Ból wątroby – objawy – gdzie i jak boli wątroba?

Gdzie jest wątroba i czy wątroba może boleć?

Wątroba stanowi największy gruczoł w organizmie. Położona jest w prawym podżebrzu, częściowo przechodząc do lewego podżebrza i górnego nadbrzusza. Miąższ wątroby pokryty jest specjalną, włóknistą błoną zwaną torebką wątrobową.

W warunkach prawidłowych wątroby nie można wyczuć w czasie badania – jest niebadalna palpacyjnie (przez dotyk), lub jej dolny brzeg wyczuwalny jest tuż poniżej łuku żebrowego. Gdy dochodzi do powiększenia wątroby związanego między innymi z uszkodzeniem i powiększeniem hepatocytów (komórek wątrobowych), zapaleniem czy rozrostem nowotworowym, rozciągnięta zostaje błona pokrywająca miąższ czyli torebka.

Przeczytaj również:

Ból trzustki – gdzie boli trzustka, jak boli trzustka?

Gdzie boli wątroba – rysunek

Bóle wątroby to pojęcie używane powszechnie przez pacjentów. Sam narząd nie jest unerwiony, więc nie boli. Natomiast torebka, która ją otacza, daje dolegliwości bólowe. Zatem objawy zgłaszane jako ból opisywanego narządu tak naprawdę wynikają z jej powiększenia i rozciągnięcia pokrywającej ją błony surowiczej.

Wątroba – ból to objaw choroby?

Do przyczyn bólu wątroby i hepatomegalii należy między innymi zapalenie wirusowe (WZW alkoholowe, autoimmunologiczne) oraz stłuszczenie narządu. Wśród innych należy wymienić sarkoidozę czy raka trzustki. Przyczyną dolegliwości bólowych może być również marskość czy guzy wątroby (zarówno pierwotne, jak i będące przerzutem nowotworowym). Ból wątroby po prawej stronie może być spowodowany również prawokomorową niewydolnością serca czy kamicą dróg żółciowych.

Jeżeli występuje ból wątroby po lekach możemy mieć do czynienia z polekowym uszkodzeniem narządu. Należy pamiętać jednak, że niekiedy dolegliwość może wynikać ze stanów fizjologicznych, np. ból wątroby w ciąży jest spowodowany uciskiem rosnącego płodu na narządy.

Przeczytaj również:

Guzek w odbycie – co może oznaczać guzek przy odbycie?

Jakie są objawy bólu wątroby?

Początkowo choroby wątroby bardzo często mają przebieg bezobjawowy. Część z nich rozwija się latami, nie dając żadnych objawów. Tak jest np. z wirusowym zapaleniem wątroby typu C. Choroba rozwija się skrycie, by w krótkim czasie doprowadzić do ostrej niewydolności, a nawet marskości.

Pierwszymi i niecharakterystycznymi objawami wskazującymi na to, że mamy do czynienia z chorym narządem są: osłabienie, zmęczenie i wzdęcie brzucha oraz ogólne uczucie dyskomfortu w jamie brzusznej. Jak boli wątroba? U pacjenta występuje ból w prawym boku, najczęściej pod żebrami (ból w prawym podżebrzu).

Dolegliwości wątroby skłaniają pacjenta do wykonania diagnostyki. W badaniach laboratoryjnych zwraca uwagę zwiększenie aktywności prób wątrobowych: ALAT i ASPAT, GGTP oraz fosfatazy alkalicznej, wzrost stężenia bilirubiny całkowitej i sprzężonej w osoczu. Upośledzone zostaje wytwarzanie czynników krzepnięcia, pojawia się małopłytkowość, niedokrwistość i podwyższony poziom cholesterolu. Często zwraca uwagę ciemny mocz i odbarwiony stolec.

Przeczytaj również:

Zielony mocz – kiedy pojawia się zielony kolor moczu?

