Leczenie grzybicy stóp – jak szybko i skutecznie leczyć?

Sylwia Jastrzębowska lekarz 24 lutego 2017 (pierwsza publikacja: 23 lutego 2017)

Przyczyną grzybicy stóp jest zakażenie skóry grzybami. Wyróżnia się grzybicę potnicową, międzypalcową, a także złuszczającą. Zmiany na skórze pojawiają się na podeszwach, bocznych powierzchniach stóp, w okolicach śródstopia i między palcami. U chorego skóra stóp jest sucha, łuszczy się i pęka. Mogą wystąpić rumień i pęcherze. Uciążliwe jest także pieczenie i swędzenie stóp. Leczenie opiera się najczęściej na stosowaniu dostępnych bez recepty preparatów w postaci maści, kremów czy aerozoli.

Spis treści

Przyczyny grzybicy stóp – co wywołuje grzybicę na stopach?
Objawy grzybicy stóp – jak rozpoznać, czy to grzybica?
Jak można zarazić się grzybicą skóry stóp?
Jak wyleczyć grzybicę paznokci i stóp?
Jakie leki można stosować?
Na grzybicę bez recepty – maści, kremy, aerozole, lakiery
Jak zapobiegać grzybicy stóp?

Przyczyny grzybicy stóp – co wywołuje grzybicę na stopach?

Grzybice to choroby dermatologiczne wywoływane przez rozmaite gatunki grzybów. W zależności od miejsca występowania i patogenu będącego źródłem objawów, możemy wymienić kilka rodzajów schorzenia, m.in. grzybicę pochwy, grzybicę przewodu pokarmowego czy grzybicę skóry. Przyczyną grzybicy stóp jest zazwyczaj zakażenie dermatofitami, drożdżakami, rzadziej pleśniowcami. Objawy grzybicy na stopach najczęściej wywołuje grzyb o nazwie Trichophyton rubrum. Obraz kliniczny schorzenia zależy od tego, gdzie rozwijać się będą zmiany chorobowe. Lekarze wyróżniają trzy główne rodzaje grzybicy stóp:

grzybicę międzypalcową – zwykle występuje grzybica między palcami III i IV;
grzybicę potnicową – objawy pojawiają się w okolicach śródstopia;
grzybicę złuszczającą – zmiany widoczne są na podeszwach stóp i bocznych częściach stopy.

Objawy grzybicy najczęściej rozwijają się pomiędzy palcami i na podeszwach, jednak u wielu pacjentów procesem chorobowym jednocześnie może być objęta płytka paznokciowa i powierzchnia tuż pod nią. Mamy wówczas do czynienia z grzybicą paznokci (paznokcie u nóg są żółte, mleczne lub zielonkawe, pojawiają się bruzdy i zgrubienie płytki; podobne objawy obserwuje się w przypadku grzybicy paznokci u rąk). Grzybica stóp u dzieci występuje rzadko. Rozwija się najczęściej u starszaków uprawiających sport i mających kontakt z przebieralniami, szatnią, basenem.

Zakażenie następuje przez bezpośredni kontakt – nie tylko z osobą chorą, ale także jej ubraniami, obuwiem, rzeczami osobistymi. Do zakażenia dochodzi najczęściej na basenach, saunach, wszelkiego rodzaju łaźniach i w kabinach prysznicowych. Ryzyko rozwoju grzybicy na stopach największe jest u osób chorych na cukrzycę, a także tych, którzy przewlekle stosują antybiotykoterapię. Choroba częściej występuje przy obniżonej odporności, zaburzeniach krążenia (tzw. zimne stopy), otyłości, urazach i nadpotliwości stóp.

Objawy grzybicy stóp – jak rozpoznać, czy to grzybica?

Objawy grzybicy na stopach zależne są od rodzaju zdiagnozowanej choroby. Jak wygląda grzybica stóp?

W przypadku grzybicy międzypalcowej objawem jest złuszczająca się skóra między palcami. Widocznie uszkodzona powierzchniowa warstwa skóry może mięć tendencję do pękania, co nasila pieczenie i swędzenie stóp. Typowe jest także zaczerwienienie zajętego chorobowo miejsca. Drapanie nasila dolegliwości może doprowadzić do nadkażenia zmian i rozprzestrzeniania zmian skórnych.

