Pomidory – wartości odżywcze, właściwości, przepisy

Pomidor – odmiany

Pomidor zwyczajny to gatunek rośliny z rodziny psiankowatych. Pochodzi on z Ameryki Środkowej i Południowej. Do Europy dotarł prawdopodobnie około XVI wieku i początkowo uprawiany był w celach ozdobnych, gdyż sądzono, że jest on trujący. Obecnie stanowi jeden z najpopularniejszych warzywnych dodatków do diety.

Szacuje się, że każdy mieszkaniec Polski zjada rocznie średnio około 10 kg pomidorów. Jest to blisko 1/6 całkowitej konsumpcji warzyw przypadających na ten okres. Warto jednak wiedzieć, że z botanicznego punktu widzenia pomidor jest owocem. Jadalną częścią tej rośliny stanowią duże, soczyste jagody o różnych kształtach i barwach. Istnieje kilkaset odmian pomidorów. Dzielimy je ze względu na sposób uprawy na: szklarniowe, gruntowe i uprawiane pod folią i w tunelu. Ze względu na kolor wyróżniamy m. in. żółte, pomarańczowe, zielone, tygrysie, malinowe, czerwone, czekoladowe i czarne pomidory. Wielkość owoców pozwala je klasyfikować na drobnoowocowe, średnioowocowe i wielkoowocowe. Różnorodność pomidorów wpływa na ich szerokie zastosowanie w gastronomii. Można śmiało powiedzieć, że dania z ich udziałem znajdziemy w kuchniach całego świata. Do najczęściej konsumowanych odmian tych owoców zaliczamy:

• pomidor bawole serce – wielkoowocowy, kształtem przypominający sakiewkę, ma intensywny smak i małą ilość pestek, dlatego doskonale nadaje się do spożycia na surowo oraz na przetwory; względu na kolor klasyfikowany, jako pomidor malinowy;
• pomidor gargamel – duży, mocno mięsisty intensywny w smaku owoc, który nadaje się do spożycia na surowo i przetworzeni, a dodatkowo jest idealny do dań gdzie faszeruje się pomidory (ze względu na swoje gabaryty);
• pomidor śliwkowy (podłużny) – średniej wielkości owoc bez gniazd nasiennych z bardzo małą ilością pestek, jędrny i mięsisty. Doskonale sprawdza się, jako surowiec do produkcji przetworów pomidorowych. Można go również suszyć.
• pomidor koktajlowy – drobnoowocowy, słodki i soczysty, dlatego zadaje się do konsumpcji zarówno na surowo, jak i jako dodatek do dań na zimno i gorąco;
• pomidor San Marzano – o intensywnej czerwonej barwie, doskonałym smaku i wydłużonym owalnym kształcie, dlatego bardzo często wykorzystywany jest do przechowywania w słoiku bez skórki;
• pomidor daktylowy – drobnoowocowy, soczysty i delikatny w smaku, można spożywać go na surowo, lecz sprawdza się również jako składnik sosów i nadaje się do marynowania.

Na półkach sklepowych można także spotkać pomidory pelati. Warto wiedzieć, że nie jest to kolejna odmiana tej rośliny, ale jedynie informacja, że są to owoce obrane ze skórki. Można je wykorzystywać do przygotowywania wszelkich przetworów, takich jak: przecier, sok czy sos pomidorowy.

Pomidor – wartości odżywcze

Pomidory zwyczajne niezależnie od odmiany oraz co ciekawe również ich przetwory, takie jak ketchup czy koncentrat pomidorowy są bogatym źródłem wielu cennych substancji pokarmowych. Ich wysoka wartość odżywcza idzie w parze z niską kalorycznością, co warto w dobie powszechnych problemów z nadmierną masą ciała uznać za zaletę. 100 g pomidorów dostarcza zaledwie 19 kcal. Jeden średni owoc to ok. 32 kcal.

Zawierają one niewielkie ilości białek, śladowe tłuszczu i około 3 g węglowodanów na 100 g produktu. Są uznawane za źródło błonnika pokarmowego. Składnik ten, choć sam nie ulega trawieniu i wchłanianiu odgrywa ważną rolę w prawidłowej pracy przewodu pokarmowego. Wpływa korzystnie na mikroflorę jelit, ułatwia detoksykację i obniża poziom cholesterolu.

