Bakterie w pochwie – które są prawidłowe, a które wywołują objawy zapalenia pochwy?

Natalia Ignaszak-Kaus lekarz 1 września 2016

Prawidłowa, fizjologiczna flora pochwy jest istotna dla zachowania zdrowia intymnego kobiety. Równowaga środowiska pochwy zapewnia ochronę przed wniknięciem drobnoustrojów, zabezpiecza przed zapaleniem pochwy (bakteryjnym i grzybiczym). Wiele czynników i sytuacji może zaburzyć fizjologiczną florę pochwy, natomiast istnieją metody przywracające prawidłową biocenozę i pH pochwy.

Spis treści

Jakie bakterie w pochwie są prawidłowe?
Pałeczki kwasu mlekowego i kwaśne pH pochwy
Co jest przyczyną tego, że biocenoza pochwy jest nieprawidłowa?
Które bakterie w pochwie mogą być przyczyną zapalenia pochwy?
Infekcje intymne – jak im zapobiegać?
Probiotyki ginekologiczne

Jakie bakterie w pochwie są prawidłowe?

Prawidłowa flora pochwy zawiera kilkadziesiąt rodzajów pożytecznych bakterii tlenowych i beztlenowych. Jako organizmy komensalne niejako „współpracują” z naszym organizmem, odpowiadają za prawidłowe, kwaśne pH pochwy. Utrzymanie kwaśnego pH pochwy (maksymalnie 4,5 pH) jest niezbędne, aby nie dopuścić do nadmiernego wzrostu chorobotwórczych bakterii, a tym samym infekcji pochwy – grzybicy, zapalenia bakteryjnego.

Większość z nich nie przeżywa w tak niskim pH, kwaśne środowisko pochwy jest dla nich zabójcze. Do najważniejszych, pożytecznych bakterii, zaliczamy pałeczki kwasu mlekowego: Lactobacillus acidophilus, ale także Lactobacillus jenseni, Lactobacillus casei i inne. Istnieją także inne bakterie, które mogą występować naturalnie jako flora pochwy, mimo, iż nie wykazują dobroczynnego wpływu na organizm, są neutralne (jeśli nie namnażają się w sposób niekontrolowany). Zaliczamy do nich:

Staphyloccocus – paciorkowce – te z grupy B należy zwalczać jedynie w ciąży i przed porodem, gdyż są czynnikiem ryzyka zapaleń płuc noworodków,
Streptococcus – gronkowce – przeniesienie ich i niekontrolowany wzrost kolonii bakteryjnych do dalszych odcinków układu moczowo-płciowego może doprowadzić do rozwoju zespołu wstrząsu toksycznego,
bakterie jelitowe – Escherichia coli, Klebsiella, Bifidobacterium, Clostridium, Fusobacterium.

Skład flory bakteryjnej pochwy ulega ciągłym zmianom, zarówno w ciągu cyklu miesięcznego, ale także w związku z dojrzewaniem, ciążą, połogiem, menopauzą. Bliskość przedsionka pochwy, ujścia cewki moczowej i odbytu u kobiety jest czynnikiem ryzyka zmian naturalnej flory bakteryjnej pochwy i zarazem rozwoju infekcji pochwy (bakteryjnego i grzybiczego zapalenia pochwy).

Zobacz też: Po co się robi wymaz z odbytu?

Pałeczki kwasu mlekowego i kwaśne pH pochwy

Pałeczki kwasu mlekowego, których liczne kolonie w prawidłowych warunkach zasiedlają pochwę, w znaczny sposób uniemożliwiają rozwój chorobotwórczych bakterii i chorób pochwy. Nazwa pałeczki wynika z ich wydłużonego kształtu, natomiast dalsza część nazwy wynika z produkcji kwasu mlekowego przez te pożyteczne bakterie. Poprzez wydzielanie kwasu mlekowego, utrzymują one kwaśne środowisko pochwy.

Pałeczki Döderleina, bo tak brzmi ich inna nazwa, wytwarzają również inne substancje, za pomocą których zwalczają patogeny i drobnoustroje. Należy do nich nadtlenek wodoru, który niszczy ścianę komórkową bakterii. Nadtlenek wodoru jest efektem ubocznym przemian metabolicznych pałeczki kwasu mlekowego. Większość bakterii nie posiada enzymu, który rozkładałby nadtlenek wodoru (katalaza), dlatego jest on dla nich zabójczy. Pałeczki kwasu mlekowego, przylegając licznie do nabłonka pochwy, zapobiegają adhezji innych, chorobotwórczych bakterii.

To też może Cię zainteresować: pH moczu – co oznacza zasadowy i kwaśny odczyn moczu?

Co jest przyczyną tego, że biocenoza pochwy jest nieprawidłowa?

