Mocznik to związek organiczny syntetyzowany głównie w wątrobie, stanowiący jeden z końcowych produktów przemian białkowych w organizmie. Wydalany jest głównie z moczem i potem, dlatego jego stężenie w surowicy krwi stanowi cenny wskaźnik oceny czynności nerek. Jakie są normy stężenia mocznika we krwi? Jak wygląda samo badanie i o czym świadczą odchylenia od wartości prawidłowych? Przedstawiamy odpowiedzi na te pytania.
Mocznik w surowicy – co oznacza, norma, wyniki, podwyższony, obniżony
Spis treści
Czym jest i jaką rolę pełni mocznik w organizmie?
Mocznik to prosty związek organiczny złożony z amoniaku oraz dwutlenku węgla. Jego synteza w organizmie ma miejsce przede wszystkim w wątrobie, w ramach tzw. cyklu mocznikowego (ornitynowego). W jego przebiegu dochodzi do przetworzenia toksycznego amoniaku (stanowiącego produktu uboczny przemian białek endo- i egzogennych do aminokwasów i ketokwasów) w mniej szkodliwy mocznik.
Następnie mocznik trafia do krwi i transportowany jest do nerek, gdzie w wyniku filtracji wydalany jest z organizmu wraz z moczem (ok. 90%). Pozostałe 10% mocznika wydalane jest z organizmu wraz z potem drogą transdermalną.
Stężenie mocznika w surowicy krwi (zwłaszcza w korelacji z pomiarem kreatyniny) powala więc określić czy nerki prawidłowo spełniają swoją funkcję wydalniczą. Warto jednak pamiętać, że na jego wartość mają wpływ różne czynniki, w tym między innymi:
- ilości białka dostarczanego z dietą;
- stopień rozpadu białek;
- funkcjonowania wątroby;
- funkcjonowania nerek.
Kiedy należy sprawdzić poziom mocznika we krwi?
Badanie mocznika we krwi najczęściej zlecane jest w przypadku podejrzenia:
- niewydolności nerek;
- odwodnienia;
- stanów katabolicznych lub anabolicznych;
- nadmiaru związków azotowych w organizmie;
- niewydolności wątroby;
- nowotworów;
- amyloidozy;
- nadczynności tarczycy.
Objawy, które powinny skłonić lekarza do skierowania nas na to badanie to między innymi:
- nudności i wymioty;
- senność;
- nadmierne zmęczenie;
- problemy z koncentracją;
- zaburzenia świadomości;
- zaburzenia krzepliwości krwi;
- świąd skóry;
- obrzęki;
- skąpomocz;
- mrowienie kończyn;
- wzrost ciśnienia tętniczego krwi.
Badanie mocznika wykonuje się także rutynowo u pacjentów dializowanych, przed i po zabiegu, w celu oceny jego skuteczności.
Badanie stężenia mocznika we krwi – jak wygląda?
Mocznik we krwi jest jednym z rutynowych badań oznaczanych w medycznych laboratoriach diagnostycznych. Materiałem do badania jest surowica krwi pobranej z żyły łokciowej. Zaleca się, by badanie wykonywać na czczo, najlepiej w godzinach porannych, po minimum 8-12 godzinach od ostatniego posiłku. Na kilka dni przed badaniem należy też zrezygnować ze spożywania alkoholu.
Stężenie mocznika we krwi – normy i odchylenia
W przypadku oznaczenia jakim jest badanie stężenia mocznika we krwi wartości referencyjne wynoszą 15-40 mg/dl lub 2,5-6,7 mmol/l. Jest to wypadkowa pomiędzy syntezą mocznika zachodzącą w wątrobie, a wydalaniem mocznika przez nerki. W przypadku osób starszych występuje tendencja do utrzymywania się stężenia mocznika na wyższym poziomie niż u osób młodszych.
Podwyższony poziom mocznika we krwi
Mocznik we krwi może występować zarówno w wyższych jak i niższych stężeniach, w zależności od występujących zaburzeń. Podwyższone stężenie mocznika w surowicy krwi obserwuje się w przypadku:
- urazów;
- rozległych oparzeń;
- znaczącego odwodnienia;
- skąpomoczu lub bezmoczu;
- upośledzenia wydalania przez nerki;
- niewydolności nerek, w tym pozanerkowej niewydolności nerek;
- krwawień z przewodu pokarmowego;
- nowotworów;
- chemioterapii;
- przyjmowaniu glikokortykosteroidów;
- nadczynności tarczycy.
Zwiększone stężenie mocznika we krwi obserwuje się również u pacjentów stosujących dietę wysokobiałkową. Pamiętajmy, że stan ten wymaga każdorazowo bezwzględnej konsultacji z lekarzem.
Jak można obniżyć stężenie mocznika we krwi? Jedną z najlepszych metod jest wykonanie dializy, jest to jednak jedynie leczenie objawowe. By unormować poziom mocznika we krwi należy wyeliminować przyczynę tego stanu. Jednym ze sposobów jest zastosowanie diety niskobiałkowej, jednak nie powinno to być mniej niż 20 g białka na dobę.
Obniżony poziom mocznika we krwi
Kiedy najczęściej obserwuje się obniżenie poziomu mocznika we krwi? Przede wszystkim u osób, u których dochodzi do przewagi procesów anabolicznych, w tym intensywnego wzrostu, czyli zwłaszcza u dzieci i młodzieży. Niskie stężenie mocznika w surowicy krwi można zaobserwować również w przypadku:
- poliurii (nadmiernego wydalania moczu);
- uszkodzenia nerek i zwiększonego przesączania kłębuszkowego;
- diety ubogobiałkowej;
- zaburzeń wchłaniania (ograniczone przyswajanie białka z przewodu pokarmowego);
- niedożywienia;
- chorób metabolicznych;
- schorzeń wątroby.
Taki stan również powinien skłonić nas do konsultacji z lekarzem.
Choć mocznik we krwi jest jedynie transportowany, stanowi on dobry parametr diagnostyczny, pozwalający na szybsze postawienie trafnej diagnozy, nie tylko w przypadku schorzeń nerek, ale również chorób metabolicznych.
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- Drabczyk Robert, Mocznik, Medycyna Praktyczna;
- A. Naskalski, Solnica B., J.W. Dembińska-Kieć, Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, wyd.5., PZWL, 2022;
- Murray RK, Granner DK, Rodwell VW, Biochemia Harpera, część VI, wyd.VII, PZWL, 2018.
Opublikowano: 09.01.2024;
Oceń:
5.0
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Natalia Michalak
diagnosta laboratoryjny
Absolwentka kierunku analityka medyczna na Śląskim Uniwersytecie Medycznym w Katowicach. Prywatnie mama wesołej dwójki i pasjonatka zdrowego i aktywnego stylu życia. Dzięki swojemu wykształceniu doskonale wie, jak ważną rolę odgrywa w trosce o zdrowie i dobre samopoczucie odpowiednia profilaktyka, której niezbędnymi elementami są m.in. regularnie wykonywane badania laboratoryjne, odpowiednia dieta i aktywność fizyczna.
209
Komentarze i opinie (0)