Wpływ ciąży na organizm kobiety
Rozwój ciąży w istotny sposób zmienia między innymi gospodarkę hormonalną organizmu kobiety oraz wzajemne stosunki między strukturami anatomicznymi położonymi w jamie brzusznej. Z punktu widzenia rozwoju obrzęków istotne znaczenie ma zwiększenie objętości krążącej w naczyniach krwi. Głównym tego powodem jest wzrost objętości osocza prawie o połowę.
Kolejne działanie progesteronu to poszerzenie naczyń krwionośnych dzięki, któremu spada ciśnienie tętnicze krwi. Z kolei rosnąca ciężarna macica wraz z czasem trwanie ciąży wywołuje coraz większy nacisk na żyłę główną dolną oraz żyły biodrowe. Są to naczynia, którymi krew żylna odpływa z kończyn dolnych w kierunku serca. Podczas leżenie na wznak lub na prawym boku nacisk ten jest największy i najbardziej upośledza odpływ krwi z kończyn dolnych.
Przeczytaj też: Pozycje seksualne w ciąży
Przyczyny obrzęków podczas ciąży
Najczęściej obrzęki zaczynają się pojawić w drugiej połowie ciąży, a najbardziej doskwierają w ostatnim trymestrze. Jest to związane bezpośrednio z najczęściej występującym mechanizmem powstawania obrzęków ciążowych. Są one mianowicie związane z uciskiem na naczynia żylne. Utlenowana krew wypompowana z dużą siłą przez serce dopływa do tkanek i komórek organizmu człowieka naczyniami tętniczymi. Najmniejsze tętniczki przechodzą w naczynia włosowate, w których zachodzi właściwa wymiana między krwią a komórkami. Następnie uboższa w tlen krew wraca do serca naczyniami żylnymi, a krew płynąca z kończyn dolnych do serca musi dodatkowo pokonać siłę grawitacji.
Ciężarna macica rosnąca wraz z rozwojem płodu ze względu na bliskie sąsiedztwo żyły głównej dolnej oraz żył biodrowych wspólnych może powodować utrudnienia w przepływie krwi przez te naczynia. Im starsza ciąża, tym macica jest większa i wywierany przez nią ucisk na żyły również jest większy. Naczynia żylne są bardziej podatne na ucisk niż tętnice ze względu na różnice w budowie ich ściany. Zmniejszenie światła żyły głównej dolnej powoduje utrudnienie odpływu krwi z kończyn dolnych. To z kolei prowadzi do dłuższego przebywania krwi w mniejszych żyłach i powstawania tak zwanych przesięków, czyli przenikania płynu z naczynia do przestrzeni międzykomórkowej.
Ten zbierający się śródtkankowo płyn tworzy obrzęk. Na ogół obejmuje on stopy i podudzia. Najczęściej obrzęki spowodowane są długotrwałym przebywaniem w pozycji siedzącej lub stojącej co jest związane z utrudnieniem odpływu krwi ze względu na oddziaływanie grawitacji oraz po leżeniu płasko na plecach co związane jest przede wszystkim w nadmiernym uciskiem ciężarnej macicy na struktury naczyniowe.
Czy obrzęki w ciąży mogą oznaczać groźną chorobę?
Obrzęki opisane powyżej na ogół nie wiążą się z poważnym stanem klinicznym, a ich występowanie jest związane głównie z dyskomfortem ciężarnej. Niestety, obrzęki w ciąży mogą być również objawem choroby. Taka sytuacja może mieć miejsce w przypadku choroby związanej z ciążą oraz choroby występującej niezależnie od istnienia ciąży. W pierwszym przypadku przyczyną może być stan przedrzucawkowy, czyli powikłanie ciążowego nadciśnienia tętniczego. Obrzęki w tym wypadku spowodowane są duża utratą białka z moczem i co za tym idzie przenikaniem dużych ilości płynu poza naczynia krwionośne.
Takie obrzęki mogą dotyczyć całego ciała, nie tylko kończyn dolnych. Inną patologią, która może wystąpić w związku z ciążą oraz spowodować wystąpienie obrzęków, jest ostre stłuszczenie wątroby ciężarnych. Jest to choroba o bardzo poważnym rokowaniu, która związana jest z występowaniem wielu innych niż obrzęki objawów. Choroby mogące powodować obrzęki, a nie związane bezpośrednio z istnieniem ciąży i mogące wystąpić również u kobiet nie będących w ciąży oraz mężczyzn, to między innymi:
- działania niepożądane leków,
- niedobór białka,
- niedoczynność tarczycy,
- niewydolność serca,
- niewydolność wątroby,
- zespół nerczycowy.
Należy pamiętać, że wszystkie obrzęki występujące poza granicą podudzi, a szczególnie na twarzy oraz takie, które narastają szybko, należy zgłosić lekarzowi. Łatwą metodą do określenia, czy obrzęk narasta szybko jest codzienne ważenie się.
Leczenie obrzęków w czasie ciąży
W przypadku kiedy jedyną przyczyną powstawania obrzęków występujących w obrębie kończyn dolnych jest ucisk na żyłę główną dolną przez ciężarną macicę, pomocne będzie leżenie na lewym boku z lekko uniesionymi kończynami dolnymi (wystarczy podłożyć pod pięty wałek na przykład z koca o średnicy kilkunastu centymetrów). Poza tym pomoce jest unikanie długiego siedzenia oraz przebywania w pozycji stojącej.
Ponadto nie należy stosować nadmiernej ilości soli kuchennej, nie zapominając przy tym, że dostarcza ona jednak ważnych mikroelementów, toteż jej absolutne wyeliminowanie z diety nie jest w tym przypadku wskazane. Kiedy przyczyną wystąpienia obrzęków jest choroba związana z ciążą czy też występująca niezależnie od niej, ale w trakcie trwania ciąży, leczenie może być trudne i wymagać hospitalizacji.