Pęcherze na stopach to z kolei charakterystyczny objaw grzybicy potnicowej. Zmiany występują przede wszystkim na skórze śródstopia. Podobnie jak w grzybicy międzypalcowej, pojawia się rumień. Zdarza się, że obecny jest wysięk. Z pęcherzyków może wydobywać się treść o jasnym zabarwieniu.

Grzybica złuszczająca określana jest także jako grzybica mokasynowa. Jak nazwa wskazuje, jej objawem jest przede wszystkim nasilone rogowacenie wierzchnich warstw skóry, przez co skóra stóp się łuszczy. Widoczny jest także rumień. Sucha skóra stóp jest stwardniała, występuje także świąd stóp.

Jeżeli proces chorobowy obejmuje paznokcie, zmiany grzybicze najpierw pojawiają się na płytce paznokcia palucha, od strony bocznych jej części, a następnie w kolejnych palcach całej stopy. Występują przebarwienia na paznokciach (w zaawansowanych postaciach grzybicy, paznokieć przybiera nietypowy kształt i zabarwienie – brunatne, żółte a nawet zielonkawe), ich zmatowienie, rozwarstwienie i łuszczenie się. Ostatecznie dochodzi do tak zwanej onycholizy, czyli całkowitego zniszczenia płytki i jej odpadnięcia od łożyska, wówczas pojawia się ból, mogący nawet uniemożliwiać chodzenie.

Jak można zarazić się grzybicą skóry stóp?

Należy zaznaczyć, że grzybica stóp nie wiąże się z zaniedbaniem czy brakiem higieny, choć brak tej ostatniej z pewnością sprzyja zachorowaniu. W niesprzyjających warunkach może rozwinąć się u każdego, bez względu na ogólny stan zdrowia. Niektóre z grzybów na stałe bytują na skórze człowieka i nie wyrządzają szkody. W przypadku spadku odporności czy naruszenia ciągłości skóry, może dojść do rozwoju infekcji grzybiczej. Można nawet zaryzykować stwierdzenie, że czasami nadmiar i zbyt duża intensywność zabiegów higienicznych i pielęgnacyjnych zwiększa ryzyko zakażenia grzybicą.

Zakażenie grzybicą stóp i paznokci wiąże się z szeregiem czynników.

Rozwojowi grzybicy stóp sprzyja przebywanie w środowisku korzystnym dla rozwoju grzybów – mikroby rozwijają się przede wszystkim w środowisku wilgotnym i ciepłym. Stopy mają kontakt z takimi właśnie warunkami przede wszystkim na łaźniach, saunach, publicznych łazienkach, basenach i innych obiektach sportowych.
Noszenie używanych butów zwiększa ryzyko infekcji. Zakażenie może nastąpić także w czasie przymierzania obuwia w sklepie.
Noszenie syntetycznych skarpet sprzyjających nadmiernemu poceniu się stóp oraz butów z materiałów nieprzepuszczających powietrza stanowi czynnik ryzyka grzybicy stóp.
Korzystanie z publicznych urządzeń sanitarnych – prysznice, łaźnie, baseny znacząco także zwiększa ryzyko zachorowania na grzybicę skóry stóp.
Można zarazić się przez używanie wspólnych ręczników, ubrań czy nawet chodzenie po tym samym posadzkach, dywanach.
Grzybicy może sprzyjać nadmierne i długotrwałe moczenie stóp oraz ich niedokładne wycieranie (szczególnie między palcami), a także używanie mydła o zasadowym pH, niszczące naturalne mechanizmy ochronne skóry.

Należy pamiętać, że korzystanie z usług kosmetyczki również stanowi ryzyko pojawienia się grzybicy stóp i paznokci.

Jak wyleczyć grzybicę paznokci i stóp?

Aby wyleczyć grzybicę stóp terapia powinna trwać nieprzerwanie od kilku tygodni do nawet kilkunastu miesięcy. Zaniedbana, nieleczona grzybica może przenieść się na inne partie ciała i sprzyja częstemu pojawianiu się innych infekcji, w tym wirusowych i bakteryjnych. Oznacza konieczność stosowania miejscowej i ogólnoustrojowej terapii, a także wymaga zmiany nawyków pielęgnacyjnych.

