Guzki Oslera – czym są, przyczyny, objawy, leczenie

Czym są guzki Oslera?

Guzki Oslera (ang. Osler's node) to bolesne zmiany skórne definiowane jako późny objaw infekcyjnego, bakteryjnego zapalenia wsierdzia. Czerwone guzki Oslera, umiejscowione głównie na dłoniach oraz stopach mogą jednak towarzyszyć także innym chorobom, takim jak toczeń rumieniowaty układowy (SLE), rozsiane zakażenie rzeżączkowe, anemia hemolityczna czy niebakteryjne zakrzepowe zapalenie wsierdzia.

Bez względu na przyczynę, nagłe pojawienie się czerwonych, bolesnych, dobrze odgraniczonych i wyniosłych zmian skórnych zawsze sugeruje konieczność wykonania specjalistycznych badań diagnostycznych – szczególnie jeśli ich rozsiewowi towarzyszy wysoka gorączka, ból stawów oraz znaczne osłabienie.

Czytaj również: Guzek pod pachą – jakie są przyczyny zgrubienia pod pachą?

Jak powstają guzki Oslera?

Guzek (nodulus) to wykwit pierwotny uniesiony ponad powierzchnię skóry, związany ze zmianami w skórze właściwej, czyli w warstwie położonej głęboko pod naskórkiem. Wygląd guzków Oslera zdecydowanie spełnia kryteria tej definicji dermatologicznej, a charakterystyczna bolesność oraz czerwono-fioletowo-niebieskie zabarwienie wynika ze specyficznej etiologii ich powstawania.

Stwierdzono, że guzki Oslera są rezultatem zapalnych zmian naczyniowych oraz odkładania się w ścianach drobnych naczyń kompleksów immunologicznych (kompleksów antygen–przeciwciało). Kompleksy te powstają jako odpowiedź organizmu na obce białka (np. bakteryjne) lub są efektem nieprawidłowości w rozpoznawaniu białek własnych – jak w toczniu rumieniowatym układowym.

Sporadycznie wykonywane biopsje zmienionej chorobowo skóry z guzkami Oslera ujawniają także naciek neutrofilowy utrudniający mikrokrążenie w zakończeniach palców na dłoniach i na stopach lub mikroropnie. Postuluje się, że owe mikroropnie są początkowym etapem guzków Oslera pochodzenia bakteryjnego, a z upływem czasu przekształcają się w ostateczny vasculitis (zapalenie naczyń) związane z wtórną odpowiedzią układu odpornościowego i powstawaniem kompleksów antygen–przeciwciało.

Przyczyny guzków Oslera

Przyczyny powstawania guzków Oslera jako objawu towarzyszącego innym chorobom ogólnym są dyskutowane od czasu ich pierwszego opisu dokonanego przez sir Williama Oslera w 1893 roku. Obecnie do schorzeń, których objawem towarzyszącym mogą być czerwone guzki umiejscowione na ścięgnach oraz wzdłuż palców rąk i stóp, zalicza się:

• infekcyjne zapalenie wsierdzia serca (bakteryjne, grzybicze),
• toczeń rumieniowaty układowy oraz wywołane nim nieinfekcyjne zapalenie wsierdzia typu Libmana i Sacksa,
• inne nieinfekcyjne zapalenia wsierdzia.

Ja wyglądają guzki Oslera – jakie objawy dają?

Guzki Oslera są czerwono-fioletowymi, delikatnie uniesionymi zmianami skórnym o spoistej konsystencji. Mają średnicę od 0,5 cm do 1 cm (często porównywane do ziarna soczewicy).

Charakteryzują się znaczną bolesnością oraz przejaśnieniem i niekiedy również owrzodzeniem występującym w centrum guzka. Umiejscawiają się na dłoniach oraz na stopach, często na skórze pokrywającej okolice ścięgien. Guzki Oslera znikają samoistnie po kilku godzinach lub dniach od momentu pierwotnego wysiewu (zwykle po włączeniu odpowiedniej antybiotykoterapii).

Infekcyjne zapalenie wsierdzia – najczęstszy powód guzków Oslera

Infekcyjne zapalenie wsierdzia (IZW) jest najlepiej poznaną chorobą, której związek z powstawaniem czerwonych podskórnych guzków został wielokrotnie potwierdzony. Wsierdzie to najbardziej wewnętrzna część serca wyściełająca jego cztery jamy oraz cztery zastawki – dwie przedsionkowo-komorowe, zastawkę pnia płucnego oraz aorty. Istotą każdego IZW jest krwiopochodne, bakteryjne lub grzybicze zakażenie, które uogólniając się, obejmuje wymienione wyżej struktury serca pokryte śródbłonkiem.

Na zapalenie o etiologii bakteryjnej zapada około 3000 Polaków rocznie, dlatego g uzki Oslera są objawem rzadkim. Do grupy ryzyka wystąpienia infekcyjnego zapalenia wsierdzia należą narkomani stosujący narkotyki dożylnie (i w ten sposób wprowadzający bakterie z powierzchni skóry bezpośrednio do krwiobiegu), osoby po wszczepieniu sztucznych materiałów do jam serca (sztuczne zastawki, urządzenia kardiologiczne) oraz pacjenci ze strukturalnymi wadami tego narządu. Sposobem leczenia pełnoobjawowego IZW i guzków Oslera jest szybkie podanie antybiotyku.

Guzki Oslera i inne objawy na skórze

Zapalenie wsierdzia, oprócz dolegliwości ogólnych (wysokiej gorączki z dreszczami, osłabienia, złego samopoczucia, bólu stawów i mięśni, szmerów nad sercem) i bolesnych guzków na dłoniach i na stopach, może przebiegać z innymi widocznymi objawami naczyniowymi, takimi jak:

• plamki Rotha – wybroczyny w siatkówce oka z bladym środkiem;
• objaw Janewaya – niebolesne plamy krwotoczne na dłoniach i na podeszwach, które mogą zlewać się z bolesnymi guzkami Oslera;
• wybroczyny pod płytką paznokciową lub na skórze innych części ciała.