USG dopplerowskie – na czym polega? USG zwykłe a USG Doppler

Na czym polega badanie USG Doppler?

USG Doppler to rodzaj badania ultrasonograficznego, w którym wykorzystuje się tzw. efekt Dopplera. Nazwa zjawiska pochodzi od nazwiska austriackiego fizyka i matematyka Christiana Andreasa Dopplera, który zauważył, że częstotliwość fali wysyłanej przez jej źródło a częstotliwość fali rejestrowanej przez obserwatora, względem którego to źródło się porusza, są różne. Pierwsze badanie USG Doppler zostało przeprowadzone w połowie XX w. przez japońskiego fizyka Shigeo Satomurę.

Badanie dopplerowskie wymaga zastosowania specjalnej przystawki montowanej do aparatu USG. Podczas badania głowica aparatu emituje falę, która odbija się od ośrodka i powraca do urządzenia, ale rejestracja obejmuje nie tylko stan tkanek miękkich, ale też przepływ płynów fizjologicznych.

Badanie USG Dopplera można przeprowadzić na jeden z trzech sposobów:

• metodą fali ciągłej – w ten sposób lekarz ocenia zmiany w natężeniu przepływu krwi;
• podwójne badanie metodą Dopplera (tzw. duplex-Doppler) – podwójne obrazowanie pozwala na wykrycie nie tylko przepływu krwi, ale również tkanek otaczających naczynia krwionośne; w ten sposób bada się, m.in.: złogi miażdżycowe z oceną ich morfologii i powierzchni, zwężenia nawrotowe czy zmiany niemiażdżycowe – jak rozwarstwienie czy dysplazja włóknisto-mięśniowa;
• kolorowe USG Doppler – kierunek i przepływ krwi są obrazowane za pomocą kolorów ułatwiających podgląd; na monitorze naczynia krwionośne odznaczają się kolorem czerwonym lub niebieskim, w zależności od tego, w którą stronę przepływa krew – dzięki barwnej wizji możliwa jest ocena zmian nawet w bardzo drobnych naczyniach krwionośnych.

Czym badania USG Doppler różnią się od zwykłego USG?

W odróżnieniu od zwykłego USG, które służy jedynie obrazowaniu tkanek, Doppler pozwala na ocenę prędkości przepływu krwi, a także jej kierunku w skanowanych fragmentach ciała. Przed „wynalezieniem dopplera” jedyną metodą oceny funkcjonowania układu krążenia była inwazyjna dla pacjenta angiografia. Obecnie badanie dopplerowskie pozwala uzyskać dokładniejszy rezultat w czasie rzeczywistym. Jest jednocześnie całkowicie bezbolesne, bezpieczne i szybkie.

Gdzie wykorzystuje się badanie dopplerowskie?

Badanie dopplerowskie służy przede wszystkim wykryciu schorzeń układu krążeniowego. Doppler żył kończyn dolnych pozwala zidentyfikować ryzyko zakrzepicy oraz niewydolności żylnej. Metodę wykorzystuje się też do oceny zwężeń i niedrożności żył i tętnic.

Z tej techniki korzysta się w celu oceny prawidłowości ukrwienia narządów wewnętrznych (np.: wątroby, nerek, trzustki), a także – uzupełniająco – w diagnostyce onkologicznej. Wskazania do wykonania badania dopplerowskiego obejmują przede wszystkim:

• miażdżycę tętnic kończyn dolnych;
• żylaki kończyn dolnych;
• zakrzepowo-zarostowe zapalenie naczyń krwionośnych;
• utrzymujące się nadciśnienie tętnicze;
• utrzymujące się uczucie ciężkości nóg;
• wrodzone wady serca;
• cukrzycę typu II (insulinozależną);
• podejrzenie zespołu podkradania (wykonuje się wtedy USG Dopplera tętnic podobojczykowych) – zespół podkradania polega na zwężeniu początkowego odcinka tętnicy podobojczykowej, wskutek czego krew nie jest w stanie dotrzeć do wszystkich tkanek;
• konieczność oceny zmian nowotworowych;
• uraz powodujący ryzyko uszkodzenia układu naczyniowego.

