Przemijający atak niedokrwienny, w skrócie TIA (transistent ischaemic attacks) to epizod, który polega na trwającej krócej niż 24 godziny, tymczasowej przerwie w dopływie tlenu do mózgu (niedotlenienie). W wyniku tego procesu komórki nerwowe nie są w stanie prawidłowo funkcjonować. Bardzo ważne jest by odróżnić TIA od udaru mózgu.
Przemijający atak niedokrwienny (TIA) – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie
Spis treści
Co to jest atak niedokrwienny?
Przemijający atak niedokrwienny (z ang. TIA, transistent ischaemic attack) to epizod ogniskowego ubytku czynności ograniczonego obszaru mózgowia, spowodowany niedokrwieniem, zwykle w ramach jednego obszaru unaczynienia trwający nie dłużej niż 24 godziny. W istocie większość epizodów niedokrwienia trwa od kilku do kilkunastu minut, rzadko przekracza 1 godzinę.
Przemijający atak niedokrwienny, można prościej zdefiniować, jako krótkotrwałą, tymczasową przerwą dopływu tlenu do mózgu (niedotlenienie mózgu). Są to objawy, które ustępują w przeciągu 24 godzin, samoistnie ale pojawiają się nagle. Mózg jest najważniejszym organem naszego organizmu i jednocześnie najmniej poznanym. Bez dostatecznej ilości tlenu dostarczanego do mózgu przez krew, komórki nerwowe (neurony) nie mogą sprawnie funkcjonować w wyniku czego dochodzi do deficytu neurologicznego.
Przemijający atak niedokrwienny jest zaburzeniem naczyniowym ośrodkowego układu nerwowego (OUN), które spowodowane jest najczęściej mikrozatorami, pochodzącymi z jam serca (np. sztucznych zastawek, zapalenia wsierdzia czy zawału mięśnia sercowego) oraz miktozatorami tętniczo-tętnicze pochodzącymi ze zmian ateromatycznych. Częściowe ograniczenie czy nawet zatamowanie dopływu krwi do określonego obszaru mózgu nie pozostaje bez znaczenia dla jego prawidłowego funkcjonowania. Objawy ujawniają się w tej części ciała, za którą odpowiada obszar pozbawiony dopływu krwi. Najczęściej objawy zaburzenia ukrwienia występują w części mózgu odpowiedzialnej za mowę i manifestują się jako afazja (zaburzenia mowy), niedowład czy zaburzenia czucia.
Objawy przemijającego ataku niedokrwiennego
W przypadku pojawienia się jakichkolwiek objawów, które zostaną przedstawione poniżej należy natychmiast skontaktować się z lekarzem. Nie należy czekać aż objawy ustąpią same bądź przy pomocy domowych środków. Lekarz specjalista zdiagnozuje stan pacjenta. Przemijający atak niedokrwienny bardzo często przez lekarzy określany jest jako „mini-udar” i może poprzedzać wystąpienie udaru mózgu. Szybka pomoc medyczna daje szansę na to by uchronić pacjenta przed rozwojem pełoobjawowego udaru.
Objawów nigdy nie można bagatelizować bez względu na to czy występują w nocy czy w ciągu dnia. Objawy w przypadku TIA pojawiają się jednak najczęściej w ciągu dnia. Do charakterystycznych objawów, które powinny niepokoić zaliczamy:
- pojawiające się nagle, bez konkretnej przyczyny drętwienie części ciała bądź nieprzyjemne ich mrowienie,
- sytuacje, w której pojawiają się problemy z mową, staje się ona niezrozumiała, osoba dotknięta epizodem sama siebie nie rozumie gdy chce coś przekazać,
- mdłości, zawroty głowy, zaburzenia równowagi oraz brak orientacji w terenie (dezorientacja),
- silny ból głowy, który powoduje problemy z utrzymaniem równowagi,
- nagłe osłabienie siły mięśni,
- niezborność ruchowa, zaburzenia chodu a nawet omdlenia (często mogą tutaj wystąpić zaburzenia czucia tej części ciał np. ręki, nogi czy połowy twarzy),
- nagłe problemy ze wzrokiem a dokładnie zaburzenia widzenia w jednym oku czyli tzw. ślepota przejściowa na oko,
- zaburzenia pamięci.
