Mammografia – co to jest? Wskazania, przeciwwskazania, przebieg badania, jak się przygotować?

Co to jest mammografia?

Mammografia to w pełni nieinwazyjna metoda diagnostyczna pozwalająca na obrazowanie zmian gruczołu piersiowego. To badanie piersi prowadzi do uwidocznienia wielu charakterystycznych zmian we wczesnym stadium rozwoju. W efekcie mammografia daje możliwość rozpoznania raka piersi oraz innych patologicznych zaburzeń, zanim ujawnią się one klinicznie. Służy więc do wczesnego wykrywania raka piersi.

Mammografia odgrywa zatem istotną rolę jako badanie przesiewowe wpływające na zmniejszenie umieralności z powodu raka piersi. Badanie mammograficzne wykorzystuje promieniowanie rentgenowskie.

Mammograf – jak działa aparat do mammografii?

Mammografia wykonywana jest przy użyciu specjalnego aparatu rentgenowskiego – mammografu, który wykorzystuje tzw. miękkie promienie rentgenowskie (czyli poniżej 30kV). Uwidocznienie wszelkich patologicznych zmian w obrębie gruczołu piersiowego jest możliwe z uwagi na fakt, że poszczególne tkanki organizmu cechują się różną zdolnością do pochłaniania promieni rentgenowskich. Ewentualne mikrozwapnienia tworzące się w miejscach rozwoju raka są przez to widoczne na zdjęciu mammograficznym. Dzięki dużej czułości aparatu do mammografii wykrywane są zmiany we wczesnym stadium rozwoju, co znacznie poprawia rokowanie.

Mammograf mobilny, czyli mammobus

Oprócz stacjonarnych mammografów, dostępne są także aparaty mobilne w postaci mammobusów, czyli samochodów ciężarowych wyposażonych w aparat do mammografii. To dzięki nim kobiety z mniejszych miejscowości oraz obszarów wiejskich, gdzie nie ma specjalistycznych ośrodków onkologicznych, mają dostęp do badania mammograficznego (często bezpłatnej mammografii).

Badanie mammograficzne – wskazania

Mammografia to podstawowe badanie tkanek miękkich gruczołu piersiowego szeroko stosowane w celu wczesnego rozpoznania i wykrycia nieprawidłowości związanych z obecnością guzków (nawet tych o wielkości ok. 0,5 cm) oraz tzw. zmian bezobjawowych.

Winna być zatem wykonywana jako badanie profilaktyczne:

• u kobiet po 40. roku życia – co dwa lata,
• u kobiet po ukończeniu 50. roku życia – co roku.

Mammografia jest również wskazana u młodszych pań (tj. przed 40. rokiem życia), jeśli występuje u nich zwiększone ryzyko zachorowania na raka sutka (np.: z uwagi na występowanie tej choroby u najbliższych krewnych).

Kiedy należy wykonać mammografię?

Badanie mammograficzne zleca lekarz specjalista z zakresu onkologii, ginekologii lub chirurgii w przypadku zmiany w obrębie sutka np.:

• w postaci guza czy torbieli,
• wycieku z brodawki,
• wciągnięcia skóry lub brodawki,
• obecności ograniczonego bólu.

Dodatkowo, wykonanie mammografii znajduje zastosowanie w celu właściwego ukierunkowania biopsji, kontroli wyciętego materiału w trakcie zabiegu operacyjnego oraz w ramach sprawdzenia efektów przeprowadzonej chemioterapii i/lub radioterapii w leczeniu raka sutka.

Jak wygląda mammografia?

Mammografia to badanie, które trwa kilka do kilkunastu minut. Wykonuje się je w pozycji stojącej, bez ubrania na górnej części ciała. Każda z piersi jest kolejno układana na płytce z kasetą rentgenowską i dociskana z niewielką siłą przez specjalną płytkę kompresyjną.

Następnie wykonuje się zdjęcia w dwóch projekcjach: góra – dół oraz bocznej, co pozwala na uwidocznienie ewentualnych zmian zlokalizowanych w obrębie piersi (także tych blisko ściany klatki piersiowej, które nie są dostępne badaniem palpacyjnym).

W efekcie przeprowadzonej mammografii otrzymuje się zwykle 4 zdjęcia wraz z opisem obrazujące struktury gruczołu piersiowego.

Mammografia – jak przygotować się do badania?

Z uwagi na możliwość wystąpienia zaburzeń obrazu, zaleca się unikania stosowania kremów i balsamów do ciała oraz dezodorantów z talkiem w dniu badania.

Badanie mammograficzne najlepiej wykonywać w pierwszej fazie cyklu miesiączkowego, co zwiększa wartość uzyskanych zdjęć.

Przeciwwskazania do mammografii

Głównym przeciwwskazaniem do wykonania mammografii są:

• ciąża,
• druga połowa cyklu miesiączkowego,
• wiek pacjentki poniżej 40 lat.

Jedynym bezwzględnym przeciwwskazaniem do mammografii jest ciąża pacjentki. Ze względu na wykorzystywanie promieni rentgenowskich, badanie mammograficzne przeciwwskazane jest w trakcie ciąży z uwagi na ryzyko uszkodzenia rozwijającego się płodu. Dla kobiet w ciąży alternatywą pozostaje wykonanie badania USG.

Z tych samych powodów zaleca się także unikanie wykonywania badania w drugiej połowie cyklu, gdy zaszła możliwość zapłodnienia. Nie jest to oczywiście bezwzględne przeciwwskazanie do wykonania mammografii - nie dotyczy to pacjentek, które z całą pewnością mogą stwierdzić, że nie doszło do zapłodnienia.

Kolejnym przeciwwskazaniem do mammografii, a właściwie zaleceniem, jest wykonywanie badania u pacjentek po 40. roku życia. Nie zaleca się wykonywania mammografii u młodszych kobiet, z uwagi na występującą u nich zazwyczaj gęstą strukturę gruczołu piersiowego. U kobiet po 40. roku życia, struktura piersi się zmienia – przeważa w nich tkanka tłuszczowa, co znacznie ułatwia wykonanie mammografii. U tych pacjentek, mammografia jest najbardziej optymalnym badaniem.

Wypowiedź ginekologa na temat mammografii piersi