Swędzenie skóry to częsty objaw stwarzający duże problemy diagnostyczne. Przyczyną świądu skóry może być jej nadmierna suchość, wpływ czynników drażniących, a także choroby skóry i choroby ogólnoustrojowe. Swędząca skóra może się łuszczyć, zmieniać kolor oraz skłaniać pacjenta do częstego drapania się. Dolegliwość ta dotyczyć może całej powierzchni skóry lub tylko skóry głowy, rąk czy tułowia.
Swędzenie skóry – jakie są przyczyny swędzącej skóry?
Spis treści
Kiedy pojawia się świąd skóry?
Świąd to uporczywe, drażniące uczucie, które zmusza do drapania skóry. W niektórych przypadkach niekontrolowany świąd może być objawem dużo gorszym od bólu, prowadząc do kłopotów ze snem (nawet bezsenności) i obniżenia jakości życia.
Ponadto silne drapanie może zranić skórę, prowadząc do zakażenia lub powstania na skórze nieestetycznych, czerwono-brązowych, złuszczających się zmian o pobruzdowanej powierzchni (liszaj zwykły przewlekły).
Swędzenie skóry może być różnie nasilone – silne, umiarkowane, może pojawiać się w konkretnych sytuacjach, po zadziałaniu wybranego bodźca. Ważne by pacjent nauczył się rozpoznawać, kiedy swędzi skóra – jest to cenny wskaźnik diagnostyczny.
Objaw w postaci swędzącej skóry może dotyczyć całego ciała lub niektórych jego obszarów – nóg, dłoni, rąk, brzucha, a często także skóry owłosionej głowy.
To też może Cię zainteresować: Swędząca wysypka na rękach – przyczyny, leczenie
Silny, dokuczliwy świąd najczęściej spowodowany jest chorobami skóry. Częstą przyczyną są czynniki drażniące, działające bezpośrednio na skórę (środki piorące, kosmetyki).
Jednak w niektórych przypadkach, szczególnie u osób starszych, bez zmian skórnych w postaci wysypki, pęcherzyków czy ognisk złuszczania należy wziąć pod uwagę choroby ogólnoustrojowe, które również mogą powodować swędzenie skóry. Pod uwagę należy wziąć takie schorzenia jak: nowotwory, niewydolność nerek czy wątroby, zaburzenia hormonalne.
To też Cię może zainteresować: Pęcherze, pęcherzyki i bąble na skórze – co mogą oznaczać?
Choroby skóry – najczęstsza przyczyna swędzenia skóry
Jeżeli na skórze nie ma widocznych zmian, a świąd skóry powtarza się często, to przyczyną może być jej nadmierna suchość. Najczęściej przyczyną suchej skóry są:
- suchy klimat,
- bardzo wysoka lub bardzo niska temperatura,
- długotrwałe korzystanie z klimatyzacji lub ogrzewania,
- zbyt częste kąpiele.
Świąd skóry związany z suchością najczęściej występuje u osób starszych, szczególnie w zimie, zazwyczaj lokalizuje się na przedniobocznych powierzchniach podudzi (rzadziej na plecach, brzuchu, talii).
Przeczytaj również: Świerzb, objawy, przyczyny, leczenie
Oprócz suchej skóry swędzenie może towarzyszyć wielu chorobom dermatologicznym, takim jak:
- atopowe zapalenie skóry,
- alergiczne kontaktowe zapalenie skóry,
- oparzenie słoneczne,
- zakażenia pasożytnicze (np. świerzb, wszawica),
- łuszczyca,
- liszaj płaski,
- łupież (świąd skóry głowy),
- grzybica skóry owłosionej głowy,
- łysienie bliznowaciejące (powoduje silne swędzenie skóry głowy),
- chłoniak skórny T-komórkowy,
- pemfigoid pęcherzowy,
- zapalenie opryszczkowate skóry.
To też może Cię zainteresować: Co może być przyczyną pojawienia się krost na głowie?
