Wątroba to najczęstsze po węzłach chłonnych miejsce występowania przerzutów i jednocześnie główny narząd, do którego nowotwory rozsiewają się drogą naczyń krwionośnych (zajęcie węzłów wiąże się z inwazją naczyń limfatycznych). Szacuje się, że przerzuty do wątroby występują nawet u 40 proc. pacjentów onkologicznych i stanowią do 98 proc. wszystkich guzów tego narządu. Ich obecność świadczy o rozsiewie choroby, a więc pogarsza rokowanie, lecz w niektórych przypadkach nie wyklucza wielomiesięcznego przeżycia.
Przerzuty do wątroby – jakie są objawy, rokowania i leczenie
Spis treści
- Jakie nowotwory dają przerzuty do wątroby?
- Przerzuty na wątrobę – częstość i rokowanie w guzach z przewodu pokarmowego
- Częstość i rokowanie przerzutów do wątroby w rakach z innych lokalizacji
- Przerzuty do wątroby – objawy
- Przerzuty raka do wątroby – badania, diagnostyka
- Leczenie przerzutów nowotworów złośliwych do wątroby
- Przerzuty nowotworowe do wątroby – leczenie paliatywne i leki
Jakie nowotwory dają przerzuty do wątroby?
Według opublikowanej w 2016 roku holenderskiej pracy porównującej dane ponad 23 tysięcy pacjentów z przerzutami do wątroby, 92,4 proc. wtórnych nowotworów tego narządu stanowią raki, czyli złośliwe guzy pochodzenia nabłonkowego, 2,4 proc. – czerniaki, około 1 proc. – mięsaki, a w 4,1 proc. przypadków nie udaje się określić typu nowotworu. Publikacja nie brała jednak pod uwagę białaczek i chłoniaków, na przykład ziarnicy złośliwej, które również mogą wtórnie zajmować wątrobę.
Spośród raków do wątroby najczęściej przerzutują złośliwe nowotwory przewodu pokarmowego – głównie jelita grubego, ale też żołądka czy przełyku. Wynika to ze spływu krwi żylnej z tych okolic anatomicznych przez żyłę wrotną do wątroby. Na kolejnych miejscach plasują się raki trzustki, piersi, płuc i układu moczowo-płciowego (nerki, prostaty, jajnika czy jądra). Histologicznie najczęstszym typem wtórnego guza wątroby jest gruczolakorak .
Przeczytaj też: Jak leczyć ból nowotworowy?
Przerzuty na wątrobę – częstość i rokowanie w guzach z przewodu pokarmowego
Przerzuty do wątroby z jelita grubego występują u około połowy pacjentów z nowotworem tego narządu, z czego u 20–25 proc. są rozpoznawane równocześnie z ogniskiem pierwotnym, a u 25–30 proc. pojawiają się później. Niepodjęcie leczenia skutkuje śmiercią w ciągu 5–20 miesięcy, natomiast najlepsze rokowanie mają pacjenci po doszczętnym chirurgicznym usunięciu przerzutu w wątrobie, u których 5-letnie przeżycie wynosi 25–44 proc. po pierwszej i 15–40 proc. po kolejnej tego typu operacji.
Nawet 78 proc. przypadków pierwotnego raka trzustki przebiega z zajęciem wątroby. Przerzuty w tym narządzie dodatkowo pogarszają i tak nie najlepsze rokowanie, skracając całkowite przeżycie do średnio 4,7 miesiąca (jedynie 14 proc. pacjentów dożywa roku).
Na drugim biegunie postawić można przerzuty nowotworów neuroendokrynnych, wywodzących się w ok. 70 proc. z jelita cienkiego i trzustki. Choć świadczą o późnym stadium choroby, ich odpowiednie leczenie często zapewnia wieloletnie przeżycia wolne od dolegliwości.
