Artroskopia – na czym polega, jak się przygotować i kiedy wykonać?

Co to jest artroskopia?

Artroskopia jest małoinwazyjną metoda diagnostyki i leczenia schorzeń stawów, która umożliwia precyzyjne zbadanie i leczenie wnętrza stawów bez potrzeby wykonywania dużych, otwartych operacji. Procedura ta polega na wykonaniu kilku niewielkich nacięć w skórze, przez które wprowadza się artroskop, czyli cienkie urządzenie wyposażone w kamerę.

Artroskop pozwala na obejrzenie struktur wewnątrzstawowych – takich jak chrząstka, łąkotki czy więzadła – na ekranie monitora w czasie rzeczywistym, co umożliwia dokładną diagnozę oraz wykonanie odpowiednich zabiegów terapeutycznych, jeśli takie będą potrzebne.

Artroskopia jest najczęściej wykorzystywana w przypadku dużych stawów, takich jak kolano, bark, biodro czy łokieć (wykonuje się więc takie zabiegi, jak: artroskopia kolana, artroskopia barku czy artroskopia biodra). Jednakże, dzięki postępowi technologicznemu, w tym produkcji coraz to mniejszych narzędzi i kamer, metoda ta znalazła również zastosowanie w diagnostyce i leczeniu mniejszych stawów, takich jak stawy nadgarstka czy stawu skokowego.

Wskazania do wykonania artroskopii

Artroskopia jest stosowana zarówno celem diagnozy (artroskopia diagnostyczna), jak i leczenia konkretnych schorzeń oraz urazów stawów (artroskopia operacyjna).

Przed wykonaniem artroskopii konieczne jest przeprowadzenie podstawowych badań laboratoryjnych obejmujących przede wszystkim: morfologię krwi obwodowej, badanie parametrów układu krzepnięcia, oznaczenie stężeń elektrolitów i markerów zakażenia wirusem zapalenia wątroby, a także wcześniejsze wykonanie EKG serca oraz zdjęcia RTG badanego stawu.

Poniżej przedstawiliśmy najważniejsze wskazania do przeprowadzenia tego typu zabiegu.

Wskazania diagnostyczne do artroskopii

• diagnostyka przewlekłego bólu stawów, jak zespół cieśni nadgarstka
• diagnostyka niestabilności stawu (np. staw kolanowy)
• potwierdzenie niejasnego rozpoznania z diagnostyki obrazowej
• ocena stanów zapalnych
• zmiany zwyrodnieniowe stawu
• uszkodzenia chrząstki stawowej

Wskazania lecznicze do artroskopii

• rekonstrukcja zerwanych więzadeł (np. rekonstrukcja więzadła krzyżowego przedniego)
• leczenie stożka rotatorów
• leczenie uszkodzonych łąkotek
• usunięcie zmienionej zapalnie błony maziowej z wnętrza stawu
• odbarczenie cieśni nadgarstka
• reumatoidalne zapalenie stawów
• usuwanie torbieli

Przygotowanie do zabiegu

Przygotowanie do artroskopii, np. artroskopii kolana, zależy od stawu, który będzie poddawany badaniu lub leczeniu przez chirurga. Przed zabiegiem należy poinformować lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach i suplementach diety, szczególnie tych mogących wpływać na krzepnięcie krwi.

W przypadku planowanego znieczulenia ogólnego lub regionalnego konieczne jest zachowanie wstrzemięźliwości jedzeniowej. Oznacza to, że pacjent powinien unikać spożywania stałych pokarmów przez co najmniej osiem godzin przed zabiegiem, a w niektórych przypadkach również ograniczyć spożycie płynów na kilka godzin przed operacją.

Bardzo ważne jest również zapewnienie sobie transportu do domu, ponieważ po zabiegu pacjent nie będzie mógł samodzielnie prowadzić pojazdu z uwagi na działanie znieczulenia oraz możliwe efekty uboczne, takie jak zawroty głowy czy osłabienie.

W dniu zabiegu zaleca się założenie luźnego, wygodnego ubrania, które łatwo zdjąć i założyć po operacji.

Przebieg artroskopii

Pacjent przed zabiegiem artroskopii jest poddawany jednemu z kilku znieczuleń. Atroskopię można więc wykonać:

• w znieczuleniu miejscowym (znieczulające tylko operowany staw),
• w znieczuleniu regionalnym (znieczulające większą część ciała, np. od pasa w dół),
• w znieczuleniu ogólnym (wprowadzające pacjenta w stan pełnej narkozy).

Wybór odpowiedniego rodzaju znieczulenia zależy od lokalizacji stawu poddanego zabiegowi, zakresu planowanej interwencji, a także od preferencji i stanu zdrowia pacjenta.

