Kolor skóry – uwarunkowania genetyczne. Jak się go dziedziczy? Odstępstwa.

Melanocyty, a kolor skóry

Kolor skóry zależy przede wszystkim od aktywności, którą mają komórki zwane melanocytami, i produkcji melaniny .

Pigment ten jest syntezowany i magazynowany w specjalnych pęcherzykach melanocytów – melanosomach. Badania wykazały, że łączna liczba melanocytów u osób jasno- i ciemnoskórych jest bardzo zbliżona, natomiast różnica pigmentacji w skórze zależy od liczby i rozkładu melanosomów.

Od czego zależy barwa skóry człowieka?

Barwa skóry człowieka zależy od wielu czynników, ale najważniejsze z nich to czynniki: genetyczne, hormonalne i środowiskowe. Mianem „podstawowy kolor skóry” określa się barwę uwarunkowaną tylko genetycznie. Natomiast „fakultatywny kolor skóry” oznacza barwę, na którą wpłynęło promieniowanie ultrafioletowe oraz czynniki hormonalne. Jakie kolory skóry wyróżniamy?

Dziedziczenie koloru skóry

Dziedziczenie koloru skóry jest przykładem tzw. dziedziczenia wieloczynnikowego. Barwa jest uwarunkowana współdziałaniem aż kilkunastu genów. Charakterystyczną cechą dla tego typu dziedziczenia jest to, że dzieci mają mniejsze natężenie danej cechy niż rodzice. Dlatego też dziecko osoby białej i czarnoskórej będzie miało tzw. pośrednią barwę skóry.

Prawdopodobieństwo urodzenia się czarnoskórego lub białoskórego dziecka wynosi w obu przypadkach ok. 6%.

Hormony a kolor skóry

Najważniejszym hormonem, który wpływa na kolor skóry jest MSH, czyli hormon pobudzający melanocyty. Nazwa wskazuje na to, że działa on właśnie na komórki barwnikowe i poprzez połączenie się ze specjalnym receptorem na ich powierzchni wpływa na syntezę pigmentu. Okazuje się, że receptor ten odgrywa kluczową rolę. Mutacje w jego obrębie obserwowane są u osób rudych, dlatego też ludzie ci trudniej się opalają i są bardziej narażone na oparzenia słoneczne.

Hormon MSH jest odpowiedzialny za hiperpigmentację skóry w zaburzeniach endokrynologicznych, takich jak: guzy przysadki, zespół Cushinga, ale także w sytuacji przewlekłego stresu.

Promieniowanie UV a kolor skóry

Jak wiadomo, na kolor skóry duży wpływ wywierają promienie UV. Jest to spowodowane tym, że promieniowanie oddziałuje na szlak produkcji melaniny i pobudza jej wytwarzanie. Należy jednak pamiętać, że promieniowanie słoneczne to wiodąca przyczyna uszkodzenia skóry.

Mechanizm ten nie chroni nas w stu procentach przed niekorzystnym wpływem słońca.

Zbyt długie opalanie, nieużywanie kremów z filtrami UV, niesie za sobą ryzyko pojawienia się przebarwień i rozwoju nowotworów skóry.

Rasy człowieka

Ze względu na różnice w kolorze skóry, wyodrębnione zostały trzy główne rasy człowieka:

• celtycka,
• kaukaska,
• negroidalna.

Rasa celtycka charakteryzuje się jasną i bladą skórą, skłonną do oparzeń słonecznych. Osoby rasy kaukaskiej mogą mieć natomiast skórę jasną, oliwkową, różowobiałą lub czerwonawą, a pod wpływem promieni słonecznych pojawia się u nich brązowawa opalenizna. Mają mniejszą skłonność do oparzeń słonecznych.

Fototypy Fitzpatricka

W 1975 roku została stworzona klasyfikacja barwy skóry człowieka – skala Fitzpatricka (skala kolorów skóry). Ten podstawowy podział jest wykorzystywany przez dermatologów do dzisiaj. Wyróżnia on 6 typów skóry – w zależności od jej kolorytu i reakcji na ekspozycję słoneczną.