W zależności od wskazań wykonuje się Doppler kończyn dolnych lub Doppler tętnic szyjnych albo monitoruje się krążenie trzewne.

Jak się robi USG dopplerowskie?

W literaturze dotyczącej USG różnicuje się kilka rodzajów głowic do badania. W diagnostyce kończyn zaleca się wykorzystanie szerokopasmowych głowic liniowych pracujących w zakresie od 5 do 13 MHz. Zaleca się użycie głowicy o średnicy od 3,5 do 5,5 cm, aby można było precyzyjnie prześledzić poszczególne fragmenty ciała.

W ocenie brzusznych, zaotrzewnowych oraz rozległych obrzęków raczej wykorzystuje się głowice konweksowe, wypukłe i o dużej powierzchni emitujące fale o niższej częstotliwości, maksymalnie do 5 MHz. Wskazuje się również, aby ultrasonograf był wyposażony w opcję pulsacyjnego Dopplera spektralnego oraz Dopplera kolorowego. Dopplery spektralne wykorzystuje się do badania narządów płodu. Pożądaną funkcją jest możliwość pochylenia emitowanej wiązki fal. Technologia duplex (lub triplex) znacząco skraca czas diagnostyki, ponieważ pozwala na ocenę hemodynamiki oraz zmian w strukturze tkanek miękkich jednocześnie.

Jak wygląda badanie USG Doppler?

Badanie USG Doppler nie wymaga specjalnego przygotowania. Pacjent układa się w pozycji leżącej na wznak lub na brzuchu, a lekarz przeprowadzający badanie skanuje pożądany obszar przy użyciu głowicy. W celu zapewnienia dokładniejszego wyniku badań wykorzystuje się specjalny żel do USG, który zapewnia lepszą przyczepność głowicy, ale jednocześnie nie spływa z ciała, jest hipoalergiczny i nie pozostawia plam.

W zależności od potrzeb można zmienić głowicę aparatu na inną, lepiej dopasowaną do specyfiki badania. Dokładność jaką oferuje Doppler jest podstawą do podjęcia decyzji dotyczącej rozpoczęcia leczenia specjalistycznego. Badanie dopplerowskie trwa około 15 do 30 minut. Po jego zakończeniu pacjent może powrócić do aktywności od razu. Od lekarza wykonującego badanie otrzymuje wydruk wraz z opisem tekstowym interpretacji diagnostyki.

Jeżeli badanie wykonuje się w związku z podejrzeniem zmian zakrzepowych, zaleca się, aby na minimum 6 godzin przed USG dopplerowskim pacjent nie palił papierosów i nie żuł gumy, a do przychodni stawił się na czczo.

Czy istnieją przeciwwskazania do USG Doppler?

Dużą zaletą badania dopplerowskiego jest całkowity brak jego inwazyjności. Może ono być wykonywane tak często, jak jest to potrzebne – w tym u kobiet w ciąży oraz okresie laktacji oraz u dzieci.

Ile kosztuje badanie dopplerowskie?

Cena badania zależy od kilku czynników. Decydujące znaczenie ma rodzaj wykorzystanej techniki, region, w którym wykonywane jest badanie, oraz kwalifikacje lekarza. Screening całego ciała to koszt około 400–500 zł. Badanie kończyn dolnych kosztuje około 100–200 zł, w przypadku naczyń trzewnych koszt może być nieco wyższy.

Badaniu dopplerowskiemu można poddać się także na NFZ. Jeszcze do niedawna takie skierowanie mógł wypisać wyłącznie lekarz określonej specjalizacji, np. chirurg lub flebolog. Obecnie mają do tego prawo również lekarze POZ, co znacząco ułatwia dostęp do zaawansowanej diagnostyki.