Prawidłowe ciśnienie krwi i puls
Ciśnienie krwi i puls to łatwe do zmierzenia i bardzo ważne parametry oceniające pracę serca, od którego zależy prawidłowe funkcjonowanie organizmu.
Puls, czyli tętno, to częstotliwość bicia serca, wyczuwalna dotykiem na tętnicach. Prawidłowy puls (tętno spoczynkowe) dorosłego człowieka to 60-80 uderzeń na minutę. U dzieci puls zazwyczaj jest wyższy (około 100 uderzeń/minutę), a wraz z wiekiem naturalnie się obniża, spadając do wartości 60 uderzeń u ludzi starszych.
Ciśnienie tętnicze krwi to siła, jaką krew wywiera na ściany naczyń krwionośnych. Jest to wypadkowa pracy serca oraz stopnia wypełnienia tętnic krwią. Podczas pomiaru ciśnienia podawane są dwie wartości – ciśnienie skurczowe (wyższe) oraz ciśnienie rozkurczowe (niższe). Prawidłowe wartości ciśnienia krwi powinny wynosić 100-139 mmHg dla wartości skurczowej oraz 60-89 mmHg dla wartości rozkurczowej.
Przeczytaj również:
Niskie ciśnienie i wysoki puls – jakie są przyczyny i co robić?
Nieprawidłowe ciśnienie tętnicze – czym grozi?
Zbyt wysokie ciśnienie tętnicze lub zbyt niskie ciśnienie to dosyć często występujące zaburzenia krążenia, łatwo dające się regulować lekami, dietą i trybem życia.
Lekkie nadciśnienie rozpoznawane jest przy wartościach powyżej 140/90 mmHg. Nieleczone nadciśnienie tętnicze może prowadzić do niewydolności serca i nerek oraz udaru. Niedociśnienie krwi (wartości poniżej 100/60 mmHg) skutkować może niedokrwieniem, a co za tym idzie – niedotlenieniem takich ważnych narządów, jak mózg czy nerki.
Nieprawidłowe tętno – przyczyny i objawy
Bicie serca może wykazywać zmiany w częstotliwości, które często są normalną reakcją organizmu na różne sytuacje. Niekiedy jednak zbyt wysoki puls lub zbyt niski puls oznaczają zaburzenia pracy serca, które należy skonsultować z lekarzem.
Za wysoki puls – tachykardia
Zbyt szybkie bicie serca określane jest mianem tachykardii. Objawy tachykardii to duszności, kołatanie w klatce piersiowej, ból w okolicy mostka, spłycony oddech i zimne poty.
Przyspieszony puls jest zjawiskiem normalnym w przypadku silnego stresu czy aktywności fizycznej. Wysokie tętno obserwuje się również po spożyciu kofeiny lub alkoholu, a także przy gorączce.
Wysokie tętno utrzymujące się stale jest powodem do dalszej diagnostyki. Przyczyny wysokiego pulsu to:
- choroby serca: niewydolność serca, zaburzenia rytmu serca (arytmie), migotanie przedsionków,
- nadciśnienie tętnicze,
- miażdżyca,
- anemia,
- nadczynność tarczycy,
- nieuregulowana cukrzyca.
Przeczytaj również:
Tętno paradoksalne – co to jest tętno dziwaczne i jakie są przyczyny?
Za niski puls – bradykardia
Zbyt niskie tętno określane jest jako bradykardia. Ze zjawiskiem tym mamy do czynienia, gdy ilość uderzeń serca wynosi mniej niż 60 uderzeń na minutę.
