszkodzenie łąkotki – przyczyny, objawy, leczenie
Gęsia stopka – przyczyny
Przyczyny urazów gęsiej stopy najczęściej dotyczą biegaczy i związane są z formą treningów oraz możliwościami organizmu. Jeżeli zawodnik źle przekalkuluje obciążenia i dojdzie to przetrenowania – jest to droga otwarta dla wszelkiego rodzaju przeciążeń. Kolejnym czynnikiem jest odpowiednia higiena treningowa, związana z odpowiednim przygotowaniem do biegu, adekwatnym kilometrażem, wyborem trasy oraz wygodnym obuwiem.
Do czynników zwiększających ryzyko przeciążenia gęsiej stópki zaliczamy:
- choroby ogólnoustrojowe (otyłość, cukrzyca, reumatoidalne zapalenie stawów),
- nadmierna pronacja stopy (skierowanie do wewnątrz),
- koślawość stawów kolanowych (ugięcie stawów do wewnątrz),
- dysfunkcje funkcjonalne stawu kolanowego (niestabilność, zmniejszona siła mięśni i ograniczone zakresy ruchów),
- przebyte wcześniejsze urazy,
- schorzenia stawu kolanowego (problemy z więzadłami, łąkotką przyśrodkową, zapalenie stawu rzepkowo-udowego),
Przyczyną gęsiej stópki może być też choroba Osgooda-Schlattera (zapalenie guzowatości kości piszczelowej).
Na czym polega choroba Osgooda-Schlattera?
Choroba Osgooda-Schlattera określana jest inaczej jako zapalenie guzowatości kości piszczelowej (wcześniej znane jako jałowa martwica kości piszczelowej). Dochodzi w niej do zaburzenia ukrwienia jądra kostnienia i nadmiernego wzrostu części kostnej, a w konsekwencji – do uszkodzeniu jądra kostnienia nasadowej części kości piszczelowej.
Wyróżniamy następujące typy choroby Osgooda-Schlattera:
- typ I – wewnętrzne uszkodzenie jądra kostnienia bez naruszenia ciągłości chrząstki;
- typ II – uszkodzenie jądra kostnienia ze złamaniem chrząstki poza polem przyczepu więzadła rzepki;
- typ III – uszkodzenie jądra kostnienia ze złamaniem chrząstki w obrębie pola przyczepu więzadła rzepki.
Jakie są przyczyny choroby Osgooda-Schlattera?
Zapalenie guzowatości kości piszczelowej rozwija się głównie u dzieci między 8. a 15. rokiem życia, jeżeli prowadzą one aktywny tryb życia. W tym okresie młody organizm szybko rośnie i niekiedy poszczególne tkanki nie wytrzymują dodatkowego obciążenia związanego ze sportem.
W miejscach, gdzie płytki wzrostowe kości (struktury odpowiedzialne za przyrastanie kości na długość) pokrywają się z miejscami przyczepów ścięgien lub więzadeł, powstają delikatne struktury, podatne na uszkodzenia ortopedyczne, zwłaszcza że we wieku wzrostowym dochodzi do szybkiego rozwoju nie tylko kości, ale również mięśni, w tym mięśnia czworogłowego uda, odpowiedzialnego za wyprost w stawie kolanowym. W przypadku choroby Osgooda-Schlattera zmiany pojawiają się w obrębie przyczepów więzadeł rzepki. W wyniki nieprawidłowej trakcji dochodzi do licznych mikrourazów więzadła rzepki.
Dolegliwości okolicy stawu kolanowego statystycznie dotyczą częściej chłopców niż dziewczynek z uwagi na większe zaangażowanie w aktywność sportową. Choroba może rozwinąć się jednak u przedstawicieli obu płci.
Problemy w obrębie stawu kolanowego pojawiają się przede wszystkim u dzieci uprawiających sporty wymagające dużej ilości biegania i skakania, jak np.: piłka nożna, koszykówka, siatkówka, lekkoatletyka, biegi przełajowe.
Czynnikiem ryzyka jest nadmierne skupienie się przez młodego sportowca na specjalistycznym treningu, specyficznym dla danej dyscypliny. Wielu trenerów zapomina, jak ważne w wieku rozwojowym są ogólne ćwiczenia rozwijające ogólną sprawność, elastyczność mięśni lub motorykę.
Szacuje się, że problem dotyczy około 20% dzieci uprawiających sport półprofesjonalnie, na poziomie rywalizacji. U dzieci traktujących wysiłek amatorsko jest to zaledwie jedna na dwadzieścia osób.
