Stan podgorączkowy – kiedy, ile stopni, jakie są przyczyny?

Stan podgorączkowy – ile stopni?

Od ilu stopni jest stan podgorączkowy? Przyjmuje się, że to temperatura ciała powyżej 37 i poniżej 38 stopni Celsjusza (38,5 – jeśli temperatura mierzona jest w odbytnicy). Mówimy o nim zatem w sytuacji, kiedy temperatura ciała wzrasta powyżej normy, ale nie osiąga jeszcze poziomu wartości charakterystycznych dla gorączki.

Ważna dla poprawnego zinterpretowania wyników pomiaru temperatury ciała jest znajomość zakresów prawidłowych wartości temperatury, w zależności od miejsca dokonywanego pomiaru. Kiedy stwierdzany jest stan podgorączkowy u pacjenta? Za górną wartości normy w przypadku mierzenia temperatury w dole pachowym uznaje się 37,3 stopni Celsjusza, w jamie ustnej 37,5, a w uchu i w odbytnicy 38.

Temperatura ciała człowieka nie utrzymuje się na stałym poziomie cały dzień. Zwykle jest niższa rano, a wyższa po południu. Najniższe wartości notuje się w fazie snu REM (pojawiają się w niej marzenia senne). Amplituda tych wahań wynosi około 1 stopni Celsjusza. Jednak zmiany temperatury wewnętrznej u zdrowego człowieka mogą wynosić nawet 4 stopni Celsjusza. W godzinach rannych, w zimnych warunkach atmosferycznych temperatura może spaść poniżej 36 stopni Celsjusza.

Natomiast na wzrost temperatury mogą wpływać emocje (tzw. gorączka emocjonalna) lub wysiłek fizyczny. U kobiet temperatura zmienia się także w związku z cyklem miesiączkowym. Jest wyższa w drugiej połowie cyklu. Podwyższenie podstawowej temperatury ciała ma miejsce w ciąży. Niekiedy występuje stan podgorączkowy po chorobie. Warto wykonać wtedy badania, np. morfologię z rozmazem.

To też może Cię zainteresować: Zielony mocz – przyczyny

Stan podgorączkowy – przyczyny

Do możliwych przyczyn podwyższonej temperatury ciała można zaliczyć: choroby infekcyjne, zburzenia endokrynologiczne, choroby o podłożu immunologicznym.

Przykładową chorobą, gdzie jednym z objawów wyższej może być jest nieżyt nosa i zatok przynosowych. Przyczyną może być też ostre zapalenie gardła i migdałków (angina) (pochodzenia wirusowego) czy ostre zapalenie krtani u dorosłych. Częste stany podgorączkowe to niekiedy objaw chorób rozrostowych krwi. Warto ocenić, czy węzły chłonne są powiększone i bolesne.

Do innych przyczyn stanu gorączkowego podwyższonej temperatury ciała zalicza się:

• ostre zapalenie oskrzeli,
• zapalenie przydatków,
• boreliozę i glistnicę,
• wrzodziejące zapalenie jelita grubego (colitis ulcerosa),
• zapalenie wielomięśniowe i skórno-mięśniowe,
• reumatoidalne zapalenie stawów (RZS),
• nadczynność tarczycy.

Przyczyną stanu podgorączkowego może być również nadwrażliwości pacjenta na niektóre leki. Do poważniejszych schorzeń powodujących wzrost temperatury ciała należy białaczka i guzy mózgu.

Przeczytaj też: Gorączka u dziecka bez innych objawów

Utrzymujący się stan podgorączkowy a mierzenie temperatury

Pacjenci zgłaszają się czasem z problemem, jakim jest ciągły stan podgorączkowy. Przyczyną może być niekiedy nieprawidłowe mierzenie gorączki.

Jak temperaturę ciała prawidłowo zmierzyć? Pomiar, aby był wiarygodny, powinien być wykonany dokładnym termometrem i w odpowiednim miejscu ciała, co zależy głównie od wieku pacjenta. Na rynku dostępnych jest wiele rodzajów termometrów: elektroniczne, paskowe, galowe (wykorzystujące gal zamiast rtęci), termometry do pomiaru temperatury w uchu, termometry w kształcie smoczka, bezkontaktowe. Nie zakupimy już termometrów rtęciowych, zostały one uznane za szkodliwe i nieekologiczne.