Na pytanie, jakie witaminy ma pomidor należy odpowiedzieć, że jest on źródłem m. in. kwasu askorbinowego. Warto równocześnie pamiętać, że witamina C jest bardzo wrażliwa na wiele czynników środowiskowych, zatem w tym kontekście najlepiej jeść te warzywa na surowo. Znajdziemy w nich także:

• niacynę,
• biotynę,
• ryboflawinę,
• tiaminę,
• kwas pantotenowy i foliowy,
• prowitaminę A,
• witaminę K.

Pomidory są również nośnikiem składników mineralnych w tym przede wszystkim potasu. Mówiąc o tych owocach nie można zapominać, że mają one w swym składzie wiele bioaktywnych substancji wpływających korzystnie na zdrowie człowieka. Do najważniejszych możemy zaliczyć likopen oraz inne należące do grupy karotenów barwniki, takie jak:

• alfa-karoten,
• beta-karoten,
• zeaksantyna,
• luteina.

Mają one silny potencjał antyoksydacyjny, podobnie jak obecne w pomidorach związki fenolowe. Warto jeszcze raz podkreślić, że źródłem wymienionych substancji będą nie tylko surowe owoce, ale również sos pomidorowy, soki, przeciery czy ketchup. Co więcej obróbka tego warzywa procesach przetwórczych powoduje podniesienie przyswajalności likopenu.

Sprawdź też: Jaka dieta na lato?

Pomidor – właściwości

Karoteny obecne w pomidorach wykazują silne właściwości przeciwutleniające. Oznacza to, że neutralizują nadmiar wolnych rodników, które sprzyjają rozwojowi wielu poważnych chorób i przyspieszają procesy starzenia się organizmu. Z wymienionych karotenoidów owoce pomidora najwięcej zawierają likopenu i beta karotenu. Oba wymienione związki wykazują potencjał chemoprewencyjny, co oznacza, że redukują ryzyko rozwoju nowotworów. W przypadku likopenu szczególnie dotyczy to nowotworów prostaty. Odgrywają one role nie tylko w profilaktyce, ale też prawdopodobnie w leczeniu raka. Istnieją badania pokazujące wpływ likopenu na zwalczanie ognisk przerzutowych oraz zwalnianie tempa namnażania się i podziału komórek nowotworowych. Doniesienia te dotyczą m. in. nowotworów płuc i szyjki macicy. Badania kliniczne dowodzą, że związek ten obecny we krwi może obniżać ryzyko rozwoju osteoporozy u kobiet po menopauzie.

Likopen pełni również ważną rolę w profilaktyce chorób układu sercowo-naczyniowego. Ogranicza utlenianie się cholesterolu LDL, zmniejsza agregacje płytek krwi, wpływa korzystnie na stan naczyń krwionośnych i poziom ciśnienia tętniczego. Dla osób z nadciśnieniem pomidory także ze względy na obecność potasu będą warzywem polecanym w codziennym jadłospisie. Korzystnie na profil lipidowy będzie wpływał także beta karoten. Prowitamina A ma również ogromny wpływ na prawidłowe procesy widzenia. Warto wiedzieć, że działa ona synergistycznie z innymi antyoksydantami. Prawdopodobnie obniża ryzyko wystąpienia cukrzycy typu II.

Pomidor – potrawy i przepisy

Różne gatunki pomidorów znajdują różne zastosowania kulinarne. Do suszenia doskonale nadają się pomidory podłużne. Będą one sprawdzać się również podobnie jak bawole serca, gargamele, san marzano i daktylowe do produkcji sosów, ketchupów i przetworów. Do marynowania poleca się owoce zielone, żółte, pomarańczowe, tygrysie, daktylowe, koktajlowe. Jako pomidory pelati przygotowuje się gatunki podłużne i San Marzano. Owoce te można również smażyć. Nadają się do tego pomidory zielone, daktylowe, paprykowe oraz podłużne. Nie można zapominać o jedzeniu ich na surowo samodzielnie lub jako dodatek do sałatek. Oto przykład smacznych zdrowych przepisów z udziałem pomidorów:

Marynowane zielone pomidory

Składniki:

• 1 kg zielonych pomidorów,
• 300 g cebuli,
• 30 g soli,
• 74 g cukru,
• 200 ml wody,
• 100 ml octu winnego,
• 2 łyżki oliwy,
• goździki,
• pieprz kolorowy,
• gorczyca biała,
• liść laurowy,
• ziele angielskie.

