Co leczy perinatolog?
Perinatologia to dynamicznie rozwijająca dziedzina medycyny zajmująca się wysokospecjalistyczną diagnostyką (wykrywanie wad wrodzonych płodu) i leczeniem matek w ciąży i chorób płodów. Medycyna matczyno-płodowa (Maternal-Fetal Medicine, w skrócie MFM) na świecie i w Polsce zaczęła prężenie się rozwijać w latach 70. ubiegłego wieku. Działo się to wraz z postępami w: ultrasonografii, genetyce prenatalnej i intensywnej terapii noworodków. W Polsce perinatologia jako podspecjalizacja położnictwa i ginekologii została formalnie wprowadzona w 1997 roku.
Od tego czasu funkcjonuje ona jako dwuletnia specjalizacja szczegółowa dostępna dla lekarzy z tytułem specjalisty w dziedzinie położnictwa i ginekologii.
Specjalista perinatolog ma wiedzę o schorzeniach mogących wystąpić przez cały okres ciąży. W swojej pracy łączy zagadnienia z różnych innych dziedzin medycyny, takich jak chociażby: neonatologia, chirurgia (operacje w łonie matki umożliwiają często urodzenie zdrowego dziecka), kardiologia czy genetyka. Koncentruje się on przede wszystkim na profilaktyce i wczesnym wykrywaniu nieprawidłowości w rozwoju płodu, aby zapobiegać wadom wrodzonym oraz minimalizować ryzyko deformacji w okresie życia wewnątrzmacicznego.
Wczesne wykrycie zagrożeń przebiegu ciąży ma kluczowe znaczenie, ponieważ daje czas na przygotowanie indywidualnego planu postępowania terapeutycznego po narodzinach dziecka, a w niektórych sytuacjach pozwala nawet na leczenie jeszcze w łonie matki.
Rolą perinatologa jest również identyfikacja i przeciwdziałanie zagrożeniom dotyczącym zdrowia matki na każdym etapie ciąży. Działania podejmowane w ramach perinatologii mają na celu: ograniczenie śmiertelności okołoporodowej kobiet, zmniejszenie liczby zgonów noworodków, zmniejszenie liczby porodów przedwczesnych oraz zapewnienie wszystkim kobietom ciężarnym dostępu do wysokospecjalistycznej opieki medycznej.
Do szczegółowych zadań perinatologa należą między innymi:
Prowadzenie ciąż u kobiet z chorobami przewlekłymi, np. z: cukrzycą, nadciśnieniem tętniczym, chorobami nerek lub serca oraz chorobami autoimmunologicznymi – w takich przypadkach wymagana jest ścisła koordynacja leczenia internistycznego z opieką okołoporodową, gdyż te choroby zwiększają ryzyko m.in. porodu przedwczesnego lub groźnego stanu przedrzucawkowego.
Diagnostyka prenatalna (ultrasonografia, diagnozowanie wad płodu, ocena markerów chorób wrodzonych płodu z krwi matki, inwazyjne badania genetyczne z płynu owodniowego lub krwi pępowinowej) – dzięki temu można wykryć i potwierdzić aberracje chromosomowe płodu na wczesnym etapie ciąży.
Monitorowanie wzrostu płodu, przepływów naczyniowych (USG metodą Doppler naczyń pępowinowych, tętnicy środkowej mózgu płodu i naczyń maciczno-łożyskowych) w celu wykrywania opóźnienia wzrostu wewnątrzmacicznego lub niewydolności łożyskowej.
Opieka nad ciążami mnogimi, w tym monitorowanie powikłań specyficznych, takich jak: TTTS (transfuzja między bliźniętami), TRAP (zespół odwróconego kierunku przepływu krwi) lub TAPS (zespół anemia-policytemia).
Prowadzenie i ewentualne wykonanie procedur interwencyjnych (np. transfuzje krwi do układu pępowinowego, zabiegi fetoskopowe) w sytuacjach gdy istnieje opcja leczenia płodu jeszcze wewnątrz macicy i w sytuacjach zagrożenia życia płodu.
Ocena stanu łożyska, np. przy podejrzeniu łożyska wrastającego lub niewystarczającej inwazji trofoblastu i związane z nim planowanie postępowania.
Decyzje o terminie i sposobie zakończenia ciąży – perinatolog ocenia, czy dalsze pozostawanie płodu w macicy wiąże się z większym ryzykiem niż wcześniejsze rozwiązanie ciąży.
Współpraca z zespołami interdyscyplinarnymi – genetykami, kardiologami dziecięcymi, neonatologami – w celu skoordynowanego postępowania opieki okołoporodowej.
Przeczytaj również:
Fetus in fetu, czyli płód wewnątrz płodu. Jak często zdarza się taka ciąża bliźniacza?
Czy do perinatologa trzeba mieć skierowanie?