W sytuacjach niepokojących, kiedy mamy do czynienia z utrzymującą się temperaturą 37 stopni Celsjusza i potrzebny jest wiarygodny pomiar temperatury, nie poleca się termometrów paskowych, ze względu na brak dokładności pomiaru. Jednocześnie mierzenie temperatury na czole może być obarczone błędem. Tego typu termometry można ewentualnie stosować do pomiarów przesiewowych.

Mierząc temperaturę w uchu i odbytnicy u dziecka, należy pamiętać o ostrożności, uspokojeniu malucha przed dokonaniem pomiaru. Przed pomiarem rektalnym (w odbytnicy) warto natłuścić końcówkę termometru (na przykład wazeliną). Ważne jest również zachowanie odpowiedniej higieny. Dostępne są kapturki do termometrów służących do badania temperatury w uchu. Ich stosowanie jest uzasadnione, zapobiegają one przenoszeniu drobnoustrojów pomiędzy użytkownikami termometru.

Termometry elektroniczne mogą być używane w jamie ustnej, pod pachą, a także w odbytnicy. Trzeba pamiętać o higienie i używać osobnych termometrów. W przypadku stanów podgorączkowych pomiaru temperatury w jamie ustnej nie należy dokonywać bezpośrednio po spożyciu ciepłego napoju, gdyż może to zafałszować wynik.

U dzieci poniżej 2–3. roku życia optymalne jest mierzenie temperatury w odbytnicy. U dzieci starszych – do 5. roku życia – można dokonywać pomiarów również w uchu, pod pachą, jednak pomiar w odbytnicy jest najbardziej dokładny. Po 5 roku życia można mierzyć temperaturę w jamie ustnej.

Stan podgorączkowy u dorosłych

Dzięki wzrostowi temperatury ciała organizm wzmacnia swoje mechanizmy obronne, potrzebne do zwalczenia drobnoustroju, który spowodował zakażenie. Niestety gorączka może mieć także negatywny wpływ na ludzki organizm. Przyspieszeniu ulega akcja serca, zwiększa się zużycie tlenu. Podwyższonej temperatury ciała, nieprzekraczającej 38 stopni Celskusza (stanu podgorączkowego) zarówno u dorosłych, jak i u dzieci nie musimy leczyć farmakologicznie. Jednak gdy temperatura rośnie, należy zastosować leczenie objawowe.

Postępowanie w gorączce u dorosłych obejmuje podanie leków przeciwgorączkowych: paracetamolu, leków z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych: ibuprofenu, kwasu acetylosalicylowego, naproksenu, w przypadku nieustępowania objawów – metamizolu.

Paracetamol ma działanie przeciwgorączkowe i przeciwbólowe, nie posiada działania przeciwzapalnego. Dawka doustna dla dorosłych to 0,5–1 g, maksymalnie 4 g na dobę, chyba że stosujemy paracetamol dłużej niż 2–3 dni – wtedy maksymalna dawka wynosi 2,5 g na dobę. Trzeba również przestrzegać odstępów między kolejnymi dawkami. Leki o różnych nazwach handlowych często zawierają tę samą substancję czynną.

Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) mają wiele działań niepożądanych i przeciwwskazań, np. choroba wrzodowa żołądka, ciężka niewydolność wątroby, nerek, serca. Należy zapoznać się z ulotką, zapytać lekarza o możliwość stosowania leków bez recepty, gdyby nastąpiła taka potrzeba.

Utrzymujący się stan podgorączkowy, nieskuteczność leków przeciwgorączkowych lub wystąpienie dodatkowych, niepokojących objawów należy zgłosić lekarzowi. W przedłużających się stanach podgorączkowych, po zebraniu wywiadu i zbadaniu pacjenta, podstawowymi badaniami laboratoryjnymi są: morfologia krwi z rozmazem, oznaczenie CRP, badanie ogólne moczu.

Stan podgorączkowy bez innych objawów u dorosłych powinien skłonić do wizyty u lekarza. W celu poznania przyczyny należy wykonać badania, takie jak: CRP (oznaczanie poziomu białka c-reaktywnego), morfologia krwi z rozmazem i badanie ogólne moczu.

