PSA – antygen sterczowy jako marker raka prostaty
Co to jest PSA?
PSA to swoisty antygen sterczowy. Swoje zastosowanie znalazł w urologii jako marker raka prostaty. Z biochemicznego punktu widzenia PSA jest proteazą serynową z rodziny kalikrein, wytwarzaną przez gruczoł krokowy u mężczyzny. U kobiet natomiast jej aktywność wydzielniczą odnajduje się w komórkach nabłonkowych gruczołów okołocewkowych.
Badanie tPSA a fPSA
W surowicy PSA występuje w postaci wolnej (fPSA) oraz związanej. fPSA stanowi 40 proc. całkowitego PSA. Ocena wskaźnika fPSA (wolny PSA) do badania tPSA (całkowity PSA) pozwala na większą czułość i swoistość w diagnozowaniu pacjentów z podejrzeniem raka gruczołu krokowego.
Sprawdź również: Ketony w moczu – normy, przyczyny, objawy, leczenie
Kiedy wykonuje się badanie PSA?
Zaleca się, aby każdy mężczyzna po ukończeniu 50. roku życia robił raz do roku badanie PSA. U mężczyzn z obciążonym wywiadem rodzinnym (np. rak stercza u ojca lub brata) należy te badania robić już od 40. roku życia. Dzięki temu oznaczeniu można zróżnicować łagodny rozrost gruczołu krokowego oraz raka prostaty.
Przeczytaj też: Fosfor nieorganiczny – badanie z krwi i moczu
Badanie PSA – przygotowanie
Na czym polega badanie PSA?
Badanie wykonuje się na podstawie pobranej od pacjenta niewielkiej ilości krwi do probówki próżniowej. Materiał pobierany jest zazwyczaj z żył najlepiej widocznych i zlokalizowanych w dole łokciowym. Otrzymaną próbkę wysyła się do analizy.
Badanie PSA - na czczo? Przygotowanie do badania PSA
Wykonanie badania PSA na czczo nie jest wymagane.
Należy pamiętać, aby 2 dni przed badaniem zachować wstrzemięźliwość seksualną (ejakulacja podwyższa poziom PSA, również stosunek analny, poprzez który dochodzi do stymulacji prostaty).
Zaleca się również: zrezygnowanie z długotrwałego wysiłku (w tym dłuższej jazdy na rowerze – również dochodzi do stymulacji gruczołu krokowego), nie należy przeprowadzać badania „per rectum” przed oznaczeniem poziomu PSA.
Badanie PSA - przygotowanie:
- badanie PSA na czczo nie jest wymagane,
- należy zachować wstrzemięźliwość seksualną,
- należy zrezygnować z długotrwałego wysiłku fizycznego,
- nie należy przeprowadzać badań "per rectum".
Przeczytaj również : Testy alergiczne z krwi – badanie IgE całkowitych i swoistych
Badanie PSA – normy
Podczas interpretacji wyniku badania PSA należy pamiętać o tym, aby wziąć pod uwagę wiek pacjenta, a także dowiedzieć się, czy przygotowanie do badania PSA, czyli markera raka prostaty było rzetelne i nie doszło do zafałszowania wyniku.
Wartości prawidłowe uzależnione są od wieku pacjenta.
Normy PSA w odniesieniu do wieku:
- u mężczyzn do lat 60 poziom PSA nie powinien być wyższy niż 4ng/dl;
- u mężczyzn po 60. roku życia nie powinien przekraczać poziomu 6ng/dl.
Wynik oznaczenia jest zależny od metody oznaczenia, a więc laboratorium wykonujące badanie powinno podać wartości referencyjne do jakich odnieść wynik. Każdą otrzymaną wartość należy indywidualnie skonsultować z lekarzem.
To też może Cię zainteresować: Estradiol – normy u kobiet i mężczyzn
Wynik badania PSA – co oznacza niskie i podwyższone PSA?
Wysokie PSA – czy to rak prostaty?
Podwyższony poziom PSA świadczyć może o:
- stanach nienowotworowych – zapalenie, łagodny rozrost i uraz stercza (biopsja, badanie per rectum ), stan po ejakulacji.
- raku stercza – najbardziej typowy nowotwór u starszych mężczyzn
- innych nowotworów – rak nadnercza, pęcherza moczowego, nerki, jelita grubego, wątroby, jajnika.
Niski poziom PSA – co to znaczy?
Obniżenie poziomu PSA rejestruje się po:
- usunięciu gruczołu krokowego wraz z pęcherzykami nasiennymi – prostatektomia radykalna,
- radioterapii stosowanej na gruczoł krokowy,
- hormonoterapii w leczeniu raka prostaty ,
- obustronnym usunięciu jąder – orchidektomia obustronna ,
- leczeniu inhibitorami 5-alfa reduktazy.
Nieprawidłowy wynik PSA - kiedy należy wykonać biopsję prostaty?
Wskazaniem do dalszej diagnostyki, zatem do biopsji gruczołu sterczowego jest zarówno niepokojący wynik oznaczenia – powyżej 4 ng/dl (lub u osób starszych powyżej 6ng/dl), jak i odchylenia w badaniu „per rectum” (DRE) lub ultrasonografii przezodbytniczej (TRUS). Rosnące stężęnie PSA w kolejnych badaniach (w niedługich odstępach czasowych) również stanowi wskazanie do biopsji prostaty .
