Przyczyny poronienia

Co to jest poronienie?

Poronieniem nazywamy utratę ciąży do 22 tygodnia jej trwania. Powyżej tego okresu mówimy już o porodzie przedwczesnym.

Wyróżniamy poronienia pojedyncze i nawracające, czyli tzw. nawykowe -następują po sobie minimum 2 wczesne utraty ciąży.

Uważa się, że spośród wszystkich zapłodnionych komórek jajowych około 70 % urodzi się jako żywe noworodki. Z pozostałych – ok. 20% nie zagnieżdża się w ogóle w jamie macicy (strata jest bezobjawowa), a 10 % ulega poronieniu po rozpoznaniu prawidłowej ciąży.

Rodzaje poronień:

• naturalne - samoistne,
• sztuczne - wywołane przez środki farmakologiczne czy poprzez mechaniczne oddzielenie zarodka od ściany jamy macicy (łyżeczkowanie).

Objawy poronienia

Ból podbrzusza opisywany jako tępy, czasami kłujący i ściskający. Niektóre pacjentki podają dodatkowo ból okolicy krzyżowej kręgosłupa. Czasami poronienie jest bezbolesne.

Krwawienie z dróg rodnych. Za ten objaw odpowiedzialne jest oddzielanie się błon płodowych- głównie kosmówki - od błony śluzowej ściany macicy.

Zwykle, gdy utrata ciąży następuje do 8 tygodnia, wydaleniu z dróg rodnych ulega cały zarodek wraz z wytworzonymi przez niego tkankami (trofoblast umożliwiający zagnieżdżenie w jamie macicy). Z kolei powyżej 8 tygodnia, najpierw dochodzi do wydalenia płodu, a po pewnym czasie - słabo rozwiniętego łożyska. Najczęściej w przypadku późniejszych poronień niezbędne jest łyżeczkowanie jamy macicy.

Rodzaje poronień

Wyróżnia się poronienia:

• zagrażające - objawia się krwawieniem z dróg rodnych, z możliwymi skurczami podbrzusza. W tym przypadku przy wykluczeniu rozwarcia szyjki macicy i braku tkanek płodu w kanale rodnym, zaleca się stosowanie progesteronu oraz odpoczynek (brakuje dowodów skuteczności tego działania, mimo to jest szeroko stosowane);
• niezupełne - doszło do wydalenia płodu, jednak bez łożyska lub nie w całości - wymagane jest łyżeczkowanie;
• zupełne - wydalony został cały zarodek i tkanki przez niego wytworzone, nie ma potrzeby stosowania dodatkowych zabiegów opróżniania jamy macicy;
• zatrzymane - doszło do obumarcia zarodka (brak czynności serca) ale bez wydalenia go poza organizm matki. W takim przypadku należy obserwować ciążę, ponieważ może ona być młodsza, niż oszacowano i dopiero po pewnym czasie będą widoczne oznaki życia zarodka. Jeśli po ok. 1-2 tygodniach nadal nie nastąpiło poronienie i jednocześnie nie stwierdza się czynności serca, należy usunąć zawartość jamy macicy.

Przyczyny poronień

Do przyczyn poronień zaliczamy:

• Wady genetyczne zapłodnionej komórki jajowej - jest to najczęstsza przyczyna utraty ciąży we wczesnym okresie jej trwania. W wyniku nieprawidłowości procesu zapłodnienia dochodzi do powstania zarodka z nadmiarem bądź zmniejszoną ilością chromosomów, na których zapisana jest cała informacja genetyczna o powstającym organizmie;
• Wady macicy - zalicza się tu nieprawidłowości wrodzone (przegrody w jamie macicy, budowa dwurożna - wynik zaburzeń w powstawaniu narządu), polipy błony śluzowej (zgrubienia na powierzchni jamy macicy), mięśniaki – szczególnie podśluzówkowe (są to łagodne guzy tkanek macicy, znajdują się tuż pod błona śluzową, która jest nieprawidłowa i nie pozwala na fizjologiczne zagnieżdżenie się zapłodnionej komórki jajowej), zrosty wewnątrz jamy macicy - tzw. zespół Ashermana - spowodowane najczęściej wielokrotnymi łyżeczkowaniami. Skutkują zaburzeniami transportu komórek jajowych i brakiem prawidłowej śluzówki do zagnieżdżenia, niewydolność cieśniowo-szyjkowa (jest to patologia elementów podporowych potrzebnych dla wzrastającego płodu- skutkuje najczęściej porodem przedwczesnym w II trymestrze), endometrioza jamy macicy- dochodzi do nadprodukcji substancji kurczących macicę, co powoduje wydalenie zarodka;
• Zaburzenia hormonalne - niewystarczająca ilość progesteronu w organizmie matki. Jest to hormon umożliwiający przygotowanie śluzówki macicy do zagnieżdżenia komórki jajowej. Dalej wspomaga on wczesny rozwój zarodka. Diagnostyka tej patologii jest trudna i pracochłonna. Wymaga wspólnej analizy stężeń progesteronu w 2 fazie cyklu miesięcznego wraz z badaniem wycinka śluzówki macicy;
• Infekcje - najczęstszą przyczyną poronienia w trakcie infekcji nie jest przeniesienie zakażenia na płód, ale podwyższenie temperatury ogólnej ciała matki. Powoduje to wzbudzenie skurczów macicy. Za najczęstsze patogeny uznaje się Ureaplasmę, Toxoplasmę, Chlamydię, Mycoplasmę, wirusy opryszczki, różyczki, cytomegalowirus.
• Zaburzenia krzepnięcia - największą rolę odgrywa tu zespół antyfosfolipidowy, w którym to dochodzi do tworzenia zakrzepów w naczyniach żylnych, tętniczych i małych - włosowatych. Zamknięciu ulegają naczynia w obrębie łożyska, tworzą się zakrzepy powodujące oddzielanie kosmówki (jednej z błon płodowych) od ścian macicy, co skutkuje dalej poronieniem. Zespół ten charakteryzuje się prócz objawów klinicznych zakrzepicy, także obecnością typowych przeciwciał, które mogą ułatwiać rozpoznanie. Występuje często u pacjentów z toczniem układowym (choroba autoimmunologiczna, w której dochodzi do zajęcia wielu narządów wewnętrznych i charakterystycznych objawów na skórze);
• Czynniki toksyczne - podaje się tu jako najczęstsze: wpływ alkoholu, palenia papierosów, czynników chemicznych, metali ciężkich (rtęć, ołów), promieniowania jonizującego (występuje w urządzeniach do wykonywania zdjęć rentgenowskich, naświetlań w trakcie terapii antynowotworowej) - dlatego tak ważne jest zgłaszanie potencjalnej możliwości ciąży przed każdym zdjęciem rentgenowskim, a w przypadkach braku pewności - wykonanie testu ciążowego;
• Czynniki immunologiczne - zarodek w jamie macicy rozpoznawany jest przez organizm matki jako tkanka obca, ale wytwarza jednocześnie tolerancję na jego obecność. Powstają przeciwciała blokujące komórki niszczące. W przypadku immunologicznego podobieństwa matki i ojca nie dochodzi do produkcji przeciwciał blokujących. Skutkuje to niszczeniem zarodka przez komórki układu odpornościowego matki;
• Zaburzenia metaboliczne - uważa się, że każda choroba przewlekła, w szczególności nieleczona, może być przyczyną poronienia. Zalicza się tu między innymi choroby nerek, wątroby, serca, cukrzycę, choroby tarczycy. Warto dodać, że u części pacjentek z wyżej wymienionymi chorobami – szczególnie w zaawansowanych stadiach - jak również w zaburzeniach odżywiania (otyłości czy też jadłowstręcie psychicznym) - nie dochodzi w ogóle do owulacji i nie jest możliwe naturalne zapłodnienie komórki jajowej.

Diagnostyka poronień

Warto na początku wspomnieć, że pojedyncze poronienie może wystąpić u każdej zdrowej kobiety. Jednak w przypadku, gdy powtarza się, należy poszukiwać przyczyn tego stanu i bezwzględnie przeprowadzić badania poronionego płodu. Rozpoczyna się zwykle od testowania w kierunku najczęstszych – genetycznych uwarunkowań. Wykonuje się badanie kariotypu. Umożliwia ono sprawdzenie ilości chromosomów w komórkach płodu. Część wad chromosomalnych powstaje w samym procesie zapłodnienia, bądź bezpośrednio przed nim. W innych przypadkach, patologia ta jest przekazywana od bezpośrednio od rodzica i gdy powtarzają się wady płodów, należy zbadać także rodziców pod kątem kariotypu.

Dalsza diagnostyka obejmuje badania obrazowe, hormonalne, podstawowe oznaczenia parametrów funkcji tarczycy, nerek, wątroby. Wykonuje się także ocenę poziomu przeciwciał charakterystycznych dla najczęstszych zakażeń i zespołu antyfosfolipidowego. Jako bardzo specjalistyczne uważa się badania immunologiczne partnerów.

Leczenie poronień

Każdą parę należy rozpatrywać ze szczególną uwagą i troską. Pojedynczych przypadków poronień nie diagnozuje się i nie leczy. Gdy sytuacja powtarza się - badania są niezbędne. Sposób leczenia uzależniony jest od rozpoznanej przyczyny. W przypadku wykrycia nawrotowych nieprawidłowości genetycznych - należy skierować partnerów do poradni genetycznej. Z kolei większość wad macicy udaje się szybko wyleczyć i kolejne ciąże doprowadzają do fizjologicznego terminu porodu. Niedobór progesteronu, infekcje i zaburzenia krzepnięcia - po wprowadzeniu leczenia farmakologicznego, pozwalają zazwyczaj na prawidłowy rozwój następnej ciąży.