W polskim systemie ochrony zdrowia większość wizyt u lekarzy specjalistów finansowanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia odbywa się na podstawie rejestracji z ważnym skierowaniem od lekarza podstawowej opieki zdrowotnej lub innego specjalisty prowadzącego pacjenta.
Wyjątkowo do lekarzy specjalistów, takich jak: psychiatra, onkolog, wenerolog, stomatolog oraz ginekolog-położnik skierowanie z indywidualnym 4-cyfrowym kodem przypisanym do numeru PESEL nie jest potrzebne, dlatego kobieta ciężarna może zgłosić się do poradni ginekologicznej bezpośrednio po zarejestrowaniu się bez konieczności posiadania skierowania.
W przypadku perinatologa sytuacja bywa złożona. Choć jest on z wykształcenia ginekologiem-położnikiem to w wielu placówkach leczniczych konsultacje perinatologiczne klasyfikowane są jako świadczenia wysokospecjalistyczne związane z wykonywaniem badań, np.: USG o rozszerzonym zakresie lub przeprowadzenie diagnostyki genetycznej, co oznacza, że aby skorzystać z nich w ramach NFZ, często potrzebne będzie skierowanie zewnętrze do zrealizowania w obcej placówce lub wewnątrzszpitalne, jeśli dany ośrodek realizuje świadczenia z zakresu perinatologii.
W przypadku stanów nagłych, gdy zdrowie matki lub dziecka jest zagrożone, pomoc udzielana jest natychmiast i bez skierowania, zgodnie z obowiązującym prawem.
Do realizacji wizyty prywatnej u perinatologa skierowanie nie jest potrzebne, pacjentka może umówić się samodzielnie, ponosząc koszt wizyty.
Przeczytaj również:
Parwowirus B19 – objawy zakażenia, badania, powikłania w ciąży, leczenie
Wskazania do wizyty u perinatologa
Nie każda kobieta w ciąży wymaga konsultacji specjalisty perinatologa, gdyż standardowa opieka ginekologiczno-położnicza jest wystarczająca w ciążach bez komplikacji. Przyszła mama powinna się udać do perinatologa, gdy jest zagrożona powikłaniami ciąży.
Konsultacja perinatologiczna staje się wskazana, gdy pojawiają się czynniki ryzyka takie jak:
Choroby matki (przewlekłe) – cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, niektóre choroby nerek, choroby serca i autoimmunologiczne. Zawsze kiedy konieczne jest też monitorowanie stanu zdrowia kobiety.
Nieprawidłowe wyniki badań prenatalnych – wtedy gdy testy biochemiczne wskazują na zwiększone ryzyko aberracji chromosomowych albo gdy USG przesiewowe w I czy II trymestrze wykaże nieprawidłowości w budowie płodu.
Wady płodu wykryte w USG – w przypadku podejrzenia wad strukturalnych w badaniu USG, np.: wady serca, układu nerwowego, moczowego.
Ciąże mnogie – bliźniacze, potrójne itd. są ciążami podwyższonego ryzyka, niosą zwiększone ryzyko powikłań, dlatego wymagają częstszej obserwacji i specjalistycznej opieki.
Historia powikłań ciążowych – pacjentki z wywiadem: nawykowych poronień, porodu przedwczesnego, obumarcia płodu, stanu przedrzucawkowego, opóźnienia wzrostu płodu.
Patologie łożyska i przepływów naczyniowych – przy podejrzeniu niewydolności łożyska lub jego nieprawidłowego położenia w macicy
Konflikty serologiczne – np. w zakresie antygenu Rh.
Zaburzenia ilości płynu owodniowego – małowodzie (niedomiar płynu), jak i wielowodzie (nadmiar płynu).
Infekcje – zakażenia określane akronimem TORCH, czyli: toksoplazmoza, others (inne np.: ospa, HIV), różyczka, CMV, HSV.
Przeczytaj również:
Bezmózgowie – przyczyny, objawy, badania, leczenie
Perinatologia a patologia ciąży
Perinatolog to lekarz, który często pracuje na pododdziałach patologii ciąży. Są to specjalistyczne oddziały, na których obserwuje się i leczy stany zagrożenia dla matki i dziecka.
Perinatolog nie tylko monitoruje rozwój dziecka i zdrowie matki w ciążach powikłanych, ale też: planuje interwencje medyczne, ustala optymalny termin i sposób porodu oraz koordynuje opiekę wielospecjalistyczną, współpracując z neonatologami, genetykami czy kardiologami dziecięcymi.
Dzięki opiece perinatologa przyszła mama będąca na odcinku oddziału związanym z patologią ciąży zyskuje poczucie bezpieczeństwa, zmniejszając ryzyko możliwych powikłań okołoporodowych. Perinatologia pozwala na świadome, zaplanowane i bezpieczne rozwiązanie ciąży, nawet gdy pojawiają się poważne problemy zdrowotne matki lub płodu.
