Rak potrójnie ujemny – rak piersi potrójnie negatywny TNBC – leczenie, przerzuty, rokowanie

Czym jest potrójnie ujemny rak sutka?

Rak piersi jest najczęstszym nowotworem złośliwym występującym u kobiet. Na skutek rozwoju profilaktyki i metod leczenia, śmiertelność z jego powodu sukcesywnie spada. Najgorsze rokowanie cechuje jeden z podtypów raka – rak trójnegatywny, nazywany także rakiem potrójnie negatywnym. Oznacza to, że na powierzchni jego komórek nie występują receptory, które mogłyby stać się miejscem uchwytu działania wielu terapii uzupełniających, takich jak chemioterapia czy hormonoterapia. Oznaczany jest skrótem TNBC on pełnej nazwy triple-negative breast cancer.

Potrójnie negatywnego raka piersi stwierdza się najczęściej u kobiet, które nie ukończyły 50. roku życia. Na zachorowanie na ten typ nowotworu bardziej narażone są panie u których wcześnie wystąpiła pierwsza miesiączka, występuje obciążenie genetyczne (rak piersi w rodzinie). Ryzyko wzrasta również wtedy, gdy w okresie okołomenopauzlanym obserwuje się nadwagę i otyłość. Rak TNBC jest bardzo niebezpieczny i agresywny. Guz w piersi szybko rośnie. Często pojawiają się przerzuty odległe (płuca, mózg).

Rak piersi to najczęściej diagnozowany wśród kobiet nowotwór złośliwy. W ostatnich latach obserwuje się tendencję wzrostową co do częstości stawiania rozpoznań tej choroby, ale sukcesem jest coraz mniejsza śmiertelność z tego powodu. Wiąże się to przede wszystkim z rozpowszechnieniem form profilaktyki, takich jak samobadanie czy badania mammograficzne, co skutkuje stawianiem przykrej diagnozy na wcześniejszym etapie zaawansowania choroby. Drugą przyczyną jest rozwój medycyny i coraz skuteczniejsze formy terapii nowotworów.

Większość pań słyszała o samobadaniu i o tym jakie są pierwsze objawy raka piersi – obecność twardego, nieprzesuwalnego względem podłoża, niebolesnego, nieregularnego guzka, wciągnięcie brodawki sutkowej czy wyciek treści z brodawki sutkowej.

Rodzaje nowotworów i ich leczenie

Dobór odpowiedniej metody leczenia raka piersi jest bardzo indywidualny i zależy od wielu czynników, takich jak wielkość i lokalizacja zmiany, obecność nacieków i przerzutów, stopień złośliwości guza, wiek chorej i to czy komórki rakowe mają na swojej powierzchni receptory hormonalne.

Nowotwory piersi można podzielić na tzw. luminalne, czyli te z dodatnimi receptorami estrogenowymi (hormonozależne), HER2-dodatnie i potrójnie ujemne. Najlepsze rokowanie jest w rakach luminalnych. Rak potrójnie ujemny daje najgorsze rokowania.

Decyzję o włączeniu do leczenia innych metod terapeutycznych, takich jak chemioterapia, hormonterapia czy terapia celowana podejmuje się na podstawie wyników badania histopatologicznego i charakterystyki biologicznej. Kluczowe znaczenie ma to czy na powierzchni komórek guza znajdują się receptory dla hormonów, takich jak estrogeny i progesteron oraz czy występuje zwiększona ekspresja receptorów dla naskórkowego czynnika wzrostu (HER2). I tak w zależności od oznaczenia aktywności biologicznej:

• jeśli stwierdza się obecność receptorów estrogenowych i/lub dla progesteronu i prawidłową ekspresję HER2, można dodatkowo zastosować chemioterapię i hormonoterapię;
• jeśli stwierdza się obecność receptorów estrogenowych i/lub dla progesteronu i zwiększoną ekspresję HER2 (rak trójpozytywny lub potrójnie pozytywny), można dodatkowo zastosować chemioterapię, hormonoterapię i terapię celowaną, np. z użyciem trastuzumabu – rekombinowanego przeciwciała wiążącego się właśnie z receptorami HER2;
• jeśli stwierdza się nadekspresję HER2 i brak receptorów dla estrogenów i progesteronu, można dodatkowo zastosować chemioterapię i terapię celowaną, np. z użyciem trastuzumabu.