Dermatolodzy dysponują licznymi preparatami grzybobójczymi i grzybostatycznymi do stosowania miejscowego w formie maści, kremów, sprayów, szamponów czy zasypek, a także środkami do stosowania doustnego. W wielu przypadkach wystarczy leczenie miejscowe, zwłaszcza wtedy, gdy pacjent szybko podda się odpowiedniej terapii i ściśle przestrzega zaleceń dermatologa.

Często przed włączeniem terapii konieczne jest wykonanie badania mikologicznego, w celu określenia gatunku grzyba powodującego chorobę. Na wynik czeka się od 7 do 21 dni. Umożliwia to zastosowanie odpowiedniego preparatu celowanego, który zwalcza konkretny patogen, powodujący objawy choroby. Leczenie grzybicy stóp obejmuje także dezynfekcje odzieży, a w szczególności butów. Konieczna jest zmiana nawyków higienicznych oraz stosowanie skarpet oraz butów wykonanych z materiałów pochodzenia naturalnego, przewiewnych, zaopatrzonych w membrany chroniące od wilgoci.

Czynnikiem niemodyfikowalnym, który zaburza skuteczność leczenia grzybicy stóp jest wiek. U osób młodych i zdrowych efektywność terapii wynosi 100 proc. Natomiast u starszych dużą rolę odgrywają towarzyszące choroby przewlekłe, jak: cukrzyca, zaburzenia lipidowe, niewydolność krążenia.

Nawet osoby młode z chorobami naczyń, palące papierosy lub po urazach i złamaniach kości kończyn dolnych powinny, podobnie jak starsi, dodatkowo otrzymać leki wspomagające krążenie. W ten sposób leki na grzybicę bardziej efektywnie dotrą do naczyń włosowatych stopy i do ognisk chorobowych, a czas przeznaczony na kurację nie będzie musiał być wydłużony.

Jakie leki można stosować?

Jeśli takie leczenie jest nieskuteczne, konieczne może okazać się zastosowanie leków na receptę – miejscowych czy też do leczenia doustnego.

Najlepsze tabletki na grzybicę stóp zawierają terbinafinę oraz itrakonazol i są na receptę. Leki doustne są rekomendowane u osób, które np. odczuwają palców stóp i palców związany z infekcją, chorują na cukrzycę lub inne choroby predysponujące do rozwoju bakteryjnego zakażenia tkanki podskórnej. Leki te pozwalają na zdrowy wzrost nowego paznokcia. Należy je brać od 6 do 12 tygodni, a efekty leczenia widoczne są dopiero wtedy, gdy cały zainfekowany paznokieć zostanie zastąpiony przez nową tkankę.

W terapii wykorzystywane są syntetyczne leki przeciwgrzybicze o różnej budowie i mechanizmie działania.

Klotrimazol

W leczeniu miejscowym grzybicy skóry i paznokci stosowane są przede wszystkim przeciwgrzybicze pochodne azolowe, które hamują biosyntezę ergosterolu, ważnego składnika błony cytoplazmatycznej komórki grzyba. Zarówno pochodne imidazoli jak i pochodne triazolowe wykazują szeroki zakres działania przeciwgrzybiczego i przeciwdrożdżakowatego. Wysoką aktywność, zarówno leczniczą jak i profilaktyczną, przeciw wszystkim grzybom chorobotwórczym dla człowieka wykazuje między innymi klotrimazol (Clotrimazolum). Stosuje się go miejscowo, w postaci 1-procentowych preparatów, ponieważ jest dobrze tolerowany przy użyciu zewnętrznym i przenika nawet do głębszych warstw naskórka. Związek ten warto stosować również profilaktycznie przeciw powszechnym infekcjom nieowłosionej skóry i stóp wywołanym przez grzyby drożdżopodobne. Jest to o tyle łatwe, że występuje w wielu postaciach leków (krem, pasta na skórę, roztwór, aerozol), które dostępne są bez recepty. Aplikowane tylko na skórę mogą być ponadto inne leki bez recepty zawierające związki z grupy azoli, np. bifonazol, flutrimazol, ketokonazol, mikonazol, sertakonazol czy tiokonazol, dostępne również w wielu formach: przeciwgrzybiczych maści, kremów, żeli, pudrów, roztworów i aerozoli do natryskiwania.