• Typ I – bardzo jasna karnacja; blond lub rude włosy; skłonność do oparzeń słonecznych.
• Typ II – o jasnej skórze; pod wpływem promieniowania UV mogą wystąpić oparzenia.
• Typ III – popularny typ skóry – jasna; oczy – blond lub ciemne; pod wpływem promieniowania UV tworzy się opalenizna, a oparzenia słoneczne występują czasami.
• Typ IV – skóra oliwkowa z tendencją do łatwego opalania się pod wpływem promieniowania UV
• Typ V i VI – osoby o bardzo ciemnej skórze (skóra czarna), ich skóra jest mało wrażliwa na promieniowanie UV.

Zaburzenia pigmentacji

Do najpopularniejszych zaburzeń pigmentacji skóry należą: piegi, znamiona barwnikowe, plamy soczewicowe, ostuda i bielactwo.

Piegi

Są to drobne przebarwienia skórne, plamy. Najczęściej występują w miejscach odsłoniętych – przede wszystkim na twarzy – ale również przedramionach i grzbietach rąk. Częściej dotyczą osób młodych i rudowłosych. Co ciekawe, ich występowanie ma charakter genetyczny. Piegi utrzymują się całe życie.

Znamiona melanocytowe (barwnikowe)

Znamię z definicji to nieprawidłowość rozwojowa skóry, która ma charakter wrodzony, ale nie dziedziczy się. Do grupy znamion barwnikowych zalicza się, m.in. znamiona płaskie, plamy soczewicowate, znamię Spitz.

Plamy soczewicowate

Są to brązowe, ciemne plamy – zazwyczaj o średnicy 1 cm – pojawiające się najczęściej na twarzy i dłoniach. Najważniejszym czynnikiem powodującym ich powstawanie jest promieniowanie słoneczne. Częściej występują one u mężczyzn.

Nazywane są również „plamami starczymi” ze względu na to, że bardzo rzadko występują u młodych osób. Stanowią one czynnik ryzyka wystąpienia raka skóry – czerniaka i raka podstawnokomórkowego.

Ostuda

Ostuda to popularne zaburzenie pigmentacji, które częściej występuje u kobiet. Są to plamy pojawiające się najczęściej na obszarach narażonych na działanie słońca – na: twarzy, szyi, przedramionach. Są one różnych kształtów i mogą mieć barwę od jasnej do ciemnobrązowej.

Przyczyny ich pojawiania się mogą być rozmaite. Jednak do najważniejszych czynników zalicza się ekspozycję na światło słoneczne (na promieniowanie UV), a także wpływ estrogenu.

Rozpoznanie ostudy stawia lekarz dermatolog na podstawie dokładnego wywiadu lekarskiego, badania, obejrzenia zmian pod dermatoskopem i w lampie Wooda.

W leczeniu stosowane są: specjalne peelingi chemiczne, fototerapia i laseroterapia. Istotne jest unikanie ekspozycji na promieniowanie słoneczne i stosowanie kremów z filtrem UV.

Bielactwo – depigmentacja skóry

Bielactwo to choroba, która może wystąpić w każdym wieku. Obserwuje się, że w 30% występuje rodzinnie i jest związana z zaburzeniem kilku genów.

Charakterystyczne dla bielactwa jest pojawienie się (nagle lub stopniowo) odbarwionych plam różnego kształtu i wielkości, które najczęściej dotyczą: twarzy, rąk i okolic intymnych, choć mogą również obejmować całe ciało.

Jest to choroba autoimmunologiczna. Organizm produkuje przeciwciała, które niszczą melanocyty i prowadzą do zmniejszenia ilości melaniny. Dlatego skóra staje widocznie odbarwiona w niektórych miejscach – powstają tzw. plamy.

Bielactwo często współwystępuje z innymi chorobami z autoagresji, takimi jak:

• choroba Hashimoto,
• choroba Addisona,
• niedokrwistość złośliwa,
• toczeń rumieniowaty,
• twardzina,
• cukrzyca,
• łysienie plackowate,
• miastenia.

Nie opracowano do tej pory skutecznego leczenia przyczynowego bielactwa. W leczeniu objawowym stosuje się: fotochemoterapię, naświetlanie UVA, glikokortykosteroidy.