Swędzenie skóry a alergia
Bardzo częstą przyczyną świądu skóry jest nadmierna wrażliwość na kosmetyki i środki piorące. Zdarza się, że wybór niewłaściwego szamponu powoduje swędzenie skóry głowy. Lekki lub nasilony świąd trwa czasami bardzo długo, a pacjenci nie są świadomi, że eliminacja czynnika drażniącego spowoduje ustąpienie dolegliwości.
Wiele substancji może wywołać tzw. alergiczne kontaktowe zapalenie skóry, zlokalizowane w obszarze, który miał kontakt z alergenem. W tym przypadku alergia różni się od zwykłego podrażnienia tym, iż rozwija się dużo szybciej i ma lepiej ograniczone brzegi.
Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry może rozwinąć się po ekspozycji na:
- nikiel,
- lateks,
- kosmetyki,
- leki stosowane miejscowo, np. neomycynę czy benzokainę,
- proszki i płyny do prania,
- tatuaże.
Swędzenie ciała może pojawić się również po ekspozycji na szereg innych czynników, np. ciepło (po wysiłku fizycznym, gorącej kąpieli), leki (przeciwgrzybicze, przeciwgruźlicze, opioidowe, antybiotyki, kwas acetylosalicylowy, witaminy, nitraty), wodę.
W przypadku czerwienicy prawdziwej do świądu dochodzi po 15 minutach od kontaktu z wodą. Za świąd skóry wywołany kontaktem z wodą może odpowiadać również pokrzywka cholinergiczna, spowodowana nadmiernym rozszerzeniem naczyń krwionośnych oraz świąd pływaków, czyli schorzenie spowodowane wnikaniem do organizmu drobnoustrojów podczas pływania.
Należy również wspomnieć o ekspozycji zawodowej, która również może skutkować swędzeniem skóry. Dzieje się tak w przypadku kontaktu z gumą, włóknem szklanym, dichromianem potasu i wieloma innymi substancjami chemicznymi.
Zobacz też: Wysypka na nogach – jakie są przyczyny krostek na nogach?
Jakie choroby powodują swędzenie skóry?
U osób starszych aż 10–50% przypadków swędzenia skóry ma przyczynę systemową, tzn. jest wywołanych przez chorobę ogólnoustrojową. Jednym z charakterystycznych objawów chłoniaka Hodgkina (ziarnicy złośliwej) jest właśnie silny, uogólniony świąd.
Do innych systemowych przyczyn swędzenia skóry należą:
- zaburzenia odżywiania,
- twardzina układowa,
- nadczynność tarczycy,
- choroby uszkadzające układ nerwowy – stwardnienie rozsiane, półpasiec, cukrzyca,
- rakowiak,
- infekcja parwowirusem B19,
- zakażenia pasożytnicze,
- swędzenie skóry w ciąży – aż u 14% ciężarnych, szczególnie w obrębie brzucha, ud, piersi oraz kończyn górnych; ponadto w czasie ciąży niektóre schorzenia dermatologiczne mogą ulec zaostrzeniu i dodatkowo potęgować swędzenie skóry.
Zobacz też: Wysypka na nogach – jakie są przyczyny krostek na nogach?
Swędzenie skóry wieczorem i w nocy
Swędzenie skóry wiąże się również z innymi chorobami układu krwiotwórczego – czerwienicą prawdziwą, niedokrwistością z niedoboru żelaza, szpiczakiem mnogim.
Swędzenie skóry jest charakterystyczne dla pacjentów z przewlekłą chorobą nerek (86% osób dializowanych narzeka na uporczywy świąd) oraz z cholestazą, czyli zastojem żółci (u tych osób swędzenie skóry jest najbardziej uciążliwe w nocy, w obrębie stóp i dłoni).
Swędzenie skóry – kiedy do lekarza?
O ile w dużej mierze możemy samodzielnie ustalić przyczynę swędzenia skóry (zmiana proszku do prania, nowe ubranie, kosmetyki, lekarstwa), o tyle w niektórych wypadkach konieczna jest konsultacja lekarska, ze względu na ciężkie schorzenia, które mogą objawiać się świądem.
