Płukanie żołądka – jak wygląda, ile trwa, po co się je robi?

Katarzyna Banaszczyk lekarz 2 lutego 2022

Płukanie żołądka daje szansę na usunięcie substancji, które mogą doprowadzić do zatrucia organizmu i tym samym – poważnych konsekwencji zdrowotnych. Jakie są najważniejsze wskazania do wykonania płukania żołądka? Jak wygląda ta procedura i wreszcie – kiedy płukanie żołądka jest przeciwwskazane? Dowiedzmy się więcej na ten temat.

Spis treści

Płukanie żołądka – wskazania do wykonania procedury
Jak wygląda płukanie żołądka?
W jakich sytuacjach można wykonać płukanie żołądka po upływie godziny?
Płukanie żołądka – przeciwwskazania
Płukanie żołądka – powikłania

Płukanie żołądka – wskazania do wykonania procedury

Jakie są wskazania do wykonania płukania żołądka? Kiedy ta interwencja jest w stanie pomóc pacjentowi? Sytuacje, w których wykonuje się płukanie żołądka, to przede wszystkim spożycie przez pacjenta substancji o potencjale toksycznym, które mogą istotnie wpłynąć na prawidłowe funkcjonowanie organizmu – mowa tutaj o zatruciach.

Płukanie żołądka często wykonuje się u dzieci, które spożyły znalezione w domu leki. Procedura ta znajduje również zastosowanie w przypadku umyślnego spożycia substancji toksycznych lub leków w dużych ilościach (co często towarzyszy próbom samobójczym).

Przeczytaj też: Autoagresja – czym jest, dlaczego występuje?

Warto w tym miejscu wspomnieć, że w większości przypadków płukanie żołądka ma sens w okresie do godziny od spożycia danego leku lub substancji. Po tym czasie związki te znajdują się już zazwyczaj w dalszych odcinkach przewodu pokarmowego i procedura płukania żołądka mija się z celem. Istnieją jednak wyjątki od tej zasady, o czym mowa w dalszej części artykułu.

Zobacz również: Jakie są objawy zatrucia alkoholem etylowym?

Jak wygląda płukanie żołądka?

W celu płukania żołądka konieczne jest wprowadzenie do jego światła specjalnego zgłębnika. Jeżeli pacjent jest nieprzytomny, to wówczas wskazane jest jego zaintubowanie, co chroni przed dostaniem się treści do dróg oddechowych. Poprzez zgłębnik podaje się około 250 mililitrów wody (objętość ta dotyczy osób dorosłych, w przypadku dzieci stosuje się nieco mniejsze ilości – w zależności od wieku i masy ciała dziecka), która pozwala na wypłukanie spożytych substancji z żołądka. Wodę do sondy podaje się typowo przy użyciu dużej strzykawki o objętości 50 ml. U dzieci płukanie żołądka warto wykonać w takiej pozycji, w której dziecko znajduje się na kolanach rodziców – ułatwia to bowiem przeprowadzenie całej procedury i zmniejsza istotnie lęk u dziecka.

To też może Cię zainteresować: Kiedy stosuje się Nifuroksazyd?

W niektórych przypadkach po płukaniu żołądka lekarz podaje poprzez sondę (zgłębnik) węgiel aktywowany, który wiąże pozostałości toksyn. Zgłębnik wprowadzany poprzez usta do żołądka pokryty jest specjalnym żelem z lidokainą – substancja ta ma działanie znieczulające. U pacjentów przytomnych płukanie żołądka odbywa się w pozycji siedzącej, zaś u osób przymroczonych – w pozycji półleżącej.

To też może Cię zainteresować: Smecta – właściwości, wskazania, przeciwwskazania

W jakich sytuacjach można wykonać płukanie żołądka po upływie godziny?