Częstość i rokowanie przerzutów do wątroby w rakach z innych lokalizacji
Pozawęzłowe przerzuty raka piersi stwierdza się u 30 proc. pacjentek, a wątroba stanowi trzecie co do częstości (po płucach i kościach) miejsce ich występowania. Czas przeżycia zależy od skuteczności zastosowanego leczenia i wynosi średnio 13 miesięcy po chemioterapii, 13,9 miesiąca po hormonoterapii i 4,2 miesiąca, gdy pacjentka nie odpowiada na żadną metodę. Najlepsze wyniki (roczne przeżycie równe 63,04 proc., a 3-letnie – 13,01 proc.) obserwuje się po skutecznej przeztętniczej chemoembolizacji. Niestety korzystne rezultaty osiąga się jedynie w 7,1 proc. przypadków zastosowania tej techniki.
Ogniska przerzutowe w wątrobie stwierdza się u 17,5–20,3 proc. chorych na raka drobnokomórkowego płuc oraz u 2,9–4,1 proc. pacjentów z innym typem histologicznym nowotworu tego narządu. Rozsiew do wątroby uważany jest za najgorszy czynnik prognostyczny w raku drobnokomorkowym i gruczolakoraku płuc, prowadzący do śmierci po średnio 3 miesiącach.
Od 9,3 proc. do 18 proc. pierwotnych raków z komórek nerkowych daje przerzuty do wątroby, które rokują znacznie gorzej niż rozsiew do innych narządów. Całkowite przeżycie w takich przypadkach wynosi 7,6–12 miesięcy, lecz może ulec wydłużeniu nawet do ponad 20 miesięcy po całkowitej chirurgicznej resekcji przerzutu.
Czytaj również: Grasiczak – przyczyny, objawy, leczenie
Przerzuty do wątroby – objawy
Do najczęstszych objawów rozsiewu choroby nowotworowej do wątroby należą:
- złe samopoczucie, uczucie zmęczenia,
- utrata apetytu i spadek masy ciała,
- uczucie pełności lub ból (wywołany rozciąganiem torebki wątroby) w nadbrzuszu,
- nudności,
- żółtaczka (przy uciśnięciu dróg żółciowych lub niewydolności wątroby) i wywołany nią świąd skóry,
- stany podgorączkowe,
- obrzęk kończyn dolnych (przy ucisku na żyłę główną dolną),
- wodobrzusze (przy niewydolności wątroby lub zakrzepicy żyły głównej dolnej).
Czytaj również: Rak nosogardła (jamy nosowo-gardłowej) – przyczyny, objawy, leczenie
Przerzuty raka do wątroby – badania, diagnostyka
Diagnostyka opiera się głównie na badaniach obrazowych (USG, tomografia komputerowa i angio-TK, rezonans magnetyczny, PET). W badaniach laboratoryjnych obserwuje się zazwyczaj wzrost aktywności aminotrasferazy asparaginianowej (AST) i alaninowej (ALT), fosfatazy zasadowej (ALP) oraz dehydrogenazy mleczanowej (LDH) w surowicy, podczas gdy stężenie bilirubiny pozostaje bez zmian (jednak zwiększa się ono w przypadkach przebiegających z żółtaczką). Wzrost stężenia antygenu rakowo-płodowego (CEA) we krwi budzi silne podejrzenie przerzutu raka jelita grubego do wątroby.
W niektórych przypadkach (np. gdy nie można zidentyfikować ogniska pierwotnego, a istnieją przeciwwskazania do operacji) konieczna bywa biopsja cienko- lub gruboigłowa guza.
Leczenie przerzutów nowotworów złośliwych do wątroby
Wybór terapii wtórnych nowotworów wątroby zależy od pochodzenia ogniska pierwotnego, stanu pacjenta, liczby i lokalizacji przerzutów oraz ich obecności w innych narządach. Najlepsze wyniki daje leczenie chirurgiczne, polegające na całkowitym wycięciu zmiany wraz z fragmentem wątroby. Niestety jest ono możliwe jedynie w przypadku nielicznych (nie więcej niż czterech), stosunkowo niewielkich (o średnicy maksymalnie 5 cm) przerzutów, które nie naciekają dużych naczyń czy przewodów żółciowych wątroby ani sąsiednich narządów i które można bezpiecznie usunąć, nie narażając pacjenta na ciężkie powikłania.