Konsekwencją chorób może marskość wątroby. Objawy zagrażają wówczas zdrowiu i życiu. Pojawiają się powikłania, takie jak: krwawienie z przewodu pokarmowego, niewydolność nerek, wodobrzusze czy encefalopatia wątrobowa (zespół objawów ze strony ośrodkowego układu nerwowego obejmujący zaburzenia świadomości, czynności intelektualnych czy aktywności nerwowo-mięśniowej).

Przeczytaj również:

Ból pleców między łopatkami – przyczyny, badania, leczenie, domowe sposoby

Jakie badania wykonać, kiedy boli wątroba?

Jeżeli chodzi o wątrobę, ból w prawym boku jamy brzusznej stanowi wskazanie do wizyty u lekarza i odpowiedniej diagnostyki. Podstawą jest wykonanie badania krwi, w którym ważne jest oznaczenie takich parametrów jak: ALAT i ASPAT, GGTP (badanie gammaglutamylotransferazy), ALP (fosfataza alkaliczna), bilirubina, morfologia krwi, markery stanu zapalnego (zazwyczaj oznaczany jest poziom CRP), kontrola układu krzepnięcia.

Objawy niewydolności wątroby wymagają wykonania badania ogólnego moczu. Z badań obrazowych największe zastosowanie w przypadku bólu wątroby ma USG jamy brzusznej. W przypadku marskości zalecane może być także wykonanie endoskopii górnego odcinka przewodu pokarmowego w celu poszukiwania żylaków przełyku będących konsekwencją nadciśnienia wrotnego. Tomografia komputerowa zazwyczaj nie ma przewagi nad badaniem ultrasonograficznym – wyjątkiem jest podejrzenie raka wątrobowokomórkowego. W niektórych przypadkach konieczne jest także wykonanie badania histopatologicznego wycinka wątroby lub elastografii.

Przeczytaj również:

Śpiączka wątrobowa – co to jest? Przyczyny, objawy, leczenie, rokowania

Ból wątroby po alkoholu i po posiłku – co robić?

Kiedy boli wątroba po alkoholu wskazana jest bezwzględna abstynencja oraz niepalenie tytoniu. Pacjenci z tego typu schorzeniami są szczególnie narażeni na niedożywienie, niedobory witamin i składników mineralnych, co spowodowane jest bardzo często utratą łaknienia czy zaburzeniami w trawieniu i wchłanianiu składników pokarmowych. Dlatego dieta wątrobowa powinna być odpowiednio zrównoważona, o zawartości białka ok. 1 g/kg masy ciała na dobę.

Przeczytaj również:

Ból żeber – przyczyny, objawy i leczenie

Aby uniknąć bólu wątroby po jedzeniu, ważne jest odpowiednie przygotowywanie potraw: powinny być gotowane lub duszone, a nie smażone czy pieczone. Warzywa i owoce powinno się spożywać bez skórki. Wskazane są między innymi – marchew, buraki, pomidory, sałata, jabłka i banany. Natomiast niezalecane są warzywa strączkowe (fasola, soja, groch), czosnek czy też kalafior.

Przeczytaj również:

Ból z lewej strony pod żebrami – ból w lewym podżebrzu – przyczyny

Dobrym źródłem białka w diecie na chorą wątrobę są chude mięsa, takie jak: drób, cielęcina, a także ryby – mintaj, dorsz. Z produktów mlecznych zaleca się: odtłuszczone jogurty, białe sery, kefiry. Unikać natomiast należy serów żółtych. Z diety należy wyeliminować: ostre przyprawy, mocną kawę i herbatę. Zalecane dzienne spożycie tłuszczów to 45–50 g/dobę – dopuszczalny jest olej rzepakowy, słonecznikowy czy oliwa z oliwek.

Przeczytaj również:

Ból brzucha po alkoholu – przyczyny, objawy, leczenie

Leki na ból wątroby – jakie wybrać?

