Co oznaczają bakterie w moczu?

Badanie ogólne moczu

Badanie ogólne moczu należy do najczęstszych badań zlecanych przez lekarzy, zarówno w podstawowej opiece zdrowotnej, jak i w wysoce specjalistycznych ośrodkach. Mimo wprowadzenia do świata medycyny wielu zaawansowanych technologii, analiza moczu pozostaje metodą tanią, szybką, a przede wszystkim szeroko dostępną. Badaniu poddaje się zarówno podstawowe własności fizyczne moczu, takie jak barwa, odczyn i przejrzystość.

Można wykonać także bardziej szczegółowe oznaczenia, na przykład badać zawartość konkretnych aminokwasów w moczu lub stężenie glukozy.

Analizie możemy poddać mocz ze zbiórki dobowej lub też próbkę pobraną jednorazowo, zwykle rano. Ważny jest czas przechowywania próbki i warunki, w jakich jest ona przetrzymywana np. temperatura powietrza.

Kiedy powinno się wykonać badanie moczu?

Objawy zapalenia pęcherza moczowego są bardzo uciążliwe dla chorego, przez co trudne do przeoczenia. Pacjent skarży się na częste oddawanie moczu, któremu towarzyszy:

• ból i pieczenie okolicy cewki moczowej,
• czasem bolesność okolicy nadłonowej,
• niekiedy do objawów tych dołącza krwiomocz.

Ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek charakteryzuje się dolegliwościami jeszcze bardziej niepokojącymi zarówno chorego, jak i lekarza. Mogą wystąpić symptomy takie jak ból w lędźwiach, gorączka, złe samopoczucie, a nawet nudności i wymioty.

Do bakterii najczęściej wykrywanych w próbkach moczu i odpowiedzialnych za objawy chorobowe zalicza się bakterie takie jak: Escherichia coli, Staphylococcus Saprophyticus, Proteus mirabilis, Klebsiellasp. lub Enterococcus.

Zobacz też: Kolor moczu a choroby

Technika pobierania próbki moczu

Bardzo istotną kwestią jest technika pobierania próbki do badania. Nie należy trywializować zaleceń lekarza lub farmaceuty, nieprzestrzeganie zasad pobierania moczu może zafałszować wynik badania. Próbka moczu powinna mieć objętość około 50 ml, w aptekach dostępne są jałowe pojemniki, których bezwzględnie powinno się używać.

Mocz pobieramy rano, po nocnym odpoczynku, wtedy jest on mniej rozcieńczony, dzięki czemu łatwiej uzyskać osad moczu o odpowiedniej wartości diagnostycznej. Przed przystąpieniem do oddania moczu należy dokładnie umyć okolicę cewki moczowej używając delikatnych środków myjących (nie żeli antybakteryjnych).

Do pojemnika powinien trafić mocz ze środkowego strumienia, co oznacza, że pierwszą porcję moczu należy oddać do toalety, ma to na celu ochronę próbki przed dostaniem się do niej bakterii kolonizujących cewkę moczową, co może zafałszować wynik badania. Próbka powinna trafić do laboratorium tak szybko, jak to tylko możliwe, nie później niż w ciągu 2-3 godzin.

Obecność bakterii w moczu

Na wstępie dobrze będzie podać definicję dwóch ważnych sformułowań, mianowicie: zakażenia układu moczowego i bakteriomoczu.

Zakażenie układu moczowego

W warunkach fizjologii drogi moczowe powyżej zwieracza pęcherza moczowego są jałowe, co oznacza, że nie powinny się tam znajdować żadne drobnoustroje. Na podstawie badania moczu możemy wnioskować o obecności bakterii w układzie moczowym. Zakażenie układu moczowego to nic innego więc, jak bytowanie bakterii powyżej fizjologicznej granicy, jaką jest zwieracz pęcherza moczowego.

Bakteriomocz

Bakteriomoczem nazywamy natomiast obecność bakterii w badanej próbce moczu jednak, aby bakteriomocz nazwać znamiennym, zawartość bakterii musi odpowiadać odgórnie przyjętym normom.

