Poprzeczne zapalenie rdzenia – przyczyny, objawy, leczenie

Budowa rdzenia kręgowego

Rdzeń kręgowy jest przedłużeniem rdzenia przedłużonego pnia mózgu. Biegnie wewnątrz kanału kręgowego, zbudowanego przez kręgi kręgosłupa, oddając po drodze nerwy obwodowe zaopatrujące narządy. Rdzeń kręgowy składa się z istoty szarej i białej. Istotę białą tworzą drogi nerwowe mające swój początek w mózgowiu, układające się w tak zwane sznury. Prowadzą one impulsy dośrodkowe i odśrodkowe, a więc biegnące zarówno do mózgowia, jak i od mózgowia na obwód. Istota szara to skupiska ciał komórek nerwowych.

Ten skomplikowany układ włókien zapewnia możliwość przekazywania impulsów nerwowych z centralnego układu nerwowego do obwodowych części ciała, w tym do rąk i nóg. Bardzo istotnym faktem potrzebnym do zrozumienia objawów zapalenia rdzenia jest to, że włókna rdzenia kręgowego przewodzą zarówno pobudzenia ruchowe, czuciowe jak i autonomiczne.

Przeczytaj też: Tiki nerwowe – przyczyny, objawy, leczenie

Przyczyny zapalenia rdzenia kręgowego

Poprzeczne zapalenie rdzenia kręgowego jest rzadką chorobą. Występuje u kilku osób na milion w ciągu roku, częściej w młodszych grupach wiekowych (10–40 lat). Może być powikłaniem wielu chorób ogólnoustrojowych lub dotykających innych układów. Do najczęstszych przyczyn zapalenia rdzenia zaliczamy szereg różnych przyczyn.

• Przyczyny infekcyjne – zwykle wirusowe. Wśród pacjentów z tym schorzeniem duża część przebyła kilka tygodni wcześniej zwykłą infekcję wirusową górnych dróg oddechowych (przeziębienie). Poprzeczne zapalenie rdzenia może wystąpić także w przebiegu zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych (ZOMR).
• Przyczyny alergiczne – ostre poprzeczne zapalenie rdzenia może pojawić się jako reakcja alergiczna w ośrodkowym układzie nerwowym.
• Demielinizacja – czyli zniszczenie osłonek mielinowych włókien nerwowych. Podobna sytuacja pojawia się w stwardnieniu rozsianym, jednak w tym przypadku ogniska demielinizacji są „rozrzucone” w różnych okolicach układu nerwowego. Objawy poprzecznego zapalenia rdzenia mogą także pojawić się w przebiegu stwardnienia rozsianego.
• Zawał rdzenia kręgowego – czyli uszkodzenie spowodowane niedokrwieniem rdzenia kręgowego.
• Zespół paranowotworowy – czyli zespół objawów wywołanych obecnością procesu nowotworowego.
• Idiopatyczne poprzeczne zapalenie rdzenia kręgowego – stanowiące około 10 proc. przypadków, w których nie da się jednoznacznie ustalić przyczyny wywołującej.

Jakie są objawy zapalenia radzenia?

Poprzeczne zapalenie rdzenia rozpoczyna się zwykle nagle z gorączką i bólami pleców, promieniującymi do klatki piersiowej. Często już w ciągu doby od pierwszych symptomów pojawiają się objawy neurologiczne związane z uszkodzeniem rdzenia kręgowego, obejmujące zaburzenia czuciowe, ruchowe i wegetatywne, zróżnicowane w zależności od miejsca uszkodzenia.

W przebiegu poprzecznego zapalenia rdzenia mogą wystąpić następujące objawy:

• w początkowym etapie gorączka, ból tułowia i ból kończyn dolnych;
• różnego stopnia porażenie kończyn dolnych – zwykle wiotkie, które następnie przechodzi w spastyczne;
• zatrzymanie, a w dalszym przebiegu nietrzymanie moczu i nietrzymanie stolca wynikające z uszkodzenia dróg unerwiających zwieracze pęcherza moczowego, cewki moczowej i odbytu;
• zaburzenia czucia, zwykle parestezje w obrębie kończyn dolnych, a także osłabienie lub całkowite zniesienie czucia wszystkich rodzajów (powierzchownego, głębokiego, bólu, temperatury).

Rozpoznanie poprzecznego zapalenia rdzenia powinno być szybkie. Ze względu na występowanie niecharakterystycznych objawów neurologicznych, należy przeprowadzić dokładną diagnostykę różnicową, wykluczającą inne przyczyny obserwowanych u chorego objawów:

• wywiad lekarski dotyczący występowania przewlekłych schorzeń, przyjmowanych na stałe leków, kontaktu z toksynami;
• badania obrazowe (zazwyczaj jądrowy rezonans magnetyczny NMR) pozwalające wykluczyć mechaniczne uszkodzenie rdzenia kręgowego, guzy w obrębie kanału kręgowego, a także zmiany charakterystyczne dla stwardnienia rozsianego;
• punkcja lędźwiowa z badaniami płynu mózgowo-rdzeniowego w celu rozpoznania infekcyjnej przyczyny dolegliwości.

Zapalenie rdzenia kręgowego – jak je rozpoznać?

W rozpoznawaniu przyczyn poprzecznego zapalenia rdzenia pomocne są dodatkowe objawy towarzyszące chorobom wywołującym. I tak na przykład w zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych obserwuje się dodatkowo występowanie tak zwanych objawów oponowych (między innymi sztywność karku), choroba zapalna tkanki łącznej może przebiegać z bólami stawów, zmianami skórnymi czy nadwrażliwością na światło słoneczne.

Ważne jest także wykonanie badań obrazowych mogących wskazać na stwardnienie rozsiane lub guzy ośrodkowego układu nerwowego. Aby rozpoznać idiopatyczne zapalenie rdzenia kręgowego, należy wykorzystać określone kryteria, za pomocą których wyklucza się inne przyczyny tej choroby.

Leczenie poprzecznego zapalenia rdzenia kręgowego

Leczenie zapalenia rdzenia kręgowego jest w dużej mierze zależne od przyczyny. Chory powinien być hospitalizowany i po dokładnej diagnostyce i ustaleniu przyczyny wdraża się odpowiednie postępowanie terapeutyczne:

• glikokortykosteroidy – które włączane są na początku leczenia w celu zmniejszenia stanu zapalnego;
• leki immunomodulujące – które wspomagają działanie glikokortykosteroidów. W patogenezie poprzecznego zapalenia rdzenia postuluje się udział mechanizmów immunologicznych. Ma to częściowe potwierdzenie w przypadku występowania tego schorzenia w przebiegu chorób układowych tkanki łącznej, które są chorobami autoimmunologicznymi;
• leczenie objawowe – przeciwbólowe, rozluźniające mięśnie okołokręgosłupowe;
• intensywna rehabilitacja ruchowa – która pomaga pacjentowi chociaż częściowo wrócić do sprawności sprzed choroby.