We wspomaganiu pracy narządu pomocne mogą być leki i zioła na wątrobę dostępne bez recepty zawierające: ostropest plamisty – ułatwia wytwarzanie żółci; wyciąg z karczocha – ma działanie lekko odtruwające organizm, wpływa na trawienie pokarmów; wyciąg z korzenia cykorii – pełni funkcje oczyszczające organizm, usuwa wolne rodniki oraz obniża poziom cholesterolu; cholinę – to składnik fosfolipidów, które są budulcem błon komórkowych hepatocytów (otrzymywane między innymi z nasion soi); wpływają na regenerację wątroby, hamują proces włóknienia komórek wątrobowych, wyciąg z zielonej herbaty.

Gdy choroba wątroby osiąga stopień zaawansowany, konieczne jest zapobieganie powikłaniom wielonarządowym – miedzy innymi krwawieniu z przewodu pokarmowego poprzez stosowanie beta-blokerów i statyn (zmniejszają nadciśnienie wrotne). Wskazane jest także szczepienie przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu A i B

Przeczytaj również:

Zielony stolec – co oznacza zielony kał u dorosłych i dzieci?

Ból wątroby czy ból pęcherzyka żółciowego? Jak rozróżnić?

Nie każdy ból odczuwany po prawej stronie pod żebrami oznacza chorobę wątroby. Pacjenci potocznie nazywają „bólem wątroby” różne dolegliwości w okolicy prawego podżebrza, tymczasem źródłem bólu mogą być inne narządy. Najczęściej mylony jest ból wątroby z bólem pochodzącym z pęcherzyka żółciowego. Oto kluczowe różnice między tymi dolegliwościami:

• Ból pęcherzyka żółciowego (kolka żółciowa) – ma zwykle charakter ostry, kłujący, często bardzo silny. Pojawia się najczęściej nagle, np. po ciężkostrawnym lub tłustym posiłku (przeważnie wieczorem albo w nocy), i może trwać od kilkudziesięciu minut do kilku godzin. Ból bywa zlokalizowany punktowo w prawym górnym kwadracie brzucha, często promieniuje do pleców lub prawego barku. Mogą towarzyszyć mu nudności i wymioty, a w przypadku powikłań (ostrego zapalenia pęcherzyka czy dróg żółciowych) – także gorączka i żółtaczka.

• Ból związany z chorobą wątroby – najczęściej tępy, ciągły, określany raczej jako uczucie rozpierania lub gniecenia. Takie dolegliwości bólowe wątroby są zwykle bardziej rozlane – pacjent odczuwa je w całym prawym nadbrzuszu, a nie punktowo. Ból wątroby na ogół nie jest tak ostry, pojawia się raczej w przebiegu długotrwałego procesu chorobowego niż nagle. Często współwystępują z nim inne objawy chorej wątroby, takie jak: osłabienie, brak apetytu, wzdęcia czy zażółcenie skóry.

Warto pamiętać, że ból w okolicy wątroby może wynikać również z innych przyczyn niż choroby wątroby czy pęcherzyka.

Rzadkim – ale interesującym – przykładem jest zespół Fitz–Hugh–Curtis – powikłanie zapalenia narządów miednicy mniejszej u kobiet. Powoduje ono stan zapalny otrzewnej wokół wątroby i objawia się gwałtownym, silnym bólem w prawym podżebrzu promieniującym nawet do prawego ramienia, mimo że sama wątroba jest zdrowa. Dlatego tak ważna jest konsultacja lekarska – specjalista, poprzez badanie i diagnostykę, ustali właściwe źródło dolegliwości.

Przeczytaj również:

Neuralgia międzyżebrowa – objawy, przyczyny, badania, leczenie i stosowane leki

Czy ból wątroby jest niebezpieczny? Kiedy zgłosić się do lekarza?

Choroby wątroby długo mogą nie dawać żadnych objawów. Pojawienie się bólu często świadczy o bardziej zaawansowanym stadium choroby lub powikłaniach.

Ból ten bywa odczuwany nie tylko w prawym boku, ale też w całej jamie brzusznej, a nawet w okolicy: pleców, barków czy dużych stawów. Jest to wynikiem zarówno rozciągania torebki wątroby, jak i tzw. bólu rzutowanego – podrażnienie wątroby może być odczuwane w innych częściach ciała, np. ból prawego barku bywa oznaką podrażnienia nerwu przeponowego przez powiększoną wątrobę.

