Objaw Janewaya – co to jest – przyczyny, diagnostyka, leczenie

Objaw Janewaya – co to jest, jak wygląda?

Bakteryjne zapalenie wsierdzia jest bardzo poważnym stanem, który nieleczony może prowadzić do zgonu – najczęściej na skutek niewydolności serca lub udaru mózgu. Na zapalenie wsierdzia zapada 2–12 / 100000 osób rocznie. Przebieg infekcji zależy od: czynnika etiologicznego – najczęściej są nimi paciorkowce i gronkowce; patogenezy – wady serca, dożylne stosowanie narkotyków czy operacje wymiany zastawek; czasu trwania zakażenia; a także od miejsca toczącej się infekcji.

Wdrożenie wczesnej diagnostyki infekcyjnego zapalenia wsierdzia umożliwia włączenie celowanej antybiotykoterapi, a niekiedy też leczenia inwazyjnego co pozwala uniknąć ciężkich powikłań. Objawy zapalenia wsierdzia są bardzo różnorodne, mogą obejmować: gorączkę, dreszcze, złe samopoczucie ogólne, bóle mieśniowo-stawowe, duszność, bóle w klatce piersiowej, nudności, wymioty, szmery sercowe dające się wysłuchać podczas badania stetoskopem, niewydolność serca, zaburzenia neurologiczne, a także objawy związane z obwodowymi naczyniami krwionośnymi – takie jak: wybroczyny, guzki, plamki Rotha czy rzadki, lecz charakterystyczny objaw Janewaya. Objaw ten został opisany w 1899 roku przez jednego z najwybitniejszych amerykańskich internistów przełomu wieków XIX i XX – Edward’a Gamaliel’a Janeway’a.

Zobacz również: Jakie są przyczyny zimnych potów?

Objaw Janewaya jest jedną ze zmian obecnych na skórze będących objawem toczącej się infekcji bakteryjnej dotyczącej wsierdzia. Wystąpienie tego objawu z dużym prawdopodobieństwem wskazuje na rozpoznanie bakteryjnego zapalenia wsierdzia i może on być uznawany za objaw patognomoniczny tej jednostki chorobowej, należy jednak pamiętać, że występuje on także w przypadku innych schorzeń, które trzeba wykluczyć w trakcie procesu diagnostycznego.

Objaw ten charakteryzują wybroczyny pokrywające powierzchnię dystalnych części kończyn – dłoni i stóp. Zmiany skórne, w przypadku wczesnego rozpoczęcia leczenia infekcyjnego zapalenia wsierdzia, nie występują.Objaw Janewaya występuje u 1 na 20–25 pacjentów dotkniętych infekcyjnym zapaleniem wsierdzia.

Jakie są przyczyny objawu Janewaya i jaką chorobę oznacza?

W powstawaniu objawu Janewaya w dużej mierze uczestniczy immunologia. Infekcja bakteryjna stymuluje układ odpornościowy człowieka do produkcji przeciwciał skierowanych przeciwko antygenom bakteryjnym. W układzie krwionośnym zaczynają krążyć kompleksy antygen-przeciwciało, które obecne w dużej ilości i przez dłuższy czas, mogą powodować mikro zatory drobnych naczyń i w rezultacie stan zapalny włośniczkowych naczyń krwionośnych.

Zapalenie naczyń krwionośnych powoduje ich osłabienie i w rezultacie pękanie naczyń krwionośnych na palcach rąk i stóp, co daje charakterystyczny obraz objawu Janewaya.

Postać objawu Janeweya – jakie są rodzaje?

Opisywany objaw może obejmować:

• zmiany rumieniowe / drobny rumień – obraz miejscowego zaczerwienienia skóry oraz towarzyszące temu miejscowe obrzęki, spowodowane rozszerzeniem powierzchownych naczyń krwionośnych;
• zmiany krwotoczne – widoczne niewielkie plamy, małych ilości podskórnie wynaczynionej krwi;
• postać guzkową – małe, niebolesne guzki.

Choć objaw Janewaya charakteryzuje późne stany zapalne wsierdzia spowodowane infekcją bakteryjną, to może on też występować w innych schorzeniach. Należą do nich: toczeń rumieniowaty układowy (trzewny), anemia hemolityczna, dur brzuszny.

Jakie są inne objawy zapalenia wsierdzia?

Objaw Janewaya występuje późno. Poprzedzają go liczne objawy sugerujące możliwość zajęcia struktur serca, najczęściej zastawek, przez bakterie. W przypadku osiedlenia się bakterii po prawej stronie serca – odpowiedzialnej za wtłaczanie krwi do płuc, gdzie następuje jej utlenowanie – widoczne będą objawy, które mogą przypominać zapalenie płuc, w tym: gorączka, poty, ogólne osłabienie i dreszcze, a niekiedy nasilony kaszel i ból w klatce piersiowej. Gdy zajęta jest lewa część serca, która odpowiada za doprowadzenie krwi bogatej w tlen do wszystkich komórek organizmu, objawy przypominają ostrą niedomykalność zastawki (duszność, kołatanie serca i zmęczenie) oraz zatorowość obwodową (silny ból kończyny).