Objawy choroby Osgooda-Schlattera
Objawy choroby Osgooda-Schlattera obejmują przede wszystkim ból lokujący się „pod rzepką”, a dokładniej na wysokości guzowatości kości piszczelowej. Natężenie dolegliwości bólowych jest silnie osobnicze. U jednych dzieci pojawia się po rozpoczęciu wysiłku i utrzymuje przez czas jego trwania jako delikatny ból. U innych może objawiać się silnymi dolegliwościami bólowymi uniemożliwiającymi podjęcie jakiejkolwiek aktywności fizycznej. Przy silnych dolegliwościach ból występuje niezależnie od wysiłku i uniemożliwia normalne chodzenie.
Cechą charakterystyczną jałowej martwicy guzowatości kości piszczelowej u dziecka jest to, że podczas czynnego wyprostu w stawie kolanowym odczuwalny jest silny ból w okolicy guzowatości kości piszczelowej. Ruchy bierne w stawie nie dają objawów bólowych.
Silne stany zapalne objawiają się widocznym gołym okiem obrzękiem oraz zaczerwienieniem i tkliwością tkanki. Choroba może nie dawać znać o sobie przez kilka miesięcy lub nawet kilka lat. Objawy na ogół mają charakter łagodny, z okresowymi zaostrzeniami. Rokowanie w chorobie jest dobre, a zarówno objawy kliniczne, jak i zmiany w badaniu radiologicznym ustępują w postaciach łagodnych na ogół po 2–3 latach w sposób samoistny. W pozostałych przypadkach wymagane jest leczenie. W wyjątkowych sytuacjach może się zdarzyć powikłanie choroby – jest nim częściowe oderwanie guzowatości od kości piszczelowej.
Jak rozpoznać zapalenie guzkowatości kości piszczelowej?
Diagnostyka choroby zaczyna się od przeprowadzenia wywiadu z pacjentem. Lekarz ortopeda przeprowadza także badanie fizykalne, polegające na sprawdzeniu manualnie ograniczeń ruchu w stawie kolanowym, występowania obrzęku oraz zaczerwienienia. Do postawienia diagnozy zaleca się uzupełnienie badania fizykalnego o badanie kliniczne i diagnostykę obrazową.
Rentgen z reguły okazuje się niewystarczający, choć pozwala na wykluczenie wielu innych chorób (w tym złamań i pęknięć). W praktyce lepiej sprawdza się miejscowe USG okolic rzepki, a także tomografia komputerowa stawu kolanowego. Ma to też na celu wykluczenie innych zmian powodujących dolegliwości bólowe.
Jak przebiega leczenie choroby Osgooda-Schlattera?
Dla osób aktywnych sportowo schorzenie może okazać się dotkliwym ciosem, dlatego ważne jest jak najszybsze podjęcie leczenia. W większości przypadków wystarczające rezultaty daje czasowe ograniczenie intensywności (lub objętości) treningów.
Aby nie stracić wypracowanej formy z uwagi na kilkumiesięczną przerwę, warto rozważyć przejściową zmianę na inną dyscyplinę i zamienić np. bieganie na pływanie lub lekkoatletykę na nordic walking. Kiedy dotkliwy ból pojawia się w czasie aktywności dnia codziennego, można doraźnie sięgać po leki typu NLPZ zmniejszające stan zapalny.
W sytuacji gdy ból nasila się po wzmożonym wysiłku fizycznym, miejsce dolegliwości można smarować żelami chłodzącymi, np. na bazie mentolu. Dopiero po złagodzeniu stanu zapalnego można przystąpić do rehabilitacji stawu kolanowego. Zwykle polega ona na przeprowadzeniu instruktażu ćwiczeń mających na celu wzmocnienie oraz rozciągnięcie mięśni uda (czworogłowego i dwugłowego), tak aby zmniejszyć napięcia w obrębie guzowatości kości piszczelowej. Ćwiczenia fizyczne mogą być uzupełnione o terapię manualną (np. masaże).
Warto pamiętać, że choroba może mieć charakter okresowy, a objawy bólowe mogą nawracać do czasu zakończenia okresu wzrastania. Po tym czasie zapalenie zwykle ustępuje samoczynnie i nie pozostawia po sobie żadnych powikłań. Co istotne, po ustąpieniu dolegliwości pacjenci mogą wrócić do pełnego obciążenia treningowego.
W wieku dorosłym dolegliwości bólowe przy niewyleczonej chorobie mogą się pojawiać z przodu kolana.
Kiedy potrzebna jest operacja?
