Krztusiec – objawy i sposoby leczenia

Czym jest krztusiec?

Krztusiec jest ostrą chorobą zakaźną dróg oddechowych przebiegającą z napadowym kaszlem. Jest on wywoływany przez pałeczkę krztuśca – Bordetella pertussis. Dotychczas uznawano, że w krajach o wysokim rozwoju ekonomicznym, problem tej infekcji został opanowany. Okazuje się jednak, że jest to wciąż aktualny problem, który dotyczy zwłaszcza najmłodszych pacjentów. Dlatego istotne jest, aby w porę diagnozować krztusiec u dziecka, właściwie leczyć, zrezygnować ze stosowania wyłącznie domowych metod leczenia krztuśca i zapobiegać dalszemu szerzeniu się epidemii.

Sposoby przenoszenia krztuśca u dzieci

Bordetella pertussis, Gram-ujemna pałeczka krztuśca przenoszona jest jedynie drogą kropelkową, bezpośrednio od chorego. Żeby doszło do zakażenia wystarczy krótka zabawa z kaszlącym dzieckiem w zamkniętym pomieszczeniu. Na powietrzu można się zarazić tylko wtedy, kiedy chore dziecko kaszle bezpośrednio na innego malucha. Czas wylęgania się krztuśca (tzn. okres między zakażeniem a wystąpieniem pierwszych objawów choroby) wynosi od kilku dni do dwóch tygodni (średnio jest to 6 dni).

Krztusiec u dziecka – objawy chorobowe

Klasyczny przebieg krztuśca obejmuje trzy fazy:

• I faza kataralna – trwająca około 2 tygodnie, na którą składa się:
  • nieżyt dróg oddechowych,
  • osłabienie,
  • ból gardła,
  • katar,
  • suchy kaszel,
  • zapalenie spojówek,
  • stany podgorączkowe;
• II faza – faza napadowego kaszlu; w czasie ataku dziecko czerwienieje na buzi, zanosi się, niemal się dusi. Ma problemem z odkrztuszaniem gęstej i lepkiej wydzieliny. Na koniec na ogół wymiotuje. Napadom kaszlu towarzyszy głęboki, świszczący wdech nazywany potocznie "pianiem koguta". Podczas kaszlu w krztuścu wydalane są z oskrzeli fragmenty z martwiczych tkanek nabłonka oraz gęsty śluz. Ta faza choroby trwa przeciętnie 4 tygodnie, choć może przedłużać się nawet do 3 miesięcy;
• III faza – faza zdrowienia; trwa około 2 tygodni. Charakteryzuje się zmniejszeniem nasilenia kaszlu aż do całkowitego jego zaniku. Dopiero wtedy dziecko przestaje zarażać inne dzieci.

Opisany trójfazowy przebieg krztuśca występuje zazwyczaj pomiędzy 1 a 10 rokiem życia, natomiast u niemowląt (dzieci do końca pierwszego roku życia) objawy mogą być niespecyficzne. Dodatkowo w tej grupie występują często powikłania w postaci bakteryjnego zapalenia płuc wywołane przez Streptococcus pneumoniae , Haemophilus influenzae, Staphylococcus aureus.

Diagnostyka krztuśca u dziecka

Oprócz objawów klinicznych "złotym standardem" w diagnostyce krztuśca jest hodowla oraz badanie PCR materiału pobranego z jamy nosowo-gardłowej. W badaniach krwi szczególną uwagę zwraca wzrost liczby białych krwinek, charakterystyczny jest także rozmaz limfocytarny.

Krztusiec u dziecka – leczenie

Leczenie krztuśca wymaga antybiotykoterapii. Lekami pierwszego rzutu są makrolidy, w tym erytromycyna, klarytromycyna, azytromycyna. Kuracja dziecka trwa zwykle 10–14 dni. Te same substancje stosowane są także jako profilaktyka poekspozycyjna u dzieci, które miały kontakt z osobą chorą, a u których nie rozwinęły się jeszcze objawy kliniczne. W razie ataków kaszlu i duszności podaje się też tlen przez maskę albo kaniule (tzw. wąsy), a także odsysa się wydzielinę, która zalega w drogach oddechowych. Bardzo ważne w krztuścu jest nawadnianie dziecka, co pomaga rozrzedzać wydzielinę w drogach oddechowych. Pamiętajmy również o wietrzeniu pomieszczeń, w których przebywa chory.

Krztusiec u niemowląt

Zakażenie krztuścem jest szczególnie niebezpieczne dla dzieci poniżej 1 roku życia. Choroba powoduje u nich ogólne wyczerpanie organizmu, mogą pojawić się powikłanie, takie jak zapalenie płuc. W pojedynczych przypadkach bardzo małemu dziecku grozi nawet śmierć. Niemowlęta oraz dzieci starsze z ciężkim przebiegiem krztuśca muszą być leczone w szpitalu. Ważna jest 2–3-tygodniowa izolacja takiego dziecka.

Powikłania krztuśca

Pamiętajmy, że nieleczony krztusiec osłabia organizm dziecka i powoduje groźne powikłania. Do najpowszechniejszych należy ropne zapalenie płuc wywołane pałeczką krztuśca albo znacznie częściej bakteriami, takimi jak Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae, Staphylococcus aureus. Zachorowania na krztusiec skutkują także ostrym zapaleniem ucha środkowego oraz zaburzeniami ze strony ośrodkowego układu nerwowego.

Krztusiec - domowe sposoby leczenia

Jak już zostało podkreślone, krztusiec to poważna choroba, która wymaga wdrożenia antybiotyku. Leczenie krztuśca domowymi sposobami może być niebezpieczne dla zdrowia pacjenta. Jedynie antybiotyk, bądź przeciwciała ze szczepionki są w stanie pokonać bakterię wywołującą chorobę. Zatem gdy zaobserwujemy u dziecka objawy choroby, zamiast skupiać się na na domowych sposobach leczenia krztuśca, powinniśmy w pierwszej kolejności skonsultować się z lekarzem, który wdroży odpowiednie leczenie (antybiotykoterapię).

Wspomagająco, oprócz podawania antybiotyków, wskazanymi domowymi sposobami leczenia krztuśca są:

• nawadnianie chorego,
• odpoczynek,
• nawilżanie powietrza,
• wietrzenie pomieszczeń.

Krztusiec jest wysoce zakaźną chorobą, dlatego istotne jest szybkie pozbycie się choroby. Przyjmowanie antybiotyku przez dziecko jest korzystne nie tylko dla samego pacjenta, ale także zmniejsza ryzyko dalszego rozprzestrzeniania się choroby.

Krztusiec u dziecka a szczepienia

Polski program szczepień ochronnych przewiduje 4 dawki szczepienia podstawowego szczepionką DTP (błonica, tężec, krztusiec) oraz 1 dawkę przypominającą DTaP (z bezkomórkowym składnikiem krztuścowym).

Odporność dziecka po szczepieniach nie utrzymuje się jednak przez całe życie. Średnio pozwala ona uniknąć zachorowania przez 9–12 lat. Po tym okresie odporność dziecka maleje i to jest prawdopodobnie powodem wzrostu liczby zachorowań na krztusiec. Szczepienie dziecka powyższym schematem szczepień nie daje stuprocentowej odporności. Mimo to szczepienia w znacznym stopniu łagodzą przebieg objawów i przyczyniają się do spadku liczby powikłań.