Stan podgorączkowy u dziecka

Dzieci często gorączkują, ponieważ są bardziej narażone na infekcje. Należy wiedzieć jednak, że nie zawsze podwyższona temperatura oznacza poważne problemy zdrowotne. Jakie są przyczyny stanu podgorączkowego u małego pacjenta i kiedy należy szukać pomocy u lekarza?

Stan podgorączkiwy u noworodka

Należy pamiętać, że temperatura ciała nowonarodzonego dziecka jest wyższa i mieści się w przedziale 36,6–37,5 stopni Celsjusza. Niekiedy nieświadomi tego rodzice zgłaszają pediatrze utrzymujący się stan podgorączkowy u dziecka. Za nieprawidłowy wynik pomiaru uznaje się wartość powyżej 38 stopni Celsjusza.

Stan podgorączkowy u małego dziecka jest objawem początku infekcji wirusowej, bakteryjnej czy grzybiczej. Dziecko należy obserwować i w razie wzrostu temperatury czy innych niepokojących objawów, należy zgłosić się do lekarza. Przewlekły stan podgorączkowy może bowiem prowadzić m.in. do odwodnienia dziecka.

Warto pamiętać, że utrzymujący się stan podgorączkowy po antybiotyku może świadczyć o infekcji wirusowej, na którą nie pomoże antybiotykoterapia.

Stan podgorączkowy u niemowlaka

Należy zwrócić szczególną uwagę na stan podgorączkowy u dziecka, zwłaszcza niemowlaka. Po narodzinach mechanizmy termoregulacji nie funkcjonują jeszcze tak dobrze, jak u osób dorosłych. Ponadto dzieci mają większą powierzchnię ciała w stosunku do masy, przez co ich kontakt z otoczeniem i narażenie na utratę lub nadmiar ciepła jest większy.

Ważne jest prawidłowe ubieranie dzieci, tak aby nie prowadzić do przegrzania. Jednocześnie należy chronić dziecko przed nadmiernym działaniem światła słonecznego, co może grozić udarem (jednymi z objawów są gorączka, zawroty głowy, wymioty, a nawet utrata przytomności). Temperatura może wzrosnąć nawet po silnym płaczu dziecka. Stan podgorączkowy po szczepieniu u dziecka występuje zazwyczaj w ciągu 48 godzin.

Temperaturę należy badać też w okresie ząbkowania dziecka. Ważne jest jednak, aby wysokiej gorączki nie tłumaczyć rosnącymi zębami, a wykluczyć inne przyczyny takiego stanu. Niebezpiecznym dla dzieci objawem są drgawki gorączkowe.

Postępowanie w stanie podgorączkowym u dzieci obejmuje zapewnienie maluchowi odpowiedniej temperatury i nawilżenia otoczenia. Należy unikać przegrzania dziecka, przebierać, kiedy się spoci. Podczas gorączki trzeba zadbać, aby dziecko piło wystarczającą ilość płynów (woda, herbatki, rozcieńczone soki). Można stosować okłady na czoło, pamiętając, że dziecko ma gorączkę i lekko chłodny okład stworzy już wystarczającą różnicę temperatur. Gorączkującemu dziecku należy podać leki. Od trzeciego miesiąca życia zalecany jest paracetamol lub ibuprofen. Leki te można podawać doustnie lub doodbytniczo w postaci czopków. Dawka jest dobierana indywidualnie do wagi i wieku dziecka (informacje zawarte są na ulotkach poszczególnych preparatów). Kwasu acetylosalicylowego (aspiryna) nie należy stosować do 12 roku życia, ze względu na możliwość jego udziału w powstawaniu zespołu Reye’a.

Utrzymujący się stan podgorączkowy u dziecka – co robić, kiedy do lekarza?

Z gorączkującym dzieckiem należy zgłosić się do lekarza, jeśli:

• objawy nie ustępują, występuje długotrwały stan podgorączkowy,
• gorączka występuje u dziecka do 3. miesiąca życia,
• między 3. a 6. szóstym miesiącem życia temperatura wynosi 39 stopni Celsjusza lub więcej,
• ciemiączko "tętni",
• dziecko ma wysypkę, która nie blednie po ucisku,
• występują trudności z przygięciem głowy dziecka do klatki piersiowej (sztywność karku).

Do lekarza trzeba udać się także w przypadku drgawek gorączkowych u dziecka lub wymiotów.