Typowe przyczyny wysokiego ciśnienia + niskiego pulsu
| Przyczyna | Mechanizm | Co warto sprawdzić / jakie badania |
|---|---|---|
| Leki na nadciśnienie (np. β-bloker, antagonist wapnia) | Obniżają tętno, jednocześnie stosowane są na nadciśnienie | Lista przyjmowanych leków, konsultacja z lekarzem, EKG, pomiary ciśnienia i pulsu |
| Zaburzenia przewodzenia serca / bradykardia zatokowa | Spowolnienie akcji serca – niższe tętno, przy prawidłowym/ podwyższonym ciśnieniu | EKG, holter-EKG, konsultacja kardiologiczna |
| Zaburzenia elektrolitowe (hiperkaliemia, hipokalcemia) | Wpływ na czynność serca – spadek tętna, układ reaguje ciśnieniem | Badania: potas, wapń, magnez, EKG |
| Starzenie się układu krążenia + kompensacja | U osób starszych często niższe tętno + wzrost ciśnienia jako kompensacja | Pomiar ciśnienia/pulsu, wywiad lekarski, ocena leków i stanu układu sercowo-naczyniowego |
| Nadczynność układu współczulnego (np. stres, kofeina) + przeciążenie serca | Może podwyższać ciśnienie, przy czym w długim okresie adaptacja organizmu może obniżać tętno | Wywiad: styl życia, używki, pomiary w spoczynku i podczas snu |
Przeczytaj również:
Miażdżyca tętnic kończyn dolnych (zarostowa) – przyczyny, objawy, leczenie, operacja
Kiedy niski puls jest normalny?
Zwolniona czynność serca jest zjawiskiem fizjologicznym w czasie snu.
Tętno spoczynkowe zależy również od kondycji fizycznej – im bardziej wytrenowany organizm, tym niższy puls. Profesjonalni sportowcy stale mają niskie tętno i w ich przypadku nie jest to żadnym zaburzeniem.
Wraz z wiekiem puls w sposób naturalny ulega obniżeniu. U osób starszych normą jest tętno o wartości 60 uderzeń serca na minutę, nie powodujące żadnych odczuwalnych objawów.
Niskie tętno – kiedy jest nieprawidłowe?
Zaburzenia częstości uderzeń serca i osłabienie tętna może powodować takie dolegliwości, jak zawroty głowy, ból głowy, omdlenia, mroczki przed oczami, ogólne osłabienie oraz nietolerancja wysiłku fizycznego i problemy z koncentracją. Takie powtarzające się symptomy powinny być przesłanką do konsultacji z lekarzem.
Przyczyny niskiego pulsu
Przyczynami zbyt niskiego tętna mogą być :
- zaburzenia w regulacji pracy serca (arytmie, bloki zatokowo-przedsionkowe);
- zawał serca;
- choroby serca;
- choroby tętnic (miażdżyca);
- zaburzenia elektrolitowe (hiperkaliemia, hipokalcemia);
- zaburzenia hormonalne (niedoczynność tarczycy);
- przyjmowanie niektórych leków (np. leki stosowane na nadciśnienie).
Szczególną grupą z zaburzeniami pracy serca są osoby starsze, ponieważ u nich w sposób naturalny dochodzi z wiekiem do podwyższenia ciśnienia oraz spadku częstości bicia serca. Organizm stosuje wówczas naturalną kompensację, odpowiadając wzrostem ciśnienia na spadek częstości bicia serca – stąd wielu pacjentów zauważać może u siebie podwyższone ciśnienie krwi i jednocześnie niskie tętno.
Seniorzy często przyjmują regularnie wiele leków, których skutkiem ubocznym może być obniżenie częstości bicia serca. Takie właściwości mają szczególnie leki z grupy beta-blokerów oraz antagonistów wapnia, stosowane właśnie w leczeniu nadciśnienia.
Przeczytaj również:
Nierówne bicie serca – dlaczego serce bije nierówno?
Niski puls i wysokie ciśnienie – czy trzeba leczyć?
Dopóki niskie tętno nie powoduje zauważalnych objawów, nie należy się niepokoić. Jeśli jednak pojawiają się zawroty głowy i omdlenia lub inne objawy wskazujące na bradykardię, należy udać się do lekarza. Kardiolog może zalecić obserwację lub zaproponować farmakologiczne podniesienie częstotliwości pracy serca przy równoczesnej kontroli ciśnienia krwi. Sposób postępowania ściśle zależy od przyczyny niskiego tętna oraz tego, czy bradykardia pojawia się przejściowo, czy ma charakter stały.
Nagłe obniżenie tętna leczy się, podając leki stymulujące pracę serca. W przypadkach trwałej, objawowej bradykardii wszczepia się stymulator serca, aby uniknąć nagłych epizodów spadku pulsu i wynikających z nich powikłań.
