Letarg – co to?
Letarg to stan organizmu charakteryzujący się głęboką utratą przytomności, podczas której procesy życiowe organizmu ulegają w znacznym stopniu spowolnieniu – czasem tak mocno, że trudno je wykryć. W przeszłości stan letargu był relatywnie częstą przyczyną pochówków za życia, medycyna bowiem nie dysponowała wystarczająco precyzyjnymi metodami odróżnienia pozornej śmierci od realnego zgonu. Aby umożliwić „zmartwychwstanie”, dawne trumny często były zaopatrzone w dzwoneczki czy rurki do oddychania (tzw. trumny ratunkowe).
U kogo pojawia się letarg? Jaką pełni funkcję?
Uważa się, że letarg, a także inne doświadczenia bliskie śmierci, są odpowiedzią organizmu na sytuacje zagrażające życiu: zatrzymanie akcji serca, odniesienie poważnych obrażeń w wypadkach drogowych, napaść seksualną bądź inną fizyczną, skrajne wyczerpanie organizmu. W znacznym stopniu zahamowane funkcje życiowe mogą wystąpić również u osób nadużywających substancji psychoaktywnych, a także: w przebiegu hipotermii, chorób neurologicznych czy silnych zatruć.
Wbrew pozorom, wszelkie stany bliskie śmierci nie są aż tak rzadkie, jak mogłoby się wydawać. Szacuje się, że doświadcza ich 4–8 proc. populacji i nawet 23 proc. pacjentów po przebytym zatrzymaniu krążenia.
Zaproponowano kilka mechanizmów wyjaśniających te zjawiska:
obniżenie aktywności receptorów NMDA w mózgowiu,
pojawienie się elementów snu REM w fazie czuwania,
aurę migrenową.
Jednak nie ustalono dokładnej przyczyny, dlaczego ewolucja wykształciła takie zachowania.
Naukowcy skłaniają się jednak do przyjęcia hipotezy, że „udawanie” śmierci może być dobrą strategią zwiększającą szanse przeżycia w niekorzystnych warunkach środowiska, np. podczas ataku drapieżnika (u zwierząt reakcja ta nazywana jest tanatozą i stosują ją m.in. oposy). Przykładem letargu ze świata fauny jest również zimowa hibernacja u niedźwiedzi. Przechodzić w letarg mogą również rośliny, np. lipa. U ludzi natomiast zapadnięcie w letarg obserwowano u ofiar napaści.
Jak objawia się letarg?
Objawy letargu mogą przypominać stan śmierci klinicznej. Do obserwowanych najczęściej symptomów należą:
bardzo spowolnione lub wręcz niewyczuwalne tętno,
trudny do wykrycia oddech,
brak reakcji na bodźce zewnętrzne,
obniżona temperatura ciała,
ograniczona reakcja źrenic na światło,
wzmożona sztywność mięśniowa.
Tak zarysowany obraz kliniczny sprawia, że pacjenta w letargu, czyli osobę u której m.in. zanikają reakcje na bodźce, trudno odróżnić od osoby zmarłej.
Przeczytaj również:
Obniżona temperatura ciała – osłabienie czy choroba?
Jak można obudzić się z letargu?
Powrót do normalnego stanu zależy od przyczyny letargu. W niektórych przypadkach organizm sam stopniowo odzyskuje funkcje życiowe, w innych potrzebna jest interwencja medyczna, by wyrwać kogoś z letargu. Możliwe metody przywrócenia czynności życiowych obejmują:
ogrzewanie organizmu – jeśli letarg został spowodowany hipotermią;
stymulację zewnętrzną – stosowanie bodźców dźwiękowych, dotykowych i elektrycznych, które pobudzają układ nerwowy do działania;
leczenie farmakologiczne – w przypadkach, w których letarg związany jest z zatruciami lub chorobami neurologicznymi.
Letarg a katalepsja – różnice
Letarg często bywa mylony z katalepsją – stanem, w którym ciało sztywnieje, praca serca i czynność oddechowa spowalniają, pacjent nie reaguje na bodźce, ale pozostaje przytomny. Kluczowa różnica między tymi dwiema reakcjami organizmu polega na tym, że podczas ataku katalepsji pacjent zachowuje świadomość, podczas gdy w letargu dochodzi do jej całkowitej utraty.
Letarg a śmierć kliniczna – czym się różnią?
Letarg w obiegowej opinii bywa również mylony ze śmiercią kliniczną. Czym różnią się te dwa stany? W letargu czynności życiowe (praca serca, czynność oddechowa), choć spowolnione, zostają zachowane. W przypadku śmierci klinicznej dochodzi do zatrzymania krążenia i oddechu, jednak natychmiastowe podjęcie reanimacji daje szanse ich przywrócenia.
Przeczytaj również:
Utrata przytomności – przyczyny, skutki, pierwsza pomoc
Jak odróżnić śmierć pozorną od rzeczywistej?
Rutynowe metody monitorowania funkcji życiowych, takie jak palpacyjne badanie tętna na tętnicy szyjnej czy obserwacja klatki piersiowej w celu oceny czynności oddechowej w przypadku pacjenta w letargu, mogą być zawodne. Dlatego aby zminimalizować ryzyko zdiagnozowania zgonu u pacjenta ze spowolnionymi czynnościami życiowymi stosuje się dokładniejsze metody diagnostyczne, takie jak elektroencefalografia (EEG), echokardiografia czy EKG. Pomocne są również badania laboratoryjne.