Pomidory umyć i pokroić na średniej grubości plastry. Następnie zasypać solą i odstawić na noc. Po tym czasie odlać powstałą wodę. Cebulę pokroić w piórka i sparzyć wrzątkiem. Wodę z octem i oliwą gotować. W słoikach przekładać pomidory cebulą, dodawać przyprawy, docisnąć i zalewać gotującą wodą z octem i oliwą. Pasteryzować.

Konfitura z pomidorów

Składniki:

• 1,3 kg pomidorów podłużnych,
• 400 g cebuli,
• 100 g cukru trzcinowego,
• łyżeczka soli,
• łyżka oliwy,
• szczypta chili.

Pomidory sparzyć wrzątkiem i obrać ze skórki. Pokroić w kostkę, podobnie jak cebulę. W garnku z grubym dnem rozgrzać oliwę i krótko przesmażyć cebulę. Następnie dodać pomidory i dusić na małym ogniu pod przykryciem około 1h. Dodać przyprawy i przez kolejna godzinę dusić aż nadmiar płynów odparuje. Od czasu do czasu należy przemieszać masę. Konfiturę wkładać do słoików.

Zupa z soczewicą i pomidorami

Składniki:

• 50 g czerwonej soczewicy,
• 0,5 kg pomidorów bawole serca,
• 0,5 l buliony warzywnego,
• 2 łyżki oliwy,
• 100 g cebuli,
• 2 ząbki czosnku,
• natka pietruszki,
• jogurt grecki,
• sól,
• pieprz,
• kurkuma,
• ostra papryka.

Cebulę pokroić w kostkę i podsmażyć na rozgrzanej oliwie. Następnie dodać do niej przeciśnięty przez prasę czosnek i jeszcze chwilę podgrzewać. Po tym czasie do garnka dodać soczewicę i zalać ją bulionem. Gotować pod przykryciem około 15–20 minut. W tym czasie obrać ze skórki i pokroić w kostkę pomidory. Gdy soczewica się ugotuje dodać ją do zupy i podgrzewać do temperatury wrzenia na małym ogniu bez przykrycia około 15 minut. Przyprawić. Podajemy z dodatkiem jogurtu greckiego.

Pomidor a karmienie piersią i ciąża

Spożywanie pomidorów w ciąży nie jest przeciwwskazane. Wyjątek od tej reguły stanowi alergia na ten produkt oraz nietolerancja histaminy. Niektórzy specjaliści podkreślają, że warto ograniczać spożycie tego warzywa właśnie ze względu na wysoką na zawartość wymienionego związku. Powinno się jednak pamiętać, że należy zachować rozsądek w zakresie kontroli ilości konsumpcji każdego pokarmu w tym szczególnym dla przyszłej mamy okresie. Nie ma również wskazań do wykluczenia pomidorów w czasie laktacji.

Czy pomidor jest zdrowy?

Pomidor swą wartość odżywczą zawdzięcza obecnym w nim składnikom, takim jak witaminy, sole mineralne czy biozwiązki wykazujące korzystny wpływ na zdrowie człowieka. Jak większość warzyw jest także źródłem substancji antyodżywczych, które u niektórych konsumentów mogą budzić niepokój. Jedną z nich jest tomatyna. Najwięcej zawierają jej zielone, niedojrzale pomidory. Jest to glikoalkaloid wykazujący działanie toksyczne zbliżone do działania solaniny. Jest od niej jednak znacznie mniej trujący.

Nadmiernemu spożyciu tego związku mogą towarzyszyć objawy, takie jak mdłości, biegunka czy wymioty. Jednak, aby spożyć dawkę tomatyny uznaną za toksyczną należałoby skonsumować kilka kilogramów zielonych pomidorów. W praktyce jest to prawie niemożliwe. Dlatego twierdzenie, że zielone pomidory są szkodliwe powinniśmy raczej uważać za nadużycie.

Czy pomidory mogą być szkodliwe?

Kontrowersje budzą również obecne w pomidorze lektyny, czyli kolejne związki z grupy antyodżywczych. Są to specyficzne białka reagujące z komórkami nabłonka jelitowego mogące wpływać na ich właściwości sorpcyjne i funkcje odpornościowe. Komu szkodzą pomidory? Ich spożycie powinno być ograniczone w przypadku pacjentów z chorobami autoimmunologicznymi, takimi jak łuszczyca czy reumatoidalne zapalenie stawów. Jest to jednak kwestia indywidualna i brak jest na dzień dzisiejszy jednoznacznych dowodów na konieczność takiego postępowania.