Metody leczenia i postępowanie kliniczne
Postępowanie ogólne
-
Podstawą jest dokładna diagnostyka: pomiar ciśnienia tętniczego (najlepiej również ambulatoryjny) + monitoring tętna (spoczynkowe, w trakcie snu, przy wysiłku), badania EKG, echo serca.
-
Współpraca z kardiologiem i (jeśli potrzeba) elektrofizjologiem w przypadku bradykardii, zwłaszcza gdy występują objawy (zawroty głowy, omdlenia) lub gdy bradykardia współistnieje z nadciśnieniem i może być potencjalnym czynnikiem ryzyka.
Przeczytaj również:
Serce człowieka – jak jest zbudowane, co mu szkodzi?
Farmakoterapia i interwencje
| Problem | Możliwe podejście |
|---|---|
| Nadciśnienie + bradykardia spoczynkowa | Rozważenie zmiany/lekkiej modyfikacji leków (np. redukcja dawki β-blokerów jeśli opcjonalne) + kontrola ciśnienia + monitorowanie tętna. |
| Bradykardia objawowa przy współistniejącym nadciśnieniu | W przypadku istotnych objawów: rozważenie wszczepienia stymulatora serca. Artykuł wspomina tę możliwość. |
| Nadciśnienie z niskim pulsem w spoczynku (bez objawów) | Modyfikacja stylu życia: regularna aktywność fizyczna (nie ekstremalna – umiarkowana), kontrola masy ciała, ograniczenie kofeiny/alkoholu/stresu, dieta bogata w warzywa, owoce, dobre tłuszcze, monitorowanie elektrolitów (potas, magnez) – ponieważ zaburzenia elektrolitowe mogą wpływać na tętno. |
Jakie badania na ciśnienie i puls?
W celu wykrycia nieprawidłowości w pracy serca można samodzielnie wykonywać pomiar ciśnienia i pulsu za pomocą ciśnieniomierza. Bardziej dokładne badania, jakie może zlecić lekarz, to EKG spoczynkowe lub 24-godzinny holter EKG oraz tzw. echo serca, czyli badanie USG.
Regularne badania warto wykonywać nawet wówczas, kiedy mamy prawidłowy puls i ciśnienie, ponieważ często zaburzenia mogą przebiegać bezobjawowo. O swój stan zdrowia warto dbać z wyprzedzeniem – w ten sposób można uniknąć poważnych chorób.
Przeczytaj również:
Dekstrokardia (serce po prawej stronie) i odwrócenie trzewi – objawy, badania, skutki
Ciekawostki i najnowsze informacje o wysokim ciśnieniu i niskim pulsie
Choć połączenie wysokiego ciśnienia i niskiego pulsu może brzmieć niepokojąco, nie zawsze oznacza poważny problem. W wielu przypadkach organizm po prostu reaguje na różne czynniki – stres, wysiłek fizyczny, a nawet wiek. Warto jednak wiedzieć kilka ciekawych faktów, które pomagają lepiej zrozumieć to zjawisko.
Dlaczego tak się dzieje?
U niektórych osób, zwłaszcza starszych, serce z wiekiem bije wolniej, ale ciśnienie tętnicze rośnie. To naturalna reakcja organizmu, który stara się utrzymać prawidłowe krążenie krwi w mózgu i innych narządach. W efekcie tętno może być niższe, ale ciśnienie wyższe – i nie zawsze oznacza to chorobę.
Z kolei u sportowców czy osób bardzo aktywnych fizycznie niski puls jest często oznaką dobrej kondycji serca. Ich układ krążenia działa tak wydajnie, że nie musi pompować krwi z dużą częstotliwością. W spoczynku tętno może spadać nawet do 45–50 uderzeń na minutę, co u nich jest zupełnie normalne.
Co mówią najnowsze badania?
Najnowsze obserwacje naukowców z 2023 roku (opublikowane w Journal of Cardiology) pokazują, że osoby z nadciśnieniem i bardzo niskim tętnem (< 60 u/min) częściej wymagają indywidualnego podejścia do leczenia. W takich przypadkach lekarze zwracają uwagę nie tylko na same wartości ciśnienia, ale także na tzw. zmienność rytmu serca (HRV) – czyli to, jak serce reaguje na stres, sen, emocje czy wysiłek. Niska zmienność może sugerować, że układ nerwowy i serce nie współpracują idealnie, co zwiększa ryzyko problemów z krążeniem.