Nigdy nie należy ignorować wyżej wymienionych objawów i czekać aż ustąpią same. Konieczna jest w tych przypadkach wizyta u lekarza oraz szczegółowe badania.
Czynniki zwiększające ryzyko ataku niedokrwiennego
Do czynników, które mogą zwiększać ryzyko powstania TIA zaliczane są także: zaburzenia rytmu serca, chwilowy spadek ciśnienia tętniczego, który może pojawić się u osób z wysokim bądź zawsze dobrym ciśnieniem, zakrzepy obecne w obrębie naczyń mózgu i tętnicy szyjnej, padaczka, różnego rodzaju urazy, zaburzenia rytmu serca a także zwiększenie liczby płytek krwi, granulocytów oraz erytrocytów. Do czynników tych zaliczamy także wiek, miażdżycę oraz choroby naczyń wewnątrzmózgowych.
Warto tutaj wspomnieć o jednym bardzo ważnym czynniku, który zwiększa ryzyko wystąpienia TIA – mowa tutaj o miażdżycy. W ograniczeniu powstawania zmian w naczyniach istotną rolę przypisuje się odpowiedniej profilaktyce i zdrowemu stylowi życia. W przypadku miażdżycy można przeprowadzić zabieg endarteriektomii (usunięcie blaszek miażdżycowych z tętnic), kolejnym sposobem leczenia jest wprowadzenie wąskiej rurki do naczynia krwionośnego w celu jego rozszerzenia. W przypadku TIA metabolizm komórek nerwowych jest bardzo słaby dlatego bardzo ważną role odgrywa jego poprawa. Jednym z leków stosowanych w tym celu jest piracetam, który znalazł swoje zastosowanie w TIA przebiegających z izolowana afazją.
Diagnoza ataku niedokrwiennego
Po konsultacji z lekarzem na początku przeprowadzone zostaną badania laboratoryjne (badania morfologiczne krwi, stężenie cholesterolu i jego frakcji) oraz inne badania, które są dostosowane do obrazu objawów neurologicznych. Wszelkie te badania powinny być przeprowadzone jak najszybciej, natomiast pacjent powinien być w tym czasie hospitalizowany. Warunki szpitalne umożliwiają stałe monitorowanie chorego i kontrola jego stanu zdrowia. W ten sposób każdy przypadek traktuje się w sposób indywidualny.
Z badań, którym chory musi zostać poddany wymieniamy badania okulistyczne, neurologiczne, laryngologiczne oraz internistyczne. Konieczne jest także wykonanie badań obrazowych takich jak: tomografia komputerowa mózgu, EKG, USG szyi. Każde z tych badań pozwala określić stan pacjenta, wykluczyć bądź potwierdzić udar mózgu (trwałą utratę komórek nerwowych), zobrazować co dzieje się w naszych tętnicach szyjnych.
Postępowanie w przypadku diagnozowania i leczenia chorych z TIA jest zależne od stanu chorego, nasilenia jego objawów oraz jego kondycji fizycznej. Wykazano, iż incydenty TIA 7-krotnie podwyższają ryzyko wystąpienia udaru mózgu. Ryzyko to jest dodatkowo wyższe u pacjentów w wieku powyżej 60 lat, u których występują jednostronne objawy ruchowe, afazja i cukrzyca, a także ciśnienie tętnicze wyższe niż 140/90.
Profilaktyka i leczenie TIA
Leczenie pacjentów jest zależne od incydentu, z którym mamy do czynienia. Jeśli prawdopodobnym mechanizmów TIA jest zatorowość tętniczo-tętnicza klasycznym postępowanie jest podawanie kwasu acetylosalicylowego, tiklopirydyn lub klopidogrelu. Przy nieskuteczności takiej terapii lub podejrzeniach, że podłożem są zatory z jam serca, bardziej wskazana wydaje się antykoagulacja. W celu zapobiegania powstawaniu nowych skrzepów, podaje się leki rozrzedzające krew.
