Szczepionka DTP – na co, schemat szczepienia, skutki uboczne

Szczepionka DTP – podstawowa charakterystyka

Szczepionka DTP jest preparatem immunizacyjnym służącym do ochrony przed trzema groźnymi chorobami zakaźnymi. Są to:

• D – błonica (diphtheria): bakteryjna choroba, która atakuje górne drogi oddechowe i może prowadzić do poważnych powikłań sercowych i nerwowych;
• T – tężec (tetanus): bakteryjna infekcja, która powoduje skurcze mięśni i zaburzenia napięcia mięśniowego i może być śmiertelna w przypadku nieleczenia;
• P – krztusiec (pertussis): bakteryjna choroba układu oddechowego, która powoduje nieżyt górnych dróg oddechowych i charakteryzuje się ciężkim, przerywanym kaszlem.

Szczepionka DTP jest preparatem skojarzonym, co oznacza, że w jednej dawce zawiera składniki aktywne przeciwko kilku chorobom jednocześnie.

Rodzaje szczepionek DTP – czym się różni DTP od dTap (DTaP)?

W Polsce dostępne są dwa główne rodzaje szczepionek DTP dla dzieci, które chronią przed błonicą, tężcem i krztuścem. Oba typy zawierają toksoidy błonicy i tężca (niezakaźne składniki pochodzące od bakterii), ale różnią się rodzajem antygenu krztuścowego – DTwP z pełnokomórkowym antygenem i DTaP z bezkomórkowym antygenem krztuśca.

W odmianie z bezkomórkowym antygenem krztuśca dostępne są również poniższe warianty szczepionek:

• DTaP – trzywalentna, przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi,
• DTaP-IPV – czterowalentna, dodatkowo chroniąca przed polio,
• DTaP-IPV+Hib – pięciowalentna, z ochroną przed zakażeniami Haemophilus influenzae typ b,
• DTaP-IPV+Hib+wzwB – sześciowalentna, oferująca również ochronę przed wirusowym zapaleniem wątroby typu B.

Młodzież i dorośli mają dostęp do szczepionki dTap, która zawiera zmniejszone ilości antygenów błonicy i krztuśca oraz bezkomórkowy komponent krztuścowy, dostosowany do ich potrzeb immunologicznych.

Bezpłatna szczepionka DTwP z pełnokomórkowym składnikiem krztuśca jest częścią obowiązkowego Programu Szczepień Ochronnych dla Dzieci.

DTP – kalendarz szczepień

Szczepionka przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi jest podstawowym elementem kalendarza szczepień i stanowi fundament strategii prewencyjnej, mającej na celu budowanie odporności populacyjnej. Zgodnie z obowiązującym programem szczepień ochronnych, zalecany kalendarz szczepień przewiduje podanie kilku dawek w różnych okresach życia dziecka, a także dawki przypominającej w późniejszym wieku.

Schemat szczepienia:

1. Pierwsza dawka zalecana jest w 2. miesiącu życia. Jest to początek ochrony przed chorobami, przeciwko którym skierowana jest szczepionka.
2. Druga dawka podawana jest zwykle w 3.-4. miesiącu życia, co wzmacnia ochronę immunologiczną.
3. Trzecia dawka podawana jest w 5.-6. miesiącu życia.
4. Czwarta dawka podawana w 16.-18. miesiącu życia.
5. Piąta dawka, często traktowana jako szczepienie uzupełniające, podawana jest dziecku w wieku od 4 do 6 lat, tuż przed rozpoczęciem szkoły.
6. Kolejne dawki przypominające są w 14. roku życia i 19. roku życia.

W celu utrzymania odporności przeciw krztuścowi zalecane jest szczepienie osób dorosłych co 10 lat.

Szczepionka DTP – skutki uboczne

Szczepionka DTP jest uznawana za bezpieczną i skuteczną w zapobieganiu tężcowi, błonicy i krztuścowi, jednak jak każda interwencja medyczna może powodować działania niepożądane, choć większość z nich jest łagodna i przejściowa.

Do najczęściej występujących skutków ubocznych możemy zaliczyć:

• ból, odczyny miejscowe lub obrzęk w miejscu wstrzyknięcia – występują u większości osób szczepionych, zazwyczaj w ciągu pierwszych 24 do 48 godzin po szczepieniu;
• gorączka – lekka gorączka może wystąpić u niektórych osób, ale zazwyczaj nie jest wysoka i mija po kilku dniach;
• zmęczenie i zwiększona drażliwość – niektóre osoby mogą odczuwać ogólne złe samopoczucie po szczepieniu.