Zabieg artroskopowy rozpoczyna się od wykonania kilku małych nacięć w skórze w okolicy stawu poddanego operacji. Następnie do przestrzeni stawowej wprowadza się jałowy roztwór soli fizjologicznej, mający na celu jej rozszerzenie i umożliwienie lepszej widoczności struktur stawowych. Przez jedno z nacięć wprowadza się artroskop – cienki, elastyczny instrument wyposażony w kamerę i źródło światła. Obraz z kamery jest przesyłany na monitor, co pozwala chirurgowi dokładnie obejrzeć wnętrze stawu i ocenić stan jego struktur.

W sytuacji gdy podczas zabiegu wskazana będzie interwencja lecznicza, chirurg może wprowadzić przez dodatkowe nacięcia drobne narzędzia chirurgiczne, tak aby wykonać dodatkowe procedury częściowego wycięcia zdegenerowanej tkanki – usunięcie uszkodzonych fragmentów stawu czy ciał obcych. Po zakończeniu zabiegu narzędzia są usuwane, płyn odprowadzany, a małe nacięcia zaopatrywane są szwami lub specjalnymi plastrami.

Artroskopia a operacja stawu

Różnica w odniesieniu do klasycznych zabiegów otwartych w obrębie stawu polega przede wszystkim na zdecydowanie szybszym powrocie pacjenta do normalnej aktywności. Często możliwe jest wypisanie ze szpitala jeszcze w dniu zabiegu, a całkowita rekonwalescencja z reguły nie przekracza 6 tygodni.

Blizny po zabiegu są praktycznie niewidoczne i zdecydowanie mniejsze, niż w przypadku klasycznej operacji. Przeciętnie cały zabieg trwa poniżej godziny, a następnie pacjentowi zakłada się opatrunek na 5 do 7 dni i zaleca odciążenie stawu.

Jak przebiega rekonwalescencja po artroskopii?

Niewielkie nakłucia skóry powstałe podczas artroskopii zazwyczaj goją się w ciągu kilku dni. Opatrunek założony bezpośrednio po zabiegu można zazwyczaj usunąć następnego dnia rano, a na miejsca po nacięciach można stosować specjalne plastry, które wspomagają proces gojenia.

Mimo że nakłucia są niewielkie, a dolegliwości bólowe w stawie poddanym artroskopii są zazwyczaj minimalne, pełna rekonwalescencja stawu może trwać kilka tygodni. Aby przyspieszyć powrót do zdrowia i zabezpieczyć funkcje stawu na przyszłość, lekarz może zalecić indywidualny program rehabilitacyjny i określony plan aktywności fizycznej.

Aby zapewnić optymalny przebieg rekonwalescencji po artroskopii i zminimalizować dyskomfort, ważna jest także odpowiednia pozycja podczas spania.

Po artroskopii stawu kolanowego zaleca się spanie na plecach z poduszką pod kolanami, dzięki czemu staw jest w lekko zgiętej pozycji, co zmniejsza na niego nacisk. Można również spać na zdrowym boku, unikając leżenia na operowanym kolanie. W przypadku artroskopii stawu biodrowego najlepsza jest pozycja na plecach z poduszką pod kolanami lub na zdrowym boku, przy czym należy unikać zginania operowanej nogi.

Po zabiegu artroskopii stawu barkowego rekomenduje się spanie w pozycji półleżącej z uniesioną i odpowiednio zabezpieczoną kończyną lub na zdrowym boku, unikając ucisku na operowane ramię. Takie pozycje minimalizują ból i wspierają proces gojenia.

Przeciwwskazania do artroskopii i możliwe powikłania

Do ważnych klinicznie przeciwwskazań należy stan zapalny skóry w okolicy badanego stawu, zaburzenia układu krzepnięcia oraz alergia na środki znieczulające. Także ciężki stan ogólny, na przykład po urazie wielonarządowym, wymaga odroczenia artroskopii i wcześniejszej stabilizacji stanu klinicznego pacjenta.

Wśród możliwych powikłań występujących po zabiegu wymienia się:

• krwiaka wewnątrzstawowego wymagającego usunięcia,
• krwiaka podskórnego,
• zakrzepicę żył głębokich lub powierzchownych,
• wtórne zakażenie tkanek w miejscu dostępu przezskórnego, aż do septycznego zapalenia stawu.

Mimo to, takie komplikacje pojawiają się w mniej niż 1% wszystkich zabiegów artroskopowych.

Należy więc zgłosić się do lekarza w przypadku pojawienia się jakichkolwiek zmian w obrębie rany – wycieku, zaczerwienienia, bólu, krwawienia, oraz objawów ogólnych, takich jak gorączka, zawroty głowy czy inne niepokojące stany. W przypadku bardzo zaawansowanych zmian w obrębie stawu zdarza się, że zabieg metodą artroskopową jest niemożliwy i jedyną opcją terapeutyczną pozostaje klasyczna operacja otwarta.

współpraca: lek. Sylwia Jastrzębowska