Występowanie pewnej ilości płynu w jamie osierdziowej jest zjawiskiem fizjologicznym. Problemy pojawiają się wtedy, gdy dojdzie do nagromadzenia się zbyt dużej ilości płynu. Przyczyną takiego stanu może być nowotwór, choroba serca lub też niedoczynność tarczycy. Objawy nie muszą jednak występować, szczególnie w przypadku niewielkiej ilości płynu w worku osierdziowym. Jak wygląda leczenie w przypadku nadmiaru płynu w osierdziu?
Płyn w osierdziu – przyczyny, objawy, leczenie płynu w worku osierdziowym
Spis treści
Płyn w worku osierdziowym – jakie są przyczyny?
Osierdzie (worek osierdziowy) to zbudowana z dwóch blaszek błona, która – u ludzi i innych kręgowców – osłania serce. Pomiędzy dwiema blaszkami osierdzia (fizjologicznie) znajduje się pewna treść – jest nią płyn.
W prawidłowych warunkach u pacjentów stwierdzić można niewielką jego ilość, sięgającą typowo około 50 ml – jest to fizjologiczna ilość płynu w worku osierdziowym.
Fizjologiczny płyn w worku osierdziowym ma charakter przesięku. Zdarza się jednak i tak, że w osierdziu stanowi on treść wysiękową. Płynem w osierdziu może być na przykład krew.
Do nadmiernej ilości płynu w osierdziu (potocznie pacjenci określają ten stan jako „płyn w sercu”) doprowadzić może szeroki zakres różnych patologii. Przyczyną mogą być m.in. schorzenia infekcyjne. Płyn może się pojawiać przy bakteryjnym zajęciu osierdzia spowodowanym np. infekcją paciorkowcową czy gronkowcową, ale i przy zakażeniach – wirusowych, grzybiczych czy pasożytniczych (zapalenie osierdzia).
Do innych przyczyn zbyt dużej ilości płynu w osierdziu zalicza się:
- nowotwory (np. guzy płuc, piersi czy nowotwory hematologiczne),
- choroby serca (np. stan po zawale serca),
- uraz, w wyniku którego doszło do uszkodzenia struktur serca,
- choroby reumatologiczne (np. toczeń rumieniowaty układowy i sarkoidoza),
- niedoczynność tarczycy,
- mocznicę.
Duża ilość płynu w worku osierdziowym czasem nie wywołuje u pacjenta żadnych objawów. Bywa jednak, że stanowi zagrożenie dla życia.
Przeczytaj również: Ablacja serca – na czym polega, wskazania, bezpieczeństwo
Objawy płynu w osierdziu
Jak wspomniano wyżej, pacjenci, u których pojawi się płyn w osierdziu, mogą doświadczać groźnie przebiegających dolegliwości. Możliwe jest jednak i to, że nie pojawią się u nich żadne objawy.
Wszystko zależy od tego, jak duża ilość płynu zgromadzi się w osierdziu (szczególnie przy niewielkiej ilości płynu w worku osierdziowym możliwy jest bezobjawowy przebieg tej patologii) oraz jaka jest przyczyna tej patologii u danego pacjenta.
Wśród możliwych objawów obecności płynu w worku osierdziowym wymienia się:
- duszność,
- tętno dziwaczne,
- poszerzenie żył szyjnych,
- hipotensję (obniżenie ciśnienia tętniczego krwi),
- tachykardię (częstoskurcz),
- ściszenie tonów serca,
- szybką męczliwość.
Wymienione problemy występują zazwyczaj wtedy, gdy przez nagromadzenie płynu w worku osierdziowym pojawiają się u pacjenta zaburzenia pracy serca – kiedy płynu jest zbyt dużo, serce nie może w prawidłowy sposób kurczyć się i rozkurczać.
Ostatecznie może dochodzić do wystąpienia tamponady serca (przejawiającej się powyżej opisanymi objawami) oraz do wstrząsu, a nawet – zatrzymania krążenia.
Płyn w worku osierdziowym – jakie badania serca?
W rozpoznawaniu obecności płynu w osierdziu największe znaczenie ma badanie echokardiograficzne (echo serca). To właśnie po przyłożeniu głowicy ultrasonograficznej do ściany klatki piersiowej możliwe jest stwierdzenie, że u pacjenta doszło do nadmiernego nagromadzenia płynu w worku osierdziowym, a także szacunkowe obliczenie ilości płynu w tejże jamie ciała.
Echokardiografia jest kluczową metodą diagnostyczną przy podejrzeniu płynu w worku osierdziowym. Poza nią mogą być wykonywane również inne badania. Mają one na celu przede wszystkim odnalezienie przyczyn, które doprowadziły do pojawienia się u pacjenta płynu w osierdziu.
Takimi badaniami mogą być: EKG, RTG klatki piersiowej, badania laboratoryjne (np. morfologia krwi i oznaczenie markerów stanów zapalnego), a czasami również tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny.
Płyn w osierdziu – leczenie i rokowanie
Postępowanie z pacjentem mającym płyn w worku osierdziowym zależne jest od przyczyny tego problemu i jego stopnia, a także od tego, jakie dolegliwości pojawiają się u chorego. W przypadku niewielkiej ilości płynu w worku osierdziowym i przy niewystępowaniu jakichkolwiek objawów, pacjent może podlegać tylko szczególnej obserwacji – bez wdrażania u niego jakiegokolwiek postępowania terapeutycznego.
Inaczej przebiega postępowanie w przypadku tamponady serca stanowiącej zagrożenie życia. W jej przypadku u pacjentów może być wykonywana perikardiocenteza, czyli zabieg polegający na nakłuciu worka osierdziowego i ewakuacji znajdującego się w nim płynu.
Rokowanie w przypadku płynu w osierdziu zależy przede wszystkim od przyczyny tego stanu. Lepsze rokowania dotyczą chorych z jednostkami, które można w stosunkowo łatwy sposób leczyć – jako przykład można podać płyn w worku osierdziowym spowodowany niedoczynnością tarczycy.
Zdecydowanie gorsze bywa rokowanie w przypadku chorych, u których do pojawienia się „płynu w sercu” doprowadziła choroba nowotworowa czy uraz klatki piersiowej.
Źródła:
- Gackowski A. i wsp., Choroby osierdzia we współczesnej diagnostyce obrazowej. Kardiologia Polska, 2012, 70, 12: 1302–1308.
- Olszowska M., Diagnostyka płynu w osierdziu. Kardiologia po dyplomie, 2012, 11, 7: 41–48.
- Gajewski P. (red.), Interna Szczeklika 2016/2017. Medycyna Praktyczna, 2016.
Opublikowano: 30.10.2017;
Oceń:
4.1
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Tomasz Nęcki
Lekarz
Ukończył kierunek lekarski na Uniwersytecie Medycznym w Poznaniu.
470
Komentarze i opinie (2)
opublikowany 13.10.2018
opublikowany 20.08.2024