Terbinafina

W przypadku leczenia grzybicy stóp skuteczne okazuje się już nawet jednokrotne zastosowanie bardzo dobrze penetrującego do skóry roztworu terbinafiny (Terbinafinum). Lek ten hamuje enzym błony komórkowej grzyba, odpowiadający za syntezę ergosterolu, związku chemicznego niezbędnego do prawidłowego funkcjonowania tych organizmów, dlatego w efekcie doprowadza do rozpadu komórek grzybów chorobotwórczych. Okres leczenia zakażeń skóry przy wykorzystaniu terbinafiny trwa zwykle około miesiąca, natomiast w przypadku grzybicy paznokci wymaga systematycznego stosowania przez okres sześciu tygodni do nawet sześciu miesięcy. Kremy przeciwgrzybiczne, zawierające terbinafinę, należą do najpopularniejszych preparatów stosowanych w zapobieganiu zakażeniom i miejscowym leczeniu grzybic.

Naftyfina

Wysoką aktywność przeciw grzybicom skórnym wykazuje także naftyfina (Naftifini hydrochloridum) – inna pochodna amin allilowych, która w porównaniu do terbinafiny wykazuje dodatkowe działanie przeciwzapalne. Substancja ta po podaniu miejscowym na skórę dobrze przenika przez warstwę rogową naskórka i gromadzi się w skórze w stężeniach wystarczających do hamowania wzrostu dermatofitów nawet przez 24 godziny, dlatego wystarczy aplikować ją raz na dobę.

Amorolfina

Wyłącznie miejscowo stosowana jest również amorolfina (Amorolfinum) – lek należący do pochodnych morfoliny, blokujący enzymy uczestniczące w syntezie ergosterolu błony komórkowej wielu grzybów chorobotwórczych, działający grzybostatycznie i grzybobójczo na różne rodzaje drożdżaków i dermatofitów. Występuje nie tylko w kremach stosowanych na skórę (stężenie substancji wynosi zwykle 0,25 proc.), ale również w lakierach do leczenia grzybicy paznokci (stężenie 5 proc.), ponieważ przenika do ich łożyska. Czas leczenia amorolfiną zależy głównie od zaawansowania i umiejscowienia zmian chorobowych, ale też np. od szybkości regeneracji paznokcia. Zwykle trwa pół roku (paznokcie rąk) do nawet 9–12 miesięcy w przypadku grzybicy paznokci stóp.

Sól kwasu undecylenowego

Grzybobójczo nie tylko na grzybnię dermatofitów, ale również na zarodniki tych grzybów chorobotwórczych, działają preparaty proste i złożone, zawierające sól kwasu undecylenowego. Bez recepty można nabyć maść lub puder leczniczy z taką substancją przeciwgrzybiczą, polecane w terapii powierzchniowych zakażeń grzybiczych skóry, szczególnie rozwijających się na stopach i w pachwinach. Pomocne są one ponadto w towarzyszących tym infekcjom nadkażeniach bakteryjnych.

Na grzybicę bez recepty – maści, kremy, aerozole, lakiery

W sprzedaży dostępne są preparaty na grzybicę stóp, które niszczą mikroby i zapobiegają ponownemu wystąpieniu objawów choroby. Do dyspozycji mamy kremy, aerozole, sztyfty czy maści na grzybicę, które ograniczają ryzyko rozwoju szkodliwych mikroorganizmów. Dobrym preparatem na grzybicę paznokci jest specjalistyczny lakier. Środki te dodatkowo łagodzą podrażnienia, swędzenie i pieczenie stóp. Przynoszą ulgę zmęczonym stopom i odświeżają je. W składzie tego typu leków na grzybicę znajdziemy takie substancje jak ketokonazol, climbazol i triklosan. Składniki te wywołują silne działanie przeciwgrzybicze.

Ketokonazol to lek przeciwgrzybiczy, dostępny bez recepty o szerokim spektrum działania. Jest także składnikiem szamponów stosowanych w leczeniu grzybicy skóry głowy. Skutecznie leczy, ale też zapobiega wystąpieniu grzybicy stóp. Triklosan to środek przeciwgrzybiczy i działający bakteriostatycznie. Jest składnikiem wielu preparatów – dezodorantów, mydeł, kremów. Triklosan skutecznie zapobiega nadmiernemu rozwojowi mikroorganizmów oraz zmniejsza ryzyko infekcji. Zapobiega przykremu zapachowi stóp.

