Czynniki wpływające na rozwój nadciśnienia w ciąży
Nadciśnienie tętnicze jest chorobą cywilizacyjną o której wiadomo coraz więcej. Znane są czynniki ryzyka jej rozwoju, jakie objawy nadciśnienia oraz jakie niesie ono ze sobą konsekwencje.
Dla kobiet w ciąży problem nadciśnienia jest jednak jeszcze poważniejszy, ponieważ dotyczy również płodu. Powikłania związane z nadciśnieniem podczas ciąży dotyczy około 6-8% polskich kobiet. Czynnikami ryzyka są:
- wiek matki – poniżej 18 albo powyżej 35 roku życia,
- nadciśnienie tętnicze wtórne bądź samoistne,
- pierwsza ciąża,
- pierwszy poród,
- obecność w najbliższej rodzinie osób, u których wystąpiła rzucawka bądź stan przedrzucawkowy,
- ciąża wielopłodowa,
- nieprawidłowa dieta ciężarnej,
- stres,
- cukrzyca,
- wielowodzie,
- schorzenia nerek.
Istnieje kilka typów nadciśnienia tętniczego u kobiet w ciąży. Dzielimy je w zależności od momentu stwierdzenia oraz wartości podwyższonego ciśnienia krwi, ewentualnie obecności białka w moczu lub jego braku.
Nadciśnienie przewlekłe w ciąży
W sytuacji, gdy nadciśnienie tętnicze obecne jest przed dwudziestym tygodniem trwania ciąży możemy podejrzewać, że występowało ono jeszcze przed poczęciem. Mówimy wówczas o nadciśnieniu przewlekłym. Wartością ciśnienia, od której możemy rozpoznać chorobę jest:
- 140 mmHg ciśnienia skurczowego,
- 90mmHg rozkurczowego.
W zależności od stopnia przekroczenia tych wartości dodatkowo dzielimy nadciśnienie na łagodne oraz ciężkie, gdy wartości przekraczają:
- 160/110 mmHg.
Kobiety borykające się z problemem nadciśnienia przewlekłego powinny świadomie planować ciążę.
Wskazane jest określenie czy mamy do czynienia z postacią pierwotną czy wtórną, aby odpowiednio dostosować leczenie. Przed poczęciem warto rozważyć modyfikację sposobu leczenia, bowiem część leków może okazać się nieodpowiednia do stosowania w ciąży. Najlepszą możliwością terapeutyczną w nadciśnieniu ciężarnych byłoby oczywiście odstawienie leków i utrzymywanie ciśnienia w normie dzięki ograniczeniu aktywności fizycznej lub stosowanie diety ubogiej w sód, jednak nie zawsze jest to wystarczające.
U kobiet z ciężką postacią nadciśnienia leczenie farmakologiczne jest niezbędne. Należy unikać gwałtownego obniżania ciśnienia, gdyż grozi ograniczeniem przepływu krwi między macicą, a łożyskiem, co jest zjawiskiem niekorzystnym dla rozwijającego się płodu. Konieczne są:
- regularne kontrole ciśnienia,
- analizy moczu,
- badania USG
wykonywane celem oceny wzrastania płodu.
Stan przedrzucawkowy
Stanem przedrzucawkowym określamy sytuację, która ma miejsce po ukończeniu dwudziestego tygodnia trwania ciąży. Charakteryzuje się ona:
- ciśnieniem tętniczym przekraczającym wartość 140/90 mmHg,
- utratą białka wraz z moczem, czyli białkomoczem.
W ciągu doby organizm traci ponad 300 mg białka. Możliwe jest jednak rozpoznanie stanu przedrzucawkowego bez towarzyszącego białkomoczu. Wtedy jednak oprócz podwyższonego ciśnienia tętniczego powinny występować inne objawy jak:
- nieostre widzenie,
- bóle głowy,
- dolegliwości bólowe w nadbrzuszu.
W badaniach laboratoryjnych występują podwyższone stężenia enzymów wątrobowych oraz zmniejszona ilość płytek krwi.
Istnieje wiele teorii tłumaczących patogenezę stanu przedrzucawkowego, jednak pozostaje ona ciągle nie w pełni jasna. Wynika z tego również fakt, iż leczenie w tym przypadku ma charakter objawowy.
Stan przedrzucawkowy niesie ze sobą ryzyko poważnych powikłań wielonarządowych, są to m. in.:
- zmiany wątrobowe: wylewy krwawe, zakrzepy, ogniska martwicze, obrzęk torebki wątroby,
- zmiany naczyniowe w mózgu: zakrzepy oraz zmiany zapalne, zwyrodnieniowe tętnic środkowych mózgu. Może wystąpić również obrzęk mózgu,
- zaburzenia widzenia,
- obrzęk płuc,
- rozsiane krzepnięcie wewnątrznaczyniowe,
- uogólniony skurcz naczyń krwionośnych.
