Zespół Münchausena – co to jest, przyczyny, objawy i leczenie

Syndrom Münchausena – czym jest?

Termin opisuje osoby, które kłamią o obecności zagrażającej życiu lub przewlekłej i uciążliwej choroby w celu znalezienia wsparcia, współczucia i zrozumienia wśród innych użytkowników przestrzeni wirtualnej. W żargonie medycznym istnieją wyrażenia synonimiczne dla choroby: zaburzenie pozorowane, zespół skoczka szpitalnego, zespół pacjenta wędrującego.

Termin syndrom Münchausena został po raz pierwszy użyty w 1951 roku przez Richarda Ashera – angielskiego hematologa i endokrynologa. Powstał na cześć barona Karla von Münchausena żyjącego w XVIII wieku. Mężczyzna ten słynął ze złotego języka i zdolności do opowiadania o swoich niezwykłych, lecz całkowicie zmyślonych przygodach. W żargonie medycznym istnieją wyrażenia synonimiczne dla choroby: zaburzenie pozorowane, zespół skoczka szpitalnego, zespół pacjenta wędrującego.

Zespół Münchausena to zaburzenie psychiczne. W ICD-10 znajduje się w grupie zaburzeń pozorowanych („zamierzone wytwarzanie lub naśladowanie objawów czy niewydolności fizycznych lub psychicznych”).

Często osoby dotknięte zespołem Münchhausena posiadają obszerną wiedzę medyczną – w przeszłości mogły mieć aspiracje na powiązanie swojej kariery zawodowej z medycyną. Dominują wśród nich także poważne zaburzenia narcystyczne i psychopatyczne. Epidemiologicznie przeważają mężczyźni w średnim i starszym wieku.

Przyczyny zespołu Münchhausena

Zespół Münchausena towarzyszy takim zaburzeniom, jak:

• osobowość dysocjacyjna,
• osobowość psychopatyczna,
• zaburzenie obsesyjno-kompulsywne,
• zaburzenie masochistyczne.

Zastępczy zespół Münchausena

Przeniesiony zespół Münchausena występujące zwykle u rodziców lub opiekunów dzieci. Polega na wywoływaniu u dzieci objawów chorób, np. w celu umotywowania leczenia i uzyskania korzyści materialnych.

Termin MSBP (ang. Münchausen syndrome by proxy), czyli przeniesiony zespół Münchausena, został stworzony w 1977 roku przez Roya Meadowa, pediatrę pracującego w Wielkiej Brytanii. Spotkał się on z dwoma kobietami indukującymi objawy chorobowe u swoich dzieci. Jedna z nich przyznała się do podawania dziecku dużych ilości soli kuchennej, co doprowadziło do hipernatremii (czyli wysokiego stężenia sodu w surowicy krwi) i innych poważnych zaburzeń elektrolitowych, a w konsekwencji – do śmierci dziecka. Druga matka fałszowała wyniki badań dziecka poprzez mieszanie moczu z krwią.

Choroba Münchausena – stopnie zaburzenia MBSP

Jakie są objawy zespołu Münchhausena?

Zaburzenie MBSP można podzielić na trzy stopnie. Pierwszy, najłagodniejszy, polega na tym, że matka zmyśla objawy występujące u dziecka lub przesadnie koloryzuje istniejące. Naraża to młodego człowieka na liczne procedury diagnostyczne, często niepotrzebne i uciążliwe. Opisywany zespół łatwo pomylić z nadopiekuńczością.

Stopień umiarkowany MBSP charakteryzuje się podjęciem czynności ze