Sam ból wątroby nie jest objawem, który można ignorować. Każdy utrzymujący się lub nawracający ból w prawym nadbrzuszu powinien skłonić pacjenta do wizyty u lekarza, ponieważ może świadczyć o poważnej chorobie wymagającej leczenia (np.: wirusowe zapalenie wątroby, kamica żółciowa, niewydolność serca, nowotwór). Istnieją też sytuacje alarmowe, kiedy należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza lub nawet wezwać pomoc. Do niepokojących objawów towarzyszących bólowi wątroby zaliczamy, m.in.:

• nasilone nudności, wymioty lub biegunkę utrzymujące się wiele godzin;

• krwawienie (np.: wymioty krwawą treścią, krwawienie z dziąseł lub z przewodu pokarmowego) lub siniaczenie się bez powodu;

• zaburzenia świadomości, splątanie, senność czy drażliwość;

• zażółcenie skóry i białek oczu (nagła żółtaczka);

• silny ból brzucha po prawej stronie, zwłaszcza z towarzyszącą wysoką gorączką;

• wyraźne powiększenie obwodu brzucha (wskazujące na nagromadzenie płynu lub obrzęk).

Powyższe symptomy mogą świadczyć o ostrej niewydolności wątroby lub innych groźnych powikłaniach – wymagają pilnej pomocy lekarskiej. Niemniej każdy przewlekły ból wątroby należy skonsultować z lekarzem.

Wczesne wykrycie przyczyny bólu (np. wirusowego zapalenia czy stłuszczenia wątroby) pozwala na wdrożenie leczenia, zanim dojdzie do nieodwracalnych uszkodzeń.

Należy natomiast unikać przyjmowania leków przeciwbólowych na własną rękę przy bólu wątroby. Szczególnie paracetamol (acetaminofen) w nadmiernych dawkach jest niebezpieczny – metabolizuje się w wątrobie i może ją uszkodzić.

Podobnie inne popularne leki (np. ibuprofen) nie powinny być nadużywane bez konsultacji, gdyż osłabiona wątroba gorzej je toleruje. W razie silnych dolegliwości bólowych zawsze lepiej skonsultować się z lekarzem co do bezpiecznych metod łagodzenia bólu wątroby.

Przeczytaj również:

Marskość wątroby – przyczyny, objawy, badania, leczenie, rokowania

Nowe dane o przyczynach bólu wątroby.

W ostatnich latach lekarze zwracają uwagę na rosnącą rolę niealkoholowego stłuszczenia wątroby (NAFLD) jako przyczyny dolegliwości ze strony wątroby. Choroba ta jest związana z otyłością i zaburzeniami metabolicznymi i stała się najczęstszą przewlekłą chorobą wątroby na świecie – szacuje się, że dotyczy ok. 25% dorosłej populacji globu.

Choć samo stłuszczenie wątroby często przebiega bezobjawowo, u części chorych rozwija się stan zapalny (tzw. NASH), który może prowadzić do powiększenia wątroby i odczuwania tępego bólu lub dyskomfortu w prawym podżebrzu.

Nie można także zapominać o rzadszych schorzeniach. Wrodzone choroby metaboliczne –  hemochromatoza (nadmierne gromadzenie żelaza) czy choroba Wilsona (gromadzenie miedzi w wątrobie) – mogą prowadzić do uszkodzenia i powiększenia wątroby, a w efekcie do bólu. Również zaburzenia naczyniowe – np. zakrzepica żyły wrotnej lub zespół Budd–Chiari (zakrzepy w żyłach wątrobowych) – powodują gwałtowne powiększenie wątroby i silne dolegliwości bólowe brzucha. Na szczęście są to przyczyny rzadkie.

Kluczem do skutecznego leczenia bólu wątroby jest zawsze dotarcie do źródła problemu – dlatego przy utrzymujących się dolegliwościach należy wykonać zalecone badania (krwi, USG i inne) i zaufać lekarzowi co do dalszego postępowania.