Nowoczesne podejście do leczenia
Współczesna kardiologia coraz częściej stawia na spersonalizowane leczenie. Zamiast „uniwersalnych” leków, pacjenci z wysokim ciśnieniem i niskim pulsem otrzymują terapie dobrane do przyczyny – czasem wystarczy zmiana dawki leku (np. beta-blokera), a czasem potrzebna jest modyfikacja stylu życia.
Coraz większe znaczenie mają też nowe technologie – nowoczesne ciśnieniomierze z funkcją monitorowania pulsu i aplikacje mobilne potrafią zauważyć zmiany, które wcześniej łatwo było przeoczyć.
Co możesz zrobić samodzielnie
Badania pokazują, że regularna, umiarkowana aktywność (np. szybki marsz, jazda na rowerze, pływanie) oraz odpowiednia ilość snu i odpoczynku potrafią wyraźnie poprawić zarówno ciśnienie, jak i rytm serca.
Warto też zadbać o równowagę elektrolitów – niedobór potasu lub magnezu może powodować spowolnienie pracy serca. Dobrze więc jeść więcej warzyw, owoców, orzechów i produktów pełnoziarnistych.
Ciekawostka na koniec
Czy wiesz, że Twój puls w nocy może spaść nawet o 20–30% w stosunku do wartości dziennych? To zupełnie normalne i świadczy o tym, że organizm odpoczywa. Jeśli jednak tętno spoczynkowe stale utrzymuje się poniżej 50 uderzeń na minutę i towarzyszą temu zawroty głowy lub zmęczenie – warto skonsultować się z lekarzem.
Przeczytaj również:
Układ krwionośny – budowa, funkcje, choroby układu krwionośnego
Wysokie ciśnienie i niski puls – najczęściej zadawane pytania
Pytanie 1: Czy zawsze wysoki puls oznacza, że ciśnienie jest wysokie?
Odpowiedź: Nie. Puls (tętno) i ciśnienie to dwa odrębne parametry układu krążenia. Można mieć np. wysokie ciśnienie, a jednocześnie normalny lub niski puls, albo odwrotnie. Ważne jest, by oceniać oba parametry razem oraz kontekst kliniczny.
Pytanie 2: Czy niski puls zawsze jest groźny?
Odpowiedź: Nie zawsze. U osób bardzo dobrze wytrenowanych lub w spoczynku, tętno < 60 u/min może być fizjologiczne. Problem pojawia się, gdy bradykardia współistnieje z objawami (zawroty głowy, omdlenia), chorobami serca lub jest wynikiem leków.
Pytanie 3: Czy mogę samodzielnie ustalić, czy moje nadciśnienie + niski puls wymagają leczenia?
Odpowiedź: Pomiar domowy ciśnienia i tętna jest bardzo pomocny, ale nie zastąpi konsultacji lekarskiej. Szczególnie wtedy, gdy pojawiają się objawy, gdy wartości są niepokojące lub gdy przyjmujesz leki wpływające na tętno (np. β-bloker).
Pytanie 4: Jak często powinienem mierzyć ciśnienie i puls?
Odpowiedź: Jeśli masz nadciśnienie lub zaburzenia tętna – najlepiej codziennie lub co drugi dzień rano i wieczorem, zapisując wyniki. Jeśli wszystko jest stabilne – wystarczy kilka razy w tygodniu. Zawsze warto przed wizytą u lekarza mieć zapis miesięczny/tygodniowy zmian.
Pytanie 5: Czy są jakieś domowe sposoby na zwiększenie pulsu, jeśli jest za niski?
Odpowiedź: Tak – w zakresie stylu życia: lekkie ćwiczenia (aeroby), odpowiednia dieta, dobre nawodnienie, unikanie odwodnienia, stosowanie elektrolitów. Jednak jeśli puls jest bardzo niski i/lub pojawiają się objawy – wymagane jest leczenie medyczne (elektrokardiologiczne).
współpraca: redakcja Wylecz.to