Leczenie stanu przedrzucawkowego polega na łagodzeniu jego objawów. W przypadku łagodnego przebiegu choroby może być wskazana indukcja porodu w 38 tygodniu ciąży. Jeśli występują ciężkie objawy, a prowadzone leczenie zachowawcze nie przynosi wymiernych efektów położniczych wskazane jest przerwanie ciąży.
W każdym przypadku wystąpienia stanu przedrzucawkowego konieczna jest jednak hospitalizacja. Pacjentce zaleca się wypoczywanie w łóżku i regularną kontrolę wartości ciśnienia tętniczego.
Rzucawka
Rzucawka jest powikłaniem stanu przedrzucawkowego, którego leczenie także musi odbywać się w warunkach szpitalnych. Najbardziej charakterystycznym jej elementem jest wystąpienie drgawek toniczno-klonicznych oraz utrata świadomości.
Drgawki tego typu mają charakter dwufazowy:
- wpierw występuje usztywnienie ciała oraz jego wstrząsy,
- następnie głowa oraz kończyny są wstrząsane drgawkami.
W przypadku ich wystąpienia należy poszkodowaną zabezpieczyć przed urazami fizycznymi. Następnie prowadzone jest leczenie mające na celu obniżenie ciśnienia tętniczego, ochronę przed bodźcami mogącymi wywołać kolejny atak rzucawki oraz w razie możliwości jak najszybsze zakończenie ciąży.
Przeczytaj też: Obrzęki w ciąży – przyczyny, objawy, leczenie
Kryza nadciśnieniowa
Kryza nadciśnieniowa inaczej nazywana przełomem nadciśnieniowym. Jest stanem bezpośredniego zagrożenia życia zarówno matki jak i płodu. Charakteryzuje się ona gwałtownym wzrostem ciśnienia tętniczego. Doprowadza to do upośledzenia bądź uszkodzenia wielu narządów m. in. nerek, serca czy ośrodkowego układu nerwowego. W przełomie nadciśnieniowym występują objawy zwiastujące, których wczesne zauważenie i niezwłoczne wdrożenie leczenia pozwala zmniejszyć ryzyko powikłań wielonarządowych. Są nimi m. in.:
- niepokój,
- nasilone bóle głowy,
- nudności,
- wymioty,
- bóle w nadbrzuszu,
- zaburzenia widzenia.
Warto zauważyć, iż kobiety chore na przewlekłe nadciśnienie tętnicze są bardziej zaadaptowane do podniesionych wartości ciśnienia i mogą tolerować jego większe wartości niż kobiety zdrowe.
Przełom nadciśnieniowy wymaga szybkiego i skutecznego postępowania hipotensyjnego. Obniżanie ciśnienia powinno jednak trwać kilkadziesiąt minut przez wzgląd na ochronę przepływu krwi maciczno-łożyskowego oraz mózgu, serca i nerek ciężarnej.
Leczenie nadciśnienia u kobiet w ciąży
W organizmie kobiety w ciąży zachodzi wiele zmian w tym w układzie sercowo-naczyniowym. Dochodzi między innymi do zwiększenia objętości krwi krążącej, obniżenia oporu naczyniowego oraz zwiększonego rzutu minutowego serca.
Zmiany te mają na celu przystosowanie organizmu matki do prowadzenia jak najlepszej wymiany gazowej z płodem. Idealne leczenie nadciśnienia tętniczego w ciąży powinno zatem obniżać ciśnienie, nie zmniejszać rzutu minutowego serca, działać relaksacyjnie na mięśniówkę naczyń maciczno-łożyskowych oraz nie powodować skutków ubocznych dla płodu i ciężarnej. Podstawowe leki spełniające te warunki to:
- metyldopa
- nifedypina
- labetalol
W niektórych przypadkach nadciśnienia w ciąży możliwe jest włączenie leczenia innymi lekami obniżającymi ciśnienie. Możliwe jest stosowanie beta-adrenolityków, których podawanie w czasie ciąży jest jednak obarczone ryzykiem zahamowania wzrostu płodu, jeśli są podawane w jej wczesnym okresie.
Wszystkie leki wpływające na układ renina-angiotensyna-aldosteron (inhibitory konwertazy angiotensyny, sartany, inhibitory reniny) u kobiet w ciąży są bezwzględnie przeciwwskazane ze względu na ich działanie teratogenne.
W stanach nagłych (stan przedrzucawkowy) lekiem z wyboru jest podawany dożylnie labetalol, alternatywą są dożylne wlewy nitroprusydku sodu bądź nitrogliceryny.
Kontrowersyjne jest stosowanie jako profilaktyki stanu przedrzucawkowego kwasu acetylosalicylowego. Istnieją bowiem dwa wykluczające się badania na temat korzyści jego stosowania w ciąży.