Tak zwana „złota godzina” nie jest rygorystycznym warunkiem w odniesieniu do omawianej w tym artykule procedury. W pewnych sytuacjach płukanie żołądka można wykonać nawet po upływie 4-6 godzin po spożyciu danej substancji. Kiedy lekarz może zdecydować się na płukanie żołądka, gdy upłynęło już 60 minut? Należy wymienić tutaj takie sytuacje kliniczne, jak:

spożycie leków zwalniających perystaltykę przewodu pokarmowego – w tym przypadku opróżnianie żołądka jest zahamowane i substancje są dłużej w nim obecne, co daje szanse na ich wypłukanie;
przyjęcie leków o przedłużonym działaniu – w tej sytuacji substancje w nich zawarte wolniej się uwalniają;
spożycie leków, które działają depresyjnie (hamująco) na funkcjonowanie układu nerwowego – należy tutaj wymienić przede wszystkim leki przeciwdepresyjne, a także benzodiazepiny, czyli substancje o działaniu nasennym i przeciwlękowym;
przyjęcie leków tworzących złogi w przewodzie pokarmowym (leki takie odkładają się, co pozwala na ich usunięcie w trakcie płukania żołądka) – tutaj należy wymienić przede wszystkim salicylany;
zatrucie muchomorem sromotnikowym – w tej sytuacji płukanie żołądka można wykonać w dowolnym czasie po spożyciu grzybów (oczywiście możliwie jak najszybciej). Jak pokazują doniesienia, w popłuczynach pochodzących z żołądka znajdowano resztki grzyba nawet w piątej dobie po jego spożyciu, dlatego płukanie żołądka nawet po kilku – kilkunastu godzinach ma w tym przypadku sens.

To też może Cię zainteresować: Zatrucie lekami nasennymi – jak postępować?

Płukanie żołądka – przeciwwskazania

Nie w każdej sytuacji lekarz może wykonać płukanie żołądka, gdyż może ono zaszkodzić pacjentowi. Jest ono przeciwwskazane przede wszystkim w przypadku:

zatrucia substancjami o potencjale żrącym – tutaj należy wymienić na przykład znany nam wszystkim „kret”, a więc preparat służący do udrażniania rur – w przypadku substancji żrących płukanie żołądka grozi uszkodzeniem ściany przewodu pokarmowego;
istnienia ryzyka krwawienia z przewodu pokarmowego (na przykład wtedy, gdy pacjent choruje na schorzenia objawiające się zaburzeniem krzepnięcia krwi);
brak zgody pacjenta – procedury nie można wykonać bez zgody pacjenta;
brak przytomności pacjenta, jeśli nie jest on zaintubowany – grozi to dostaniem się substancji do dróg oddechowych, co grozi zachłystowym zapaleniem płuc;
zatrucie węglowodorami i substancjami o potencjale lotnym – istnieje wtedy ryzyko zachłyśnięcia.

Płukanie żołądka – powikłania

Jak każda procedura medyczna, również płukanie żołądka wiąże się z ryzykiem pewnych powikłań. Należy do nich przede wszystkim:

zachłystowe zapalenie płuc – wynika ono z dostania się substancji chemicznych do dróg oddechowych pacjenta podczas procedury płukania żołądka;
przebicie ściany przewodu pokarmowego (inaczej perforacja);
zaburzenia pracy serca – przede wszystkim przyśpieszenie czynności serca (tachykardia);
zaburzenia wodno-elektrolitowe;
krwawienie z przewodu pokarmowego,
hipoksemia – a więc epizod niedotlenienia, który może wynikać na przykład ze skurczu krtani podczas płukania żołądka.

Podsumowując, płukanie żołądka to procedura, która daje szanse na usunięcie substancji toksycznych z przewodu pokarmowego, a tym samym na zapobieganie powikłaniom związanym z ich przyjęciem. Należy pamiętać, aby wszelkie leki trzymać poza zasięgiem dzieci, gdyż w wielu przypadkach ta procedura jest wykonywana właśnie u najmłodszych. Warto o tym pamiętać.

Bibliografia

W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.

A. Plocek, E. Biernacka, E. Toporowska-Kowalska, Jak się wykonuje płukanie żołądka? Pediatria po Dyplomie→2013→01,
Interna Szczeklika – Podręcznik Chorób Wewnętrznych, wydanie 2019/2020, Medycyna Praktyczna, Kraków.

Opublikowano: 02.02.2022;

Oceń:

0.0

Katarzyna Banaszczyk

Lekarz

Lekarka w trakcie specjalizacji z dermatologii i wenerologii. Absolwentka kierunku lekarskiego Collegium Medicum w Bydgoszczy, UMK w Toruniu. Jest autorką publikacji medycznych dotyczących między innymi choroby Hashimoto oraz łuszczycy i jej leczenia. Ponadto, tworzy artykuły popularnonaukowe skierowane do pacjentów.