Choroba niespokojnych nóg – kto najczęściej choruje?
Choroba niespokojnych nóg znana jest także jako zespół Ekboma – od nazwiska neurologa, który opisał ten zespół szczegółowo i rozpowszechnił wiedzę na jego temat. Pacjenci często posługują się skrótem RLS pochodzącym z języka angielskiego – restless legs syndrome.
Po raz pierwszy informacje o chorobie niespokojnych nóg pojawiły się już w XII wieku, ale mimo tak długiej historii nadal nie weszła ona do codziennego medycznego słownika. Fakt ten jest dość zaskakujący, zwłaszcza że zespół niespokojnych nóg jest bardzo częstym schorzeniem.
Wielu pacjentów nie zdaje sobie sprawy, że można leczyć RLS i nie porusza tego tematu w gabinecie lekarza. Szacuje się, że problem ten dotyczy nawet 10% populacji osób dorosłych, a niektóre źródła podają, że procent ten może być jeszcze wyższy.
Choroba występuje zarówno u osób starszych (zwłaszcza kobiet), jak i u młodych pacjentów – między 20. i 30. rokiem życia. W około połowie przypadków choroba niespokojnych nóg ma charakter rodzinny.
Zobacz również: Drętwienie rąk podczas snu – co je powoduje?
Choroba niespokojnych nóg – objawy
Najważniejszym objawem syndromu niespokojnych nóg jest uczucie przymusowego poruszania nogami, spowodowane nieprzyjemnymi doznaniami. W spoczynku pacjenci skarżą się ponadto na:
- drętwienie nóg,
- mrowienie nóg,
- pieczenie nóg,
- ból nóg.
Wymienione objawy pojawiają się w spoczynku, najczęściej w ciągu godziny lub po dłuższym czasie przebywania w bezruchu (w cięższych przypadkach mogą pojawiać się nawet po kilkuminutowym bezruchu).
Objawy RLS ustępują w przypadku zamiarowego poruszenia nogami, np. po krótkiej przerwie na gimnastykę czy postawieniu kliku kroków. Pacjenci często opisują swoje dolegliwości jako „niespokojne nogi” lub „szalone nogi”, których nie mogą w żaden sposób kontrolować.
Do rozpoznania zespołu niespokojnych nóg niezbędne jest spełnienie wszystkich czterech poniższych punktów:
- przymus poruszania nogami, który towarzyszy lub którego przyczyną jest dyskomfort odczuwany w kończynach dolnych;
- pojawianie się objawów lub przybieranie ich na sile w bezruchu;
- poprawa w trakcie aktywności ruchowej;
- nasilenie objawów w godzinach wieczornych i nocnych.
Dodatkową wskazówką może być rodzinne występowanie zespołu, ustąpienie objawów po specyficznym leczeniu czy zaobserwowanie okresowych ruchów kończyn w czasie snu lub czuwania.
Syndrom niespokojnych nóg – przymus poruszania nogami
Choroba niespokojnych nóg może mieć różny wpływ na życie codzienne – w zależności od nasilenia objawów. U niektórych osób może przybierać tak dramatyczną formę, że siedzenie lub leżenie przez kilka minut w jednej pozycji jest niemożliwe. Niektórzy muszą się wycofać z życia towarzyskiego – problemem staje się wyjście do teatru, kina, siedzenie na ławce w parku czy w kawiarni.
Jeżeli objawy choroby niespokojnych nóg dominują w nocy, w dzień natomiast się nie pojawiają – wówczas głównym problemem może stać się bezsenność, którą pacjent będzie zgłaszał jako nadrzędny problem. Często bowiem objawy wybudzają pacjenta w nocy, a żeby je zniwelować, musi wstać z łóżka i chwilę pochodzić. W piśmiennictwie podkreślany jest również fakt, że bezsenność, prowadząca do przewlekłego zmęczenia i związanego z tym obniżenia nastroju, może doprowadzić do tak tragicznych następstw, jak próby samobójcze.
Dlatego w diagnostyce zaburzeń snu czy nastroju warto brać pod uwagę problem niespokojnych nóg, zanim postawi się błędną diagnozę i wdroży zupełnie zbędne leczenie innej choroby niż ta, na którą cierpi pacjent.
Jakie są przyczyny RLS?
Nie ma jednej teorii, która wyjaśniałaby w pełni przyczynę choroby niespokojnych nóg. W ponad połowie przypadków syndrom niespokojnych nóg ma charakter rodzinny. Naukowcy dopatrzyli się jednak związku pomiędzy występowaniem choroby a układem dopaminergicznym znajdującym się w mózgu. Dopamina odpowiada za odpowiedni napęd ruchowy, wyższe emocje oraz gospodarkę hormonalną.
Okazuje się, że stosowanie leków pobudzających ten układ może dawać pozytywne rezultaty. Leki na zespół niespokojnych nóg to te same, które stosuje się u osób z chorobą Parkinsona.
Co więcej, zauważono, że wpływ na występowanie zespołu ma gospodarka żelazem. Występowanie niedoboru żelaza sprzyja pojawieniu się bądź nasileniu objawów zespołu niespokojnych nóg. Żelazo pełni również ważną funkcję w prawidłowym funkcjonowaniu wspomnianego już układu dopaminergicznego, a zatem obie teorie mają ze sobą coś wspólnego.
Choroba niespokojnych nóg – jak rozpoznać?
Niestety, nie istnieją metody diagnostyczne, które potwierdziłyby czarno na białym, że pacjent cierpi na zespół niespokojnych nóg. Rozpoznanie opiera się bowiem na dobrze zebranym wywiadzie. Zawsze trzeba jednak wykluczyć inne choroby (wykorzystując do tego odpowiednie metody), które mogą dawać podobny obraz. Należy pamiętać, że prawie tak samo mogą wyglądać:
- choroby neurologiczne, takie jak parestezje w przebiegu polineuropatii czuciowej, czyli choroby, w której uszkodzone są włókna nerwowe;
- choroby i niewydolność naczyń żylnych, które mogą być również przyczyną dyskomfortu nóg (np. uczucia ciężkości);
- pacjenci przyjmujący neuroleptyki, które jako działanie niepożądane mogą prowadzić do przymusowego wykonywania ruchów kończyn lub ciała.
Często potwierdzeniem diagnozy, że jest to syndrom niespokojnych nóg jest próbne podanie leków stymulujących układ dopaminergiczny lub uzupełnianie żelaza i obserwowanie poprawy.
Choroba niespokojnych nóg – leczenie
Niektóre stany mogą doprowadzać do zmniejszenia zapasów żelaza we krwi, a są nimi między innymi:
- ciąża,
- niewydolność nerek,
- zaburzenia wchłaniania w przewodzie pokarmowym bądź nieodpowiednia podaż tego pierwiastka z dietą (wegetarianie i weganie).
Często bywa tak, że zespół niespokojnych nóg jest pierwszym i pozostaje jedynym objawem niedokrwistości z niedoboru żelaza.
W leczeniu choroby niespokojnych nóg stosuje się leczenie suplementujące niedobory żelaza czy też wspomagające układ dopaminergiczny. Ważna też jest zmiana trybu życia i unikanie czynników predysponujących do pojawienia się zespołu niespokojnych nóg. Wprowadzenie kilku zmian w codziennym planie dnia może przysporzyć ulgę i zmienić jakość życia.
O sposobach leczenia zespołu niespokojnych nóg przeczytasz tutaj:
Leczenie zespołu niespokojnych nóg