Te objawy zwykle ustępują samoistnie w ciągu kilku dni i nie wymagają specjalnego leczenia, poza standardowymi metodami łagodzenia bólu, takimi jak stosowanie zimnych okładów na miejsce wstrzyknięcia czy przyjmowanie leków przeciwbólowych.

Jako inne, o wiele rzadsze powikłania, możemy wymienić:

• silne reakcje alergiczne (anafilaksja) – występują niezwykle rzadko i zazwyczaj w ciągu kilku minut do godzin po szczepieniu,
• przedłużony płacz lub krzyk – obserwowane czasami u niemowląt, mogą trwać kilka godzin,
• epizod hipotoniczno-hiporeaktywny,
• wysoka gorączka powyżej 40°C.

Należy podkreślić, że takie poważne skutki uboczne są bardzo rzadkie i zdarzają się znacznie rzadziej, niż powikłania związane z chorobami, przed którymi chroni szczepionka DTP.

Szczepionka DTP – przeciwwskazania

Przeciwwskazania do szczepienia DTP obejmują szereg specyficznych stanów i reakcji, które mogą stanowić ryzyko dla zdrowia lub życia pacjenta. Do głównych przeciwwskazań należy zaliczyć:

• nadwrażliwość na którykolwiek składnik preparatu – obecność reakcji alergicznej na składniki szczepionki w przeszłości jest bezwzględnym przeciwwskazaniem do dalszego szczepienia;
• ostre stany chorobowe przebiegające z gorączką – choć łagodne zakażenia nie wykluczają możliwości szczepienia, to stany gorączkowe mogą wskazywać na konieczność odroczenia szczepienia do momentu poprawy stanu zdrowia;
• choroby przewlekłe w okresie zaostrzenia – szczepienie powinno zostać odroczone do czasu ustabilizowania się stanu zdrowia chorego;
• zaburzenia neurologiczne do 72 h po poprzedniej dawce szczepionki, przebiegające z zaburzeniami świadomości;
• drgawki przebiegające z gorączką lub bez niej do 3 dni po wcześniejszym podaniu szczepionki;
• utrata przytomności lub świadomości, która wystąpiła do 7 dni po poprzedniej dawce szczepionki;
• wysoka gorączka, (>40°C) niewywołana innymi chorobami do 2 dni po poprzedniej dawce szczepionki dtp.

Szczepionka DTP: przygotowanie do szczepienia

Przygotowanie do szczepienia musi być poprzedzone badaniem lekarskim, które obejmuje historię poprzednich szczepień i reakcji niepożądanych. Szczególną ostrożność należy zachować przy pacjentach z obniżoną odpornością lub przebywających na leczeniu immunosupresyjnym, u których odpowiedź na szczepienie może być zmniejszona. W takich przypadkach zaleca się oczekiwanie ze szczepieniem do zakończenia terapii.

Przed podaniem szczepionki konieczne jest zapewnienie możliwości natychmiastowej interwencji medycznej w przypadku wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego. Po podaniu szczepionki DTP szczepieniu dziecko powinno być obserwowane przez 30 minut ze względu na ewentualne wystąpienie działań niepożądanych, w szczególności gdy u członków rodziny występowały drgawki.

Ważne jest, aby przed aplikacją szczepionki sprawdzić historię alergii pacjenta, ponieważ szczepionka DTP zawiera tiomersal – substancję, która może powodować reakcje alergiczne u niektórych osób.

Szczepionkę DTP można podawać jednocześnie z innymi szczepionkami, pod warunkiem stosowania oddzielnych miejsc na ciele oraz różnych strzykawek dla każdej z nich. W sytuacji gdy szczepionka DTP jest podawana jednocześnie z innymi szczepionkami, np. z tą przeciw pneumokokom, zaleca się profilaktyczne przyjmowanie leków przeciwgorączkowych, aby zminimalizować ryzyko reakcji gorączkowych.

Podsumowując, odpowiednie przygotowanie do szczepienia DTP jest kluczowe dla zapewnienia bezpieczeństwa i skuteczności szczepienia, z uwzględnieniem indywidualnych potrzeb i stanu zdrowia pacjenta.