Pozostałe objawy to:

• bóle mięśni i stawów,
• spadek masy ciała,
• ból jamy brzusznej,
• niewydolność krążenia,
• objawy neurologiczne,
• guzki Oslera,
• plamki Rotha,
• powiększenie śledziony,
• plamy typu café au lait (plamy kawa z mlekiem) na skórze,
• palce pałeczkowate – charakterystyczne zwiększenie wypukłości i zaokrąglenie płytki paznokcia, która dodatkowo odstaje od łożyska paznokcia o kąt przekraczający 180 stopni.

Jak wygląda leczenie objawu Janewaya?

Leczenie objawu Janewaya jest równoznaczne z wyleczeniem infekcyjnego zapalenia wsierdzia. Aby zrozumieć na czym polega proces leczniczy należy ustalić co może powodować infekcję. Kolonizacja bakteryjna dotyczy najczęściej zastawki aortalnej, tak więc do stanu chorobowego prowadzić będą schorzenia uszkadzające tą część serca. Należą do nich: choroby reumatyczne, wady serca, niedomykalność zastawek.

Do rozwinięcia infekcyjnego zapalenia wsierdzia może prowadzić dożylne przyjmowanie narkotyków – bakterie obecne we krwi, do której dostały się na skutek używania niesterylnych igieł, osadzają się na zastawkach serca. Stanem, który w bardzo dużym stopniu zwiększa ryzyko rozwoju infekcji jest sztuczna zastawka. Ze względu na jej niedoskonałą budowę szansa na kolonizację bakterii jest dużo większa niż w przypadku zastawki naturalnej. Zapalenie wsierdzia spowodowane infekcją częściej występuje także u osób przewlekle dializowanych.

Leczenie bakteryjnego zapalenia wsierdzia zawsze wiąże się z trwającą około miesiąca hospitalizacją. Podstawą farmakoterapii jest antybiotyk dobrany w zależności od czynnika etiologicznego powodującego infekcję. W przypadku zagrożenia wystąpienia incydentów zatorowych podaje się pacjentom niesteroidowe i sterydowe leki przeciwzapalne. Czasami wymagane jest także zastosowanie leczenia interwencyjnego. Ma to miejsce kiedy dochodzi do zajęcia struktur leżących w okolicach zastawek serca, doszło do powstania ropni lub nacieków, a także gdy zakażenie rozwija się na stymulatorze serca.

Szpitalne leczenie objawu Janewaya

Jakie parametry należy monitorować podczas pobytu pacjenta na oddziale w szpitalu? Pacjent podczas pobytu na oddziale musi być dokładnie obserwowany. Ważna jest systematyczna kontrola temperatury ciała, gdyż utrzymywanie się gorączki powyżej 10-ciu dni może świadczyć o rozwijających się powikłaniach. Kolejnym parametrem świadczącym o przebiegu toczącego się zakażenia jest jedno z białek ostrej fazy – CRP, jego stężenie może pozostawać nieznacznie podwyższone nawet do 6 tygodni od rozpoczęcia leczenia.

Należy także uważnie nadzorować parametry takie jak: liczba białych krwinek – podwyższona w trakcie trwania infekcji, liczba erytrocytów i płytek krwi. Odkładające się w nerkach kompleksy antygen-przeciwciało mogą prowadzić do zaburzeń ich funkcji, dlatego wskazane jest częste oznaczanie poziomu kreatyniny. W celu oceny serca stosuje się badania echokardiograficzne i EKG.

Czytaj również: Szpitalne zapalenie płuc (SZP) – przyczyny, leczenie, rokowanie

Objawy Janewaya – powikłania

Jaki jest cele terapii? Leczenie ma na celu zapobiegnięcie wystąpienia ciężkich powikłań takich jak:

• zgon,
• choroba niedokrwienna serca,
• udar mózgu,
• zatorowość płucna,
• nawracające zapalenia płuc,
• zapalenie mięśnia sercowego i osierdzia,
• ostra niedomykalność zastawki (mitralnej lub aortalnej),
• kardiomiopatia zaciskająca,
• zaburzenia rytmu serca,
• ostra niewydolność nerek.

Bibliografia

• ,,Interna Szczeklika 2017”, Piotr Gajewski, Andrzej Szczeklik, MP, Kraków 2017, wyd. 8., ISBN: 978-83-7430-517-4
• „Choroby wewnętrzne: praktyczny przewodnik kliniczny, tom: 1”, Douglas S. Paauw, Lissane R. Burkholder, Mary B. Migeon, red. wyd. pol. Piotr Kuna, Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2009, wyd. 1., ISBN: 978-83-7609-075-7
• „Interna w 5 dni”, Wolfram Karges, Sascha Al Dahouk, red. wyd. pol. Franciszek Kokot, PZWL, Warszawa 2013, wyd. 1., ISBN: 978-83-200-4479-9
• „Kardiologia – kompendium”, Grzegorz Opolski, PZWL, Warszawa 2016, wyd. 1., ISBN: 978-83-200-5218-3
• „Choroby serca i układu krążenia. Opieka farmaceutyczna”, Claudia Galler, red. wyd. pol. Janusz Pluta, MedPharm, Wrocław 2011, wyd. 1., ISBN: 978-83-62283-73-6
• „Współczesne postępowanie interwencyjne w wadzie zastawki mitralnej”, Irena Rawczyńska-Englert, Krakowskie Wydawnictwo Medyczne, Kraków 2004, wyd. 1., ISBN: 83-89534-01-0
• „Objawy chorób wewnętrznych. Podręcznik dla studentów”, Anna Doboszyńska, PZWL, Warszawa 2013, wyd. 1., ISBN: 978-83-200-4476-8