Wizyta u lekarza, najlepiej specjalisty dermatologa, jest obowiązkowa, gdy świąd:
- dotyczy całego ciała,
- nie ma oczywistej przyczyny,
- jest na tyle uporczywy, że nie pozwala wykonywać codziennych zajęć oraz uniemożliwia spokojny sen,
- trwa ponad dwa tygodnie i nie reaguje na dotychczasowe sposoby leczenia,
- nie jest objawem samodzielnym, tzn. towarzyszą mu niepokojące symptomy mogące świadczyć o poważniejszej chorobie podstawowej: utrata masy ciała, osłabienie, zmiany rytmu wypróżnień oraz oddawania moczu, gorączka, zaczerwienienie skóry.
Lekarz powinien przeprowadzić dokładny wywiad z pacjentem oraz badanie fizykalne, a w razie konieczności uzupełnić je o badania krwi (podejrzewając niedokrwistość czy zaburzenia endokrynologiczne), RTG płuc (jeśli istnieje ryzyko chłoniaka) czy badania biochemiczne (parametry wątrobowe i nerkowe).
Jeżeli przyczyną swędzenia ciała jest choroba systemowa, swędzenie skóry powinno ustąpić po jej wyleczeniu. W zależności od pacjenta, w terapii świądu lekarz może zalecić kremy z glikokortykosteroidami, doustne leki przeciwhistaminowe, inhibitory kalcyneuryny lub leki przeciwdepresyjne.
Sposoby na swędzenie skóry
Udowodniono, iż niezależnie od przyczyny świąd jest nasilany przez silny stres, stany zapalne skóry oraz przebywanie w klimacie suchym i bardzo gorącym.
Aby zniwelować stres można uciec się do regularnego wysiłku fizycznego, jogi, medytacji oraz porad psychologa. Podczas wakacji, kiedy nasza skóra narażona jest na wysychanie oraz silne promieniowanie słoneczne, należy dodatkowo dbać o jej nawilżenie oraz stosować kremy z filtrem, co zapobiega oparzeniom słonecznym, które jeszcze bardziej mogłyby nasilić świąd skóry. Wszystkie stany zapalne skóry powinny być odpowiednio leczone u dermatologa.
Jak wspomniano, świąd skóry może być wywołany lub nasilony przez czynniki drażniące (biżuterię, nikiel, perfumy, proszki do prania, kosmetyki, środki do czyszczenia), dlatego w miarę możliwości należy unikać produktów sztucznych, silnie perfumowanych, zanieczyszczonych – np. kolczyki złote dużo rzadziej wywołują swędzenie niż te z zawartością niklu. Podczas prania należy używać łagodnych środków piorących oraz zastosować dodatkowe płukanie pod koniec prania.
Aby zaradzić suchości skóry, należy kilka razy dziennie smarować skórę kremem nawilżającym, najlepiej jak najbardziej naturalnym, nieperfumowanym, by dodatkowo nie drażnić skóry.
Pomocne w nawilżeniu i zredukowaniu świądu mogą być chłodne, mokre kompresy oraz kąpiele w letniej wodzie. Podczas kąpieli również nie zaleca się silnie perfumowanych mydeł, a substancje myjące zawsze należy dokładnie spłukać, po czym skórę nawilżyć odpowiednim kremem/mleczkiem.
Ponadto w aptekach dostępne są różne preparaty w postaci kremów czy maści, zawierające niskie stężenia hydrokortyzonu lub oparte na mentolu, kamforze oraz zawierające środki przeciwhistaminowe. Różne doustne leki przeciwhistaminowe również można dostać bez recepty.
Opublikowano: 25.09.2015;
aktualizacja: 05.02.2018
Oceń:
4.3
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Hanna Cholewa
Lekarz
Absolwentka Wydziału Lekarskiego w Katowicach (Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach), obecnie w trakcie odbywania stażu podyplomowego. Uczestniczka zagranicznych praktyk zawodowych z zakresu chirurgii oraz ginekologii i położnictwa, m.in. w Meksyku, Hiszpanii i Niemczech. Zainteresowana nauką języków, podróżami oraz kinem.
12
Komentarze i opinie (2)
opublikowany 26.04.2023
opublikowany 10.07.2023