Przyczyny zespołu niedoboru androgenów
Stężenie testosteronu fizjologicznie obniża się wraz z wiekiem – mówi się nawet, że już od 30. roku życia mężczyźni mogą doświadczać spadku stężenia tego hormonu (nawet o 0,8-1 % rocznie). Niedobór hormonów męskich, głównie testosteronu, może wynikać ze zmian na linii regulacji: podwzgórze-przysadka-jądra. Podwzgórze odpowiada za pobudzanie przysadki, która z kolei odpowiedzialna jest za stymulację jąder do produkcji testosteronu za pomocą dwóch substancji – hormonu luteinizującego (LH) i hormonu folikulotropowego (FSH). Jeśli któryś z tych elementów zawodzi, wówczas może się to przekładać na stężenie testosteronu i samopoczucie mężczyzny. Ale nie tylko stężenie testosteronu i innych androgenów przekłada się na jakość życia – duży wpływ mają także predyspozycje genetyczne, stosowanie używek, brak aktywności fizycznej. Zachowanie zdrowej diety i regularne uprawianie sportu może znacznie przeciwstawiać się wynikającym z zachwiania równowagi hormonalnej zmian w organizmie. Niektóre badania wskazują wręcz, że u starszych mężczyzn, którzy prowadzili zdrowy styl życia poziom testosteronu może się w ogóle nie zmienić.
Objawy niedoboru androgenów
Objawy niedoboru androgenów są w dużej mierze niespecyficzne i trudno jednoznacznie stwierdzić, że ich przyczyna leży w zbyt niskim poziomie testosteronu. Jeśli jednak wystąpią poniższe objawy, należy rozważać niedobór androgenów jako jedną z możliwych przyczyn takiego stanu. Do objawów niedoboru androgenów należą:
- zmniejszony popęd seksualny,
- problemy z erekcją i osiągnięciem orgazmu,
- problemy z ejakulacją (zmniejszona objętość wytrysku),
- uderzenia gorąca i nadmierne pocenie się,
- powiększenie się gruczołów piersiowych, tzw. ginekomastia,
- przewlekłe zmęczenie, apatia, depresja,
- obniżona siła mięśniowa,
- wzrost tkanki tłuszczowej zwłaszcza w obrębie brzucha,
- łysienie,
- zwiększone ryzyko osteoporozy (niedobór testosteronu powoduje utratę masy tkanki kostnej),
- problemy ze snem,
- problemy z pamięcią i koncentracją,
- zmiany w badaniach krwi: niedokrwistość, zbyt wysoki poziom cholesterolu.
Najbardziej charakterystycznymi objawami dla niedoboru testosteronu są problemy w sferze intymnej. Pozostałe objawy mogą występować w przebiegu wielu innych chorób. Zawsze zatem należy wykluczyć inne choroby, które mogą dawać podobne objawy, takie jak zaburzenia hormonalne ze strony tarczycy (zmęczenie może wynikać z niedoczynności tego narządu) czy trzustki (cukrzyca), a także upewnić się, że mężczyzna nie traci sił z powodu skrycie toczącej się choroby nowotworowej.
Leczenie zespołu niedoboru androgenów
Jedynym leczeniem zespołu niedoboru androgenów jest leczenie substytucyjne polegające na podawaniu preparatów zawierających testosteron (doustnie, przezskórnie lub parenteralnie). Nie w każdym przypadku jest ono jednak właściwe. Przed wdrożeniem leczenia należy zbadać poziom stężenia testosteronu we krwi (wskazaniem do leczenia długoterminowego jest poziom poniżej 8 nmol/l) i w zależności od wyników oraz obecności objawów klinicznych zadecydować, czy proponować leczenie hormonalne. Oprócz badań stężenia testosteronu należy poszerzyć diagnostykę o:
- pełne badanie urologiczne,
- oznaczenie stężenia PSA (swoistego antygenu prostaty) u mężczyzn w wieku powyżej 45 lat,
- oznaczenie poziomu LH i obliczyć poziom faktycznego niedoboru testosteronu,
- badania krwi: morfologię, lipidogram, poziom cukru, aktywność enzymów wątroby,
- ocenę gęstości kości w badaniu densytometrycznym.
Dopiero tak przebadanemu mężczyźnie można proponować leczenie substytucyjne. U wielu pacjentów z granicznymi wartościami poziomu testosteronu (8-12 nmol/l) i objawami proponuje się tzw. próbne leczenie testosteronem trwające 3 miesiące. U mężczyzn, u których największym problemem jest zmiana składu ciała i pogorszenie funkcji seksualnych, suplementacja testosteronu może okazać się bardzo korzystna. Celem leczenia jest osiągnięcie wartości stężenia testosteronu w połowie normy i poprawa zdrowia oraz samopoczucia pacjenta.
Jak każde leczenie, również stosowanie preparatów testosteronu, trzeba przestudiować indywidualnie dla każdego pacjenta. Preparatów testosteronu nie wolno stosować w przypadku:
- raka gruczołu krokowego i raka sutka (zdarza się również u mężczyzn),
- nieprawidłowych wyników morfologii (gdy hematokryt > 54 %),
- nasilonych objawów z dolnych dróg moczowych (np. problemy z odpływem moczu spowodowane łagodnym rozrostem prostaty).
Podanie preparatu zawierającego testosteron należy bardzo dokładnie rozważyć w przypadku występowania:
- ciężkich chorób organicznych,
- chorób płuc, takich jak przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) czy obturacyjny bezdech podczas snu.
Leczenie niedoboru androgenów - działania niepożądane
Jeśli dawka leku jest prawidłowo dobrana, działania niepożądane nie powinny być nasilone albo w ogóle nie wystąpią. Główną dolegliwością zgłaszaną przez mężczyzn jest tkliwość piersi (zwłaszcza tuż po rozpoczęciu przyjmowania substytucji) i obserwowane w badaniach krwi odchylenia pod postacią wzrostu hematokrytu (czyli zwiększenia stosunku ilości krwinek do ilości osocza w surowicy). Podczas stosowania preparatów testosteronu konieczna jest stała opieka u specjalisty oraz regularne kontrole i wykonywanie badań.
Testosteron wykazuje korzystne działanie na organizm mężczyzny. Jeśli jest prawidłowo podawany, w odpowiedniej dawce, a pacjent regularnie badany, może wykazywać wiele korzyści zarówno na sferę życia intymnego jak i zdrowie w całym swoim zarysie – zapobiegać chorobom serca, złamaniom, poprawiać koncentrację i relację z innymi. A jeśli do tego uda się porzucić używki i złe nawyki żywieniowe – wówczas nie pozostaje nic innego jak pełna radość z życia.