Lakier na grzybicę paznokci skutecznie chroni płytkę przed infekcją. Profilaktycznie zaleca się regularne stosowanie aerozolu. Skład tych preparatów opracowany jest tak, że chroni także przed nadpotliwością stóp, a to właśnie wilgotne środowisko jest najlepszym podłożem do rozwoju grzybicy. Środki te powinny być aplikowane profilaktycznie przez wszystkich, którzy odwiedzają publiczne baseny, łaźnie, uprawiają sport. Wskazaniem jest także skłonność do powtarzających się zakażeń grzybiczych, spadki odporności.

Jak zapobiegać grzybicy stóp?

Aby zapobiegać grzybicy nóg i paznokci oraz unikać jej nawrotów, trzeba dbać o adekwatną higienę dłoni i stóp. Należy:

utrzymywać krótkie, suche i czyste paznokcie, dokładnie suszyć ręce i stopy, szczególnie pomiędzy palcami;
unikać korzystania z należących do innych osób przyrządów do manicure i prdicure, w szczególności takich jak: pilniczki, cążki, nożyczki;
nosić skarpetki wykonane z naturalnych składników – bawełniane lub wyprodukowane ze specjalnych materiałów, które skutecznie chłoną pot i pozwalają utrzymać suchą stopę, a tym samym zapobiegają rozwojowi grzybów;
nosić odpowiednie obuwie – naturalne, nie z tworzyw sztucznych, takich jak np. guma, aby pozwolić stopom oddychać;
używać przeciwgrzybiczego aerozolu czy talku – spryskiwać nim stopy oraz wnętrze obuwia;
unikać chodzenia boso w miejscach publicznych (basenach, szatniach, saunach, itd.)
bezwzględnie unikać noszenia obuwia należącego co innych osób, pozwala to uniknąć rozprzestrzeniania infekcji oraz zarażenia się od kogoś innego;
unikać drażnienia skóry wokół paznokci np. podczas manicure – ułatwia to rozwój grzybicy paznokci nóg;
unikać ciasnego obuwa, którego noszenie może powodować uszkodzenie naskórka;
zrezygnować z tzw. tipsów – zatrzymują wilgoć i ułatwiają rozwój grzybów;
myć ręce po dotykaniu zainfekowanego paznokcia – dzięki temu infekcja nie przeniesie się na kolejne paznokcie.

By zapobiec grzybicy stóp i paznokci należy przyjąć, że miejsca użyteczności publicznej, w których stopy mają bezpośredni kontakt z płaszczyznami, są potencjalnymi źródłami zakażenia grzybem wywołującym objawy choroby. W miejscach, takich jak sauny, łaźnie, baseny słusznie postrzegane są jako te, w których najłatwiej jest o zakażenie grzybicą stóp. Należy tam stosować obuwie ochronne.

W przypadku wystąpienia pierwszych objawów grzybicy stóp, zaleca się jak najszybsze podjęcie leczenia.

Wszelkie tak zwane naturalne metody i sposoby nie są w stanie wyleczyć grzybicy stóp. Niezbędne jest wdrożenie terapii przy pomocy leków przeciwgrzybiczych. Wśród metod, które mają pomóc pozbyć się problemu wymienia się między innymi ocet. Moczenie w nim stóp nie tylko nie spowoduje wyleczenia, ale może przyspieszyć powstawanie miejscowych uszkodzeń skóry.

Bibliografia

W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.

Grzybice skóry i paznokci Jacek Szepietowski; Wydawnioctow MP; Kraków 2001, wyd.1, 83-88092-48-0
Leczenie chorób skóry Mark G. Lebwohl, Warren R. Heymann, John Berth-Jones, Ian Coulson, red. wyd. pol. Andrzej Kaszuba; wydawnictwo Elsevier Urban & Partner; Wrocław 2009, wyd.1; ISBN: 978-83-7609-027-6

Opublikowano: 23.02.2017; aktualizacja: 24.02.2017

Oceń:

4.9

Sylwia Jastrzębowska

Lekarz

Lekarz w trakcie stażu podyplomowego, absolwentka Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach. Miłośniczka turystyki górskiej i sportów outdoorowych.