Przemijający atak niedokrwienny – diagnostyka różnicowa
Trudności diagnostyczne w przypadku TIA wynikają z faktu braku w badaniu przedmiotowym objawów swoistych dla danego zespołu. W badaniu widoczne są objawy motoryczne (bardzo często przez krótki okres czasu) ale poza nimi chory najczęściej nie ma innych objawów neurologicznych.
W związku z powyższym incydenty TIA powinno się różnicować z:
- napadem padaczkowym (głównie częściowym),
- obecnością guza mózgu w tylnej jamie czaszki,
- migreną, zwłaszcza poprzedzona aurą,
- migreną o późnym początku objawów,
- krótkotrwałymi krwotokami mózgowymi,
- chorobami błędnika i układu przedsionkowego,
- łagodnymi zawrotami głowy,
- stwardnieniem rozsianym (pojawienie się objawów Uhthoffa – nagłego pogorszenia się ostrości wzroku pod wpływem wysiłku fizycznego lub wzroku, z towarzyszącym oczopląsem),
- innymi, mniej częstymi chorobami i zespołami objawowymi takimi jak: hiperglikemia, jaskra wąskokątowa, cukrzyca, zakrzep żylny siatkówki.
Przemijający atak niedokrwienny (TIA) – wypowiedź eksperta
Zdaniem eksperta
Przemijający atak niedokrwienny z angielskiego nazwany TIA (Transient Ischemic Attack) to zespół przemijających zaburzeń czynności mózgu, związanych z przejściowym niedokrwieniem w obszarze unaczynienia tętnic szyjnych bądź tętnic kręgowych.
Objawy TIA mogą utrzymywać się do 24 godzin. Zwykle trwają od kilku do 15 minut, rozpoczynają się nagle, z maksymalnym natężeniem w pierwszych 2-5 minutach, mogą występować w sposób powtarzalny lub nie. Po ustąpieniu objawów stan neurologiczny pacjenta nie budzi zastrzeżeń. Objawy trwające kilka sekund zwykle nie są objawami TIA.
Objawami TIA mogą być: zaburzenia mowy o charakterze afazji luz dyzartrii, może to być niedowład połowiczy czy porażenie pojedynczej kończyny lub obu kończyn – lewych bądź prawych, uczucie ciężkości w kończynach albo też niedowład połowiczy czy jednej kończyny, może być to niedowład mięśni dolnej połowy twarzy, zaburzenia widzenia, zaniewidzenie jednooczne – połowicze lub kwadrantowe, ubytki w polu widzenia.
Rzadziej są to zaburzenia czuciowe – drętwienia w obrębie kończyn lub twarzy, zaburzenia równowagi, zawroty głowy, podwójne widzenie, zaburzenia połykania bądź trudności w mówieniu.
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- Anatomia narządów wewnętrznych i układu nerwowego człowieka, Zofia Ignasiak. Wyd. 2014 r.
- Neuroanatomia kliniczna, Daniel L Tolbert, Paul A. Joung, Paul H. Young. Wyd. 2021 r.
Opublikowano: 18.10.2013;
aktualizacja: 31.08.2023
Oceń:
4.4
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Magdalena Kacperska
Lekarz
Dr n. med. Magdalena Justyna Kacperska, studia magisterskie ukończyła w 2009 roku na Wydziale Biologii i Ochrony Środowiska. Stopień naukowy dr n.med. obroniła z wyróżnieniem na Wydziale Wojskowo-Lekarskim Uniwersytetu Medycznego w Łodzi w 2014 roku. Posiada liczne publikacje w języku polskim oraz języku angielskim. Zaangażowana w liczne projekty naukowe (z zakresu neurologii, immunologii, chirurgii naczyniowej) oraz pracę dydaktyczną. Szczególnie zaangażowana w projekty związane ze stwardnienie rozsianym (SM), rolą miRNA w SM, udarami niedokrwiennymi oraz destabilizacją blaszki miażdżycowej.
186
Komentarze i opinie (0)