Samobadanie piersi pozwala wykryć raka piersi
Rak piersi to najczęściej spotykany nowotwór złośliwy u Polek (stanowi ok. 20% zachorowań na nowotwory złośliwe u kobiet). Mimo szeroko zakrojonych kampanii skłaniających kobiety do wykonywania badań przesiewowych, w Polsce wciąż znaczny jest odsetek kobiet, które nie korzystają ze screeningu i u których nowotwór rozpoznawany jest w zaawansowanym stadium.
Warto pamiętać, że im wcześniej wykryty rak, tym większa szansa na wyleczenie choroby, dlatego tak istotna jest profilaktyka wtórna, czyli podejmowanie działań mających na celu wykrycie nowotworu w jak najwcześniejszym stadium. Jedną z form profilaktyki wtórnej raka sutka jest samobadanie piersi. Niestety, w populacji polskich kobiet regularne samobadanie piersi nie jest częstym nawykiem, nie wszystkie kobiety wiedzą także, jak wykonywać je prawidłowo.
Rak piersi – jak się badać by zapobiegać rakowi piersi?
Profilaktyka wtórna raka piersi to wszelkie działania służące wykryciu istniejącego już nowotworu w jak najwcześniejszym stadium. Powszechnie znaną formą profilaktyki wtórnej raka piersi jest mammografia (radiologiczna ocena piersi) – badanie to wchodzi w skład Programu Profilaktyki Raka Piersi realizowanego przez NFZ, skierowanego do kobiet w wieku 50-69 lat, które w ciągu ostatnich 2 lat go nie wykonywały, u których wcześniej nie rozpoznano raka piersi. Kobiety objęte programem mogą bezpłatnie skorzystać z mammografii raz na 24 miesiące. W razie wykrycia niepokojącej zmiany w piersi, kobiety kwalifikowane są do kolejnego, etapu, w którym poszerza się diagnostykę o badania mające wyjaśnić charakter guzka (również są one bezpłatne).
Kolejną formą profilaktyki wtórnej raka piersi jest samobadanie piersi – jego regularne wykonywanie minimum jeden raz w miesiącu powinno stać się nawykiem każdej kobiety, która ukończyła 20 lat (a w przypadku kobiet z obciążonym wywiadem rodzinnym w kierunku raka piersi – 18 lat). Dodatkowo, co najmniej raz w roku kobieta powinna mieć badanie piersi przeprowadzane przez lekarza ginekologa.
Niestety, pomimo szeroko zakrojonych kampanii nagłaśniających problem wykrywania nowotworów w zbyt zaawansowanych stadiach i promujących profilaktykę wtórną raka piersi, znaczna część kobiet w Polsce nie korzysta z mammografii ani nie przeprowadza regularnego samobadania piersi. Jest to duży błąd, który powinno się naprawić – rak piersi wykryty na wczesnym etapie daje bowiem stosunkowo duże szanse na wyleczenie.
Należy zwrócić uwagę, że nie każdy wyczuwalny guzek w piersi oznacza rozwój nowotworu w tej lokalizacji. Zgrubienia w piersi mogą mieć podłoże hormonalne, często pojawiają się w różnych fazach cyklu i samoistnie zanikają. Niemniej każda zmiana w piersi powinna być natychmiast zgłoszona lekarzowi.
Jak i kiedy prawidłowo wykonać samobadanie piersi?
Samobadanie piersi powinno wykonywać po menstruacji, w okresie między miesiączką a owulacją, najlepiej w siódmym dniu po miesiączce (w przypadku kobiet, które już nie miesiączkują, oceny piersi powinno dokonywać się w wybrany dzień miesiąca, w regularnych odstępach czasowych). Samobadanie piersi powinno być wykonywane raz w miesiącu. Prawidłowa technika badania obejmuje badanie piersi w trzech etapach:
Etap I – samobadanie piersi przed lustrem
W pierwszym etapie kobieta powinna stanąć przed lustrem, unieść ręce do góry i dokładnie ocenić wygląd swoich piersi. Poza widocznym guzkiem w piersi i asymetrią piersi, kobietę powinno zaniepokoić:
- marszczenie się (zaciąganie skóry nad guzem) lub wzmożone napięcie skóry,
- skóra o wyglądzie „skórki pomarańczowej”,
- zmiana koloru skóry,
- wciągnięcie brodawki,
- wyciek wydzieliny z brodawki sutkowej (zwłaszcza krwistej),
- pojawienie się zmian wokół brodawki sutkowej,
- owrzodzenia na piersi,
- widoczne powiększenie pachowych węzłów chłonnych,
- poszerzenie żył powierzchownych na piersi.
Dalszym etapem badania jest położenie dłoni na biodrach i obserwacja piersi w takiej pozycji. Uzupełnieniem badania jest uciśnięcie brodawek sutkowych i obserwacja, czy nie dochodzi do wycieku z brodawek.
Etap II – samobadanie piersi pod prysznicem
Kolejnym etapem badania jest ocena piersi w trakcie brania prysznica. Najlepsze do oceny są piersi namydlone. Jedną z dłoni (przykładowo: prawą) powinno ułożyć się z tyłu głowy, drugą (w tym wypadku lewą) na przeciwległej piersi (w tym wypadku na prawej). Piersi bada się, wykonując trzema palcami okalające ruchy wzdłuż piersi oraz z góry na dół. Po dokładnym zbadaniu jednej piersi należy analogicznie ocenić drugą pierś.
Etap III – samobadanie piersi w pozycji leżącej
Ostatnim etapem badania jest ocena piersi w pozycji leżącej. Jedną dłoń powinno się położyć pod głowę, pod bark z tej samej strony podkłada się poduszkę lub ręcznik, drugą dłonią zaś bada się pierś w identyczny sposób jak pod prysznicem. Analogicznie ocenia się drugą pierś. Badanie powinno zostać uzupełnione o ocenę węzłów chłonnych pachowych.
Młode kobiety często mają problem z oceną palpacyjną własnych piersi, które z reguły mają zbitą strukturę, dlatego tak istotna jest regularność samobadania, który służy także lepszemu poznaniu własnego ciała.
Guzek wykryty w samobadaniu piersi – co dalej?
Co zrobić, gdy w trakcie samobadania piersi wyczuje się lub zobaczy niepokojącą zmianę? Nie każdy guzek piersi jest rakiem, większy odsetek zmian (80-90%) stanowią zmiany łagodne (torbiele, gruczolakowłókniaki, brodawczaki), dlatego, zamiast wpadać w panikę, powinno się skonsultować z lekarzem, który sam zbada piersi i zaleci dodatkowe badania, takie jak USG piersi czy mammografię oraz ewentualną dalszą diagnostykę.
Podsumowując, rak piersi to stosunkowo często wykrywany nowotwór, który odpowiada za przedwczesne zgony sporego odsetka kobiet (rak piersi jest drugą, po raku płuc, przyczyną zgonów z powodu nowotworu złośliwego u kobiet). Tak jak w przypadku większości chorób, wczesne wykrycie nowotworu znacząco zwiększa szanse na wyleczenie, dlatego tak istotna jest profilaktyka wtórna. Jednym z elementów profilaktyki wtórnej jest samobadanie piersi, które powinno być wykonywane regularnie, co najmniej raz w miesiącu. Każdą niepokojącą zmianę wykrytą w trakcie samobadania piersi powinno się skonsultować z lekarzem.