Bakteriomocz znamienny

Zważywszy, że obecność niewielkiej ilości bakterii w cewce moczowej uznaje się za fizjologię, należy liczyć się z tym, że oddana próbka moczu nigdy nie jest jałowa, ponieważ mocz przepływając przez cewkę zabiera ze sobą znajdujące się tam drobnoustroje. Dlatego podczas badania przyjmuje się, że pewna ilość bakterii może się w niej znajdować, a wiec nie świadczy o zakażeniu układu moczowego. Zwykle za wartość graniczna uznaje się liczbę:

• 10⁵bakterii (CFU – jednostki tworzące kolonie bakteryjne) w mililitrze moczu.

Jeżeli ta liczba zostanie przekroczona mówimy o bakteriomoczu znamiennym. Jednak należy pamiętać, że wartości te różnią się u kobiet i mężczyzn, zależnie od tego czy występują swoiste objawy zakażenia dróg moczowych, a także od sposobu pobrania próbki.

Jeżeli u danej osoby stwierdzimy bakteriomocz znamienny, a nie uskarża się ona na objawy zakażenia dróg moczowych taki stan nazywamy bakteriomoczem bezobjawowym.

Obecność leukocytów w próbce moczu

Często obecności bakterii w moczu towarzyszy obecność w nim białych ciałek krwi – leukocytów. Jest to ważny wskaźnik zapalenia układu moczowego na tle bakteryjnym. Jednak w moczu zdrowego człowieka też mogą być obecne pojedyncze leukocyty, dlatego wynik badania moczu mówi o liczbie leukocytów w polu widzenia obserwatora badającego mocz pod mikroskopem.

Zwykle za wartość znamienną diagnostycznie przyjmuje się:

• powyżej 5 leukocytów w polu widzenia (wpw).

Niekiedy w moczu mogą być obecne leukocyty, a standardowym badaniem nie wykrywa się obecności bakterii, mówi się wtedy o ropomoczu jałowym. Jednak nie należy rozumieć takiego zjawiska jako brak bakterii w moczu, drobnoustroje mogą się w nim znajdować, jednak nie wykrywa się ich standardowym badaniem. W takim przypadku należy podejrzewać zakażenie bakteriami niewykazującymi wzrostu na klasycznych pożywkach do hodowli. Mogą to być prątki gruźlicy, Mycoplasma, bakterie beztlenowe, a także wirusy lub pasożyty.

Bakterie w moczu – leczenie

Odpowiednie leczenie farmakologiczne zawsze zleca lekarz, po zapoznaniu się z wywiadem i wynikami badań, nigdy nie należy samemu próbować leczyć zakażeń układu moczowego, może to grozić nawet nieodwracalnymi powikłaniami ze strony nerek. Terapia zawsze jest dostosowywana do postaci zakażenia, często początkowo zleca się empirycznie pewne leki przeciwdrobnoustrojowe, a dopiero po wykonaniu posiewu moczu i antybiogramu zmienia się je na tak zwaną terapię celowaną, przeciwko konkretnemu drobnoustrojowi.

Warto w życiu codziennym stosować kilka zasad, które pozwalają zapobiegać zakażeniom układu moczowego.

• Ilość wypijanych płynów – należy wypijać nawet do 2l/dobę, preferuje się napoje kwaśne. Prawdopodobne właściwości zmniejszające przyleganie drobnoustrojów do ścian pęcherza i cewki moczowej ma na przykład sok z żurawiny.
• Należy pamiętać, że częste oddawanie moczu utrudnia kolonizację dróg moczowych przez bakterie. Zaleca się oddawanie moczu regularnie, konieczne jest pójście do toalety przed odpoczynkiem nocnym. Ważną rzeczą, o której powinny pamiętać zwłaszcza kobiety jest oddanie moczu zaraz po stosunku płciowym.
• Powinno się unikać długich kąpieli w wannie, zwłaszcza z użyciem pachnących kosmetyków.
• Nie zaleca się stosowania zapachowych środków do higieny intymnej, dezodorantów i wkładek.

Warto też pamiętać, że bielizna osobista nie powinna być zbyt obcisła lub wykonana z syntetycznych materiałów.