Wśród dostępnych metod leczenia można wymienić leczenie operacyjne – jest to podstawowa metoda leczenia raka piersi. Może mieć ona formę oszczędzającą, polegającą na wycięciu jedynie części gruczołu piersiowego lub mastektomii całkowitej, polegającej na usunięciu całego gruczołu z lub bez okolicznych węzłów chłonnych. Ważne miejsce zajmuje radioterapia – stanowi z reguły uzupełnienie leczenia operacyjnego.

Rak potrójnie ujemny – statystyki

Szczególnym wyzwaniem jest wyjątkowo agresywna postać nowotworu złośliwego, czyli tzw. trójnegatywny lub potrójnie ujemny rak piersi. Jest on stwierdzany u około 15 proc. pacjentek. Oznacza to, że na powierzchni komórek guza nie istnieją receptory dla estrogenów i progesteronu, a ekspresja receptorów dla naskórkowego czynnika wzrostu (HER2) jest prawidłowa, a nie zwiększona, co mogłoby stworzyć większe możliwości terapeutyczne.

Co ciekawe, obserwuje się, że większość raków piersi uwarunkowanych mutacją genetyczną genu BRCA1 jest właśnie potrójnie negatywna. Warto przypomnieć, że jest to mutacja skutkująca rodzinnym znacznie zwiększonym ryzykiem wystąpienia raka piersi i jajnika. To właśnie jej obecność skłoniła znaną aktorkę, Angelinę Jolie, do poddania się profilaktycznej mastektomii

Trójnegatywny raka piersi – leczenie i rokowania

Leczenie potrójnie ujemny rak sutka jest wyzwaniem współczesnej medycyny. Terapia i rokowania są uzależnione jest uzależnione oczywiście od wielkości i lokalizacji ogniska pierwotnego, tego czy są obecne przerzuty czy stopnia złośliwości nowotworu. Podstawową formą leczenia jest tu leczenie operacyjne z radioterapią jako formą leczenia uzupełniającego. Oznacza to, że w tym przypadku, jeszcze bardziej niż w pozostałych znaczenie ma jak najwcześniejsze postawienie diagnozy. Niestety okazuje się, że tą odmianę raka cechuje słaba wykrywalność w badaniu mammograficznym, stąd także bierze się słaba wykrywalność.

Niestety na leczeniu operacyjnym i radioterapii kończą się tak naprawdę formy terapeutyczne. Brak receptorów hormonalnych dla estrogenów i progesteronu, a także niemożność zastosowania leków działających na HER2, skutkuje tym, że czas przeżywalności pacjentek z tym typem nowotworu piersi w porównaniu do pozostałych jest wciąż krótszy. Duża liczba chorych na trójujemnego raka sutka ma złe rokowania z powodu niskiej remisji podczas leczenia. Jeżeli pojawią się przerzuty, to czas przeżycia jest zazwyczaj krótki. Stwierdza się dużą oporność na chemioterapię.

Rak trójnegatywny ma większą skłonność do nawrotów z szybkim wystąpieniem przerzutów, np. do kości, ośrodkowego układu nerwowego czy płuc. Ze względu na fakt, że potrójnie ujemny rak piersi rozsiewa się przede wszystkim drogą naczyń krwionośnych, trwają badania nad lekami, które miałaby na celu ograniczenie tworzenia się naczyń w obrębie guza, ale na razie nie zostały one jeszcze ujęte w standardach leczenia.

Bibliografia

• Pod red. Bręborowicz G.H., Położnictwo i ginekologia, tom2, wyd. PZWL, Warszawa 2015
• Nowacka-Zawisza M., Krajewska W.M., Potrójnie negatywny rak piersi: molekularna charakterystyka i potencjalne strategie terapeutyczne, Postepy Hig Med Dosw (online), 2013; 67: 1090–1097
• Omarini C. et al., Neoadjuvant treatments in triple-negative breast cancer patients: where we are now and where we are going., Cancer Manag Res. 2018 Jan 15;10:91–103
• Xie Y. et al., The role of BRCA status on prognosis in patients with triple-negative breast cancer., Oncotarget. 2017 Aug 3;8(50):87151–87162.