Różne czynniki mogą doprowadzić do zaburzenia równowagi biocenozy pochwy. Przejawia się to wzrostem liczebności jedno lub kilku szczepów bakteryjnych nad innymi. Bakterie te uzyskują dominację nad pozostałymi bakteriami. Do podstawowych czynników mających wpływ na fizjologiczną florę pochwy zaliczamy:

ogólny stan organizmu i choroby przewlekłe, np. cukrzyca jest stanem pretendującym do rozwoju infekcji intymnych, przede wszystkim grzybicy;
stopień odporności organizmu – zaburzenia, jakie jak immunosupresja, choroba AIDS, utrudniają zachowanie prawidłowej flory pochwy;
cykl miesiączkowy – najłatwiej o zaburzenie homeostazy środowiska pochwy w czasie miesiączki; krew miesiączkowa jest dobrą pożywką dla bakterii;
równowaga hormonalna – zaburzenia cyklu oraz stan pomenopauzalny wiążą się z niekorzystnymi zmianami w obrębie błony śluzowej pochwy, która staje się sucha, cienka, atroficzna, a jest ona naturalną barierą przed wnikaniem patogenów;
aktywność seksualna – zwłaszcza częste zmiany partnerów i nie stosowanie prezerwatyw sprzyja chorobom wenerycznym i zaburzeniom flory pochwy;
dieta bogata w cukry proste – podwyższa pH pochwy i ułatwia kolonizację pochwy przez drożdżaki i inne grzyby;
niewłaściwa higiena osobista;
noszenie bielizny obcisłej, nieprzewiewnej, ze sztucznych materiałów;
antybiotykoterapia – antybiotyki o szerokim spektrum działania niszczą nie tylko bakterie chorobotwórcze, ale też pożyteczne, stąd konieczność stosowania probiotyków w trakcie kuracji antybiotykowej;
stosowanie leków dopochwowych, które mogą zaburzyć pH;
zabiegi chirurgiczne pochwy, szyjki macicy i inne wymagające przejścia przez pochwę (np. histeroskopia).

Sprawdź też: Co oznacza nieprzyjemny zapach z pochwy?

Które bakterie w pochwie mogą być przyczyną zapalenia pochwy?

Prawidłowa flora bakteryjna pochwy zawiera pewien odsetek zarówno komórek bakterii, a nawet grzybów – głównie drożdżaków Candida. Dopóki pH pochwy jest prawidłowe i dominują przede wszystkim pałeczki kwasu mlekowego, jest to sytuacja prawidłowa. Niekiedy dochodzi do rozrostu bakterii chorobotwórczych. Przyczyny tego stanu zostały przybliżone powyżej.

Do najczęstszych zaburzeń flory bakteryjnej pochwy należy waginoza bakteryjna. Jest to zaburzenie, w którym dochodzi do drastycznego zmniejszenia pałeczek kwasu mlekowego kosztem bakterii beztlenowych, głównie Gardnerella vaginalis, ale też Mycoplasma hominis . Odczyn pochwy wzrasta, zmienia się pH – tworzą się warunki korzystne dla przeżycia patogennych bakterii. Objawami zapalenia pochwy o podłożu bakteryjnym jest nieprzyjemny, rybi zapach z pochwy, który nasila się po stosunku płciowym, jednorodna, upławy z pochwy (szara wydzielina). Dokuczliwe jest także swędzenie i pieczenie pochwy.

Podczas badania wydzieliny pod mikroskopem można zaobserwować komórki jeżowe – komórki nabłonka opłaszczone licznymi bakteriami. Leczenie infekcji pochwy polega na stosowaniu antybiotyków skierowanych przeciwko bakteriom beztlenowym – metronidazolu lub klindamycynie. Konieczna jest suplementacja probiotyków.

Infekcje intymne – jak im zapobiegać?

Istnieją metody, które mogą znacząco zmniejszyć ryzyko zaburzeń fizjologicznej flory pochwy. Udowodniono, że stosowanie probiotyków może istotnie poprawić stan biocenozy pochwy i przywrócić jej prawidłowej pH. Co więcej, nie stwierdzono żadnych efektów ubocznych czy przedawkowania probiotyków. Probiotyki to preparaty zawierające żywe kultury bakterii, pełniące ważne funkcje w organizmie. Do najważniejszych bakterii, wchodzących w skład probiotyków należą bakterie kwasu mlekowego. Oprócz utrzymywania prawidłowego pH (nie tylko pochwy, ale także m.in. przewodu pokarmowego), biorą one udział:

w metabolizmie cholesterolu,
mają wpływ na syntezę witaminy K, witamin z grupy B,
stymulują układ immunologiczny,
regulują wchłanianie jelitowe (przy podaży doustnej).

Probiotyki ginekologiczne

Suplementacja probiotyków jest konieczna w trakcie antybiotykoterapii. Najlepiej stosować probiotyki zawierające szczepy pożytecznych bakterii odpornych na działania popularnych antybiotyków. Mimo wszystko zażywanie antybiotyku i probiotyku powinno być oddzielone w czasie o min. 3 godziny,a przyjmowanie probiotyku powinno się przedłużyć o 7–10 dni po skończonej kuracji antybiotykiem. Oprócz antybiotykoterapii, profilaktyczne stosowanie probiotyków zaleca się również w innych sytuacjach klinicznych:

przed i po zabiegach, operacjach ginekologicznych,
u kobiet w okresie menopauzy i po klimakterium,
przy rozpoznanym zakażeniu pochwy – bakteryjnym, wirusowym, grzybiczym lub pierwotniakowym,
w przypadku nawrotowych, przewlekłych zakażeniach pochwy i dróg moczowych u kobiet,
u kobiet aktywnych seksualnie, często zmieniających partnerów,
u kobiet, u których aktywność fizyczna może sprzyjać otarciom, infekcjom – basen, sauna, jazda na rowerze, jazda konna.

Opublikowano: 01.09.2016;

Oceń:

4.5

Natalia Ignaszak-Kaus

Lekarz

Absolwentka Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu. Główne zainteresowania medyczne to ginekologia i położnictwo, a także endokrynologia oraz dietetyka. Swoją wiedzę pogłębia na kongresach i konferencjach medycznych, na których również sama prezentuje prace naukowe. Miłośniczka kotów i biegów długodystansowych.