Leczenie chirurgiczne można uzupełnić krioterapią, która polega na niszczeniu tkanki nowotworowej niską temperaturą uzyskiwaną dzięki specjalnej sondzie, lub termoablacją, która z kolei opiera się na działaniu wysokiej temperatury.
Przerzuty nowotworowe do wątroby – leczenie paliatywne i leki
U pacjentów z nieresekcyjnymi lub mnogimi guzami przerzutowymi stosuje się leczenie paliatywne: chemioterapię lub hormonoterapię i leki uśmierzające ból. Cytostatyki (leki stosowane w chemioterapii) można podać bezpośrednio do gałęzi tętnicy wątrobowej zaopatrującej guz. Metoda ta zwykle obejmuje również zamknięcie światła naczyń nowotworu i jest nazywana chemoembolizacją przeztętniczą. Niestety rzadko przynosi ona oczekiwane efekty.
W leczeniu guzów neuroendokrynnych oprócz metod chirurgicznych stosuje się leki z grupy analogów somatostatyny, interferon oraz terapie radioizotopowe i celowane.
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- Wyld L, Gutteridge E, Pinder SE, James JJ, Chan SY, Cheung KL, Robertson JF, Evans AJ, Prognostic factors for patients with hepatic metastases from breast cancer. Br J Cancer. 2003 Jul 21;89(2):284-90.
- Li XP, Meng ZQ, Guo WJ, Li J, Treatment for liver metastases from breast cancer: results and prognostic factors. World J Gastroenterol. 2005 Jun 28;11(24):3782-7.
- Hamada S, Keiichi I, Kuroda K, Sato A, Asakuma J, Horiguchi A, Seguchi K, Asano T, Clinical characteristics and prognosis of patients with renal cell carcinoma and liver metastasis, Mol Clin Oncol. 2015 Jan; 3(1): 63–68.
- Riihimäki M, Hemminki A, Fallah M, Thomsen H, Sundquist K, Sundquist J, Hemminki K, Metastatic sites and survival in lung cancer. Lung Cancer. 2014 Oct;86(1):78-84. doi: 10.1016/j.lungcan.2014.07.020. Epub 2014 Aug 2.
- Ren Y, Dai C, Zheng H, Zhou F, She Y, Jiang G, Fei K, Yang P, Xie D, Chen C, Prognostic effect of liver metastasis in lung cancer patients with distant metastasis. Oncotarget. 2016 Aug 16; 7(33): 53245–53253.
- Turdean S, Gurzu S, Turcu M, Voidăzan S, Sin A, Liver Metastases: Incidence and Clinicopathological Data. Acta Medica Marisiensis, 2012;58(4):254-258.
- de Ridder J, de Wilt JHW, Simmer F, Overbeek L, Lemmens V, Nagtegaal I, Incidence and origin of histologically confirmed liver metastases: an explorative case-study of 23,154 patients. Oncotarget. 2016 Aug 23; 7(34): 55368–55376.
- Valderrama-Treviño AI, Barrera-Mera B, Ceballos-Villalva JC, Montalvo-Javé EE, Hepatic Metastasis from Colorectal Cancer. Euroasian J Hepatogastroenterol. 2017 Jul-Dec; 7(2): 166–175.
- Gajewski P(red.), Interna Szczeklika. Medycyna Praktyczna, Kraków, 2012.
- Chaber A, Nyckowski P, Słodkowski M, Leczenie przerzutów raka jelita grubego do wątroby. Chirurgia po Dyplomie, 2017.03
Opublikowano: 10.01.2019;
Oceń:
4.9
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Karolina Mruk
Lekarz
Ukończyła I Wydział Lekarski Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Obecnie lekarz rezydent w Zakładzie Patomorfologii Wojskowego Instytutu Medycznego w Warszawie.
532
Komentarze i opinie (1)
opublikowany 01.12.2023