Leczenie operacyjne jest uzasadnione w sytuacji, kiedy metody zachowawcze nie przynoszą rezultatu, a pacjent odczuwa ból nawet po zaprzestaniu aktywności sportowej. Operacja może być przeprowadzona metodą artroskopową, co skraca czas regeneracji. Lekarz usuwa niewygojone jądro kostnienia obecne przed więzadłem rzepki.
Operacja przy użyciu artroskopu trwa około godziny. Na czas dwóch tygodni po zabiegu pacjent ma zakładaną ortezę w pełnym wyproście. Jeżeli proces gojenia przebiega prawidłowo, do uprawiania sportu można wrócić po około 12 tygodniach.
Wystąpieniu i rozwojowi choroby Osgooda-Schlattera często można zapobiec poprzez odpowiednie dostosowanie aktywności fizycznej do wieku i możliwości dziecka.
To też może Cię zainteresować: Ból pod stopą – jakie mogą być przyczyny?
Zapalenie gęsiej stopki – objawy
Do objawów zapalenia i uszkodzenia gęsiej stopy zaliczamy m.in. miejscowy obrzęk i wzmożone napięcie mięśni. Pacjent zgłasza umiarkowany ból pod kolanem po jego stronie przyśrodkowej.
Dolegliwości bólowe i dyskomfort mogą pojawiać się przy: wstawaniu z pozycji siedzącej, schodzeniu czy wchodzeniu po schodach. Mogą pojawiać się również w nocy. Rano z kolei pacjent może odczuwać sztywność w stawie kolanowym.
Do nasilenia bólu dochodzi podczas rozciągania i kurczenia mięśni kulszowo-goleniowych oraz w trakcie aktywności fizycznej. Objawem gęsiej stopki jest potęgujący się dyskomfort oraz utrudniona aktywność fizyczna.
Sprawdź również: Ból kolana – co robić, jakie badania?
Gęsia stopa – jakie badania i jak rozpoznać?
Niestety rozpoznanie gęsiej stópki może stwarzać pewne trudności, najczęściej jest ono mylone z innymi kontuzjami stawu kolanowego np.: urazem więzadła pobocznego piszczelowego, uszkodzeniem łąkotki przyśrodkowej czy chorobą zwyrodnieniową. Najlepiej udać się do lekarza ortopedy pracującego ze sportowcami.
Poza badaniem ogólnym ważna jest ocena tkliwości i obrzęku chorej okolicy, wykonanie testów funkcjonalnych mięśni stawu kolanowego oraz skorzystanie z badania USG, który zróżnicuje nam uraz ścięgien od zapalenia kaletki w obrębie gęsiej stopki.
Pamiętajmy, że dokładne badanie przeprowadzone przez specjalistę uchroni nas przed kosztownymi badaniami dodatkowymi np.: artroskopią diagnostyczną.
Czytaj również: Co to jest entezopatia? Jakie daje objawy i jak ją leczyć?
Gęsia stópka – leczenie
Zapalenie gęsiej stopy ma najczęściej charakter przeciążeniowy, więc leczenie można podzielić na dwa etapy.
Pierwszy dąży do zlikwidowania dolegliwości bólowych oraz stanu zapalnego tkanek miękkich. Celem drugiego jest natomiast przeanalizowanie czynników ryzyka, zniwelowanie ich do minimum oraz powrót do pełnej sprawności.
W pierwszym etapie modyfikujemy aktywność fizyczną oraz wprowadzamy fizjoterapię stopy. Modyfikacja polega na zmniejszeniu obciążeń treningowych (zmiana kilometrażu, intensywności czy nawet całkowite zaprzestanie wysiłku fizycznego).
Stosowane są doustne lub miejscowe środki przeciwbólowe, niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ). Przy większych dolegliwościach można zastosować ostrzykiwanie ścięgna lub kaletki maziowej glikokortykosteroidem. Jeśli w badaniu USG stwierdzana zostaje obecność płynu w kaletce, wykonuje się drenaż za pomocą strzykawki.
Czytaj również: Artroskopia kolana – wskazania, przebieg zabiegu, rekonwalescencja, powikłania
Gęsia stopka – fizjoterapia gęsiej nóżki
Fizjoterapia gęsiej stopy uwzględnia m.in. odciążenie chorej struktury poprzez użycie bandaża elastycznego, specjalnej opaski na kolano czy korygujących wkładek ortopedycznych. Warto pamiętać o umieszczaniu przed snem poduszki między udami (w celu rozluźnienia skróconych i napiętych tkanek miękkich) oraz unikaniu forsowania chorego stawu kolanowego.
Fizjoterapia gęsiej stópki obejmuje ponadto:
- fizykoterapię: żeby zmniejszyć obrzęk i stan zapalny stosujemy krioterapię lub miejscowe chłodzenie lodem w warunkach domowych oraz jonoforezę z lekiem przeciwbólowym, ważne są zabiegi regenerujące i przyśpieszające gojenie chorych tkanek, takie jak: laseroterapia, pole magnetyczne oraz ultradźwięki,
- ćwiczenia lecznicze prowadzone z doświadczonym terapeutą są niezwykle istotne; powinny uwzględniać delikatne ćwiczenia rozciągające i rozluźniające napięte i przykurczone mięśnie oraz inne tkanki miękkie,
- masaż tkanek miękkich, który zmniejsza występujące w strukturach wzmożone napięcie oraz poprawiający ich ukrwienie i odżywianie,
- masaż sportowy.
Fizjoterapia stopy w tym przypadku uwzględnia także kinesiotaping – można zastosować specjalne plastry na przeciążoną okolicę stawu kolanowego, aby zapewnić lepszą stabilizację, usprawnić procesy gojenia oraz zmniejszyć ryzyko kontuzji podczas aktywności fizycznej.
Czytaj również: Stopa wydrążona – co to? Przyczyny, objawy, leczenie, profilaktyka
Zapalenie gęsiej stopki – rehabilitacja – jakie ćwiczenia?
W drugiej fazie leczenia gęsiej stopy należy przeanalizować, co mogło być przyczyną urazu lub przeciążenia. Należy zacząć od swojego systemu treningowego i znaleźć ewentualne błędy. Warto przedyskutować to z trenerem lub fizjoterapeutą. W tym etapie najczęściej trzeba popracować nad słabszymi strukturami układu kostno-mięśniowego, ważne są ćwiczenia izometryczne, oporowe, poprawiające sprawność mięśniowo-nerwową, stabilizację i propriocepcję.
Na końcu w przypadku gęsiej stopki stosujemy ćwiczenia całej kończyny dolnej zwiększające siłę, kontrolujące ruch i pracę na nierównym podłożu. Systematyczne ćwiczenia nogi uelastycznią tkanki miękkie oraz uodpornią je na uszkodzenia.
Później trzeba wprowadzić adekwatną intensywność obciążeń, wyeliminować złe nawyki i stereotypy ruchowe. U małej ilości pacjentów opornych na leczenie, ostatecznością jest operacja na gęsią stopkę, który ma na celu dekompresję odpowiedniej kaletki, wycięcie jej lub ewentualnej kłopotliwej narośli kostnej czy innej struktury.
Gęsia stópka – profilaktyka – jak zapobiegać?
Konieczne są działania, które mogą uchronić pacjenta przed ponownymi dolegliwościami gęsiej stopy. Związane są z higieną treningową i zaliczamy do nich:
- systematyczne rozciąganie około treningowe mięśni kończyn dolnych,
- poprawianie siły mięśniowej,
- regularne ćwiczenia stabilizacji i propriocepcji,
- ćwiczenia i nauka kontroli mięśniowej,
- odpowiednią technikę podczas biegu,
- odpowiedni teren oraz obuwie sportowe.
Problemy mogą dotyczyć samych ścięgien budujących gęsią stopę lub kaletek maziowych znajdujących się pomiędzy ich połączeniem, a kością piszczelową. Oba schorzenia mogą również występować jednocześnie
Gęsia stópka, mimo swojej niepopularności, może narobić ogromnych szkód i powikłań, dlatego wiedza na jej temat uchroni, zwłaszcza sportowców biegających, przed urazami.
współpraca: dr nauk med. Katarzyna Wieczorek-Szukała
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- Corbi F, Matas S, Álvarez-Herms J, et al. Osgood-Schlatter Disease: Appearance, Diagnosis and Treatment: A Narrative Review. Healthcare (Basel). 2022;10(6):1011. Published 2022 May 30.
- Neuhaus C, Appenzeller-Herzog C, Faude O. A systematic review on conservative treatment options for OSGOOD-Schlatter disease. Phys Ther Sport. 2021;49:178-187.
- Lucenti L, Sapienza M, Caldaci A, Cristo C, Testa G, Pavone V. The Etiology and Risk Factors of Osgood-Schlatter Disease: A Systematic Review. Children (Basel). 2022;9(6):826. Published 2022 Jun 2.
Opublikowano: 22.03.2018;
Oceń:
4.4
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Paulina Nykiel
Fizjoterapeuta
Absolwentka Wyższej Szkoły Fizjoterapii we Wrocławiu i Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. Ukończyła liczne kursy specjalistyczne, w tym: kurs metodą PNF, masażu, terapii manualnej, tapingu rehabilitacyjnego.
714
Komentarze i opinie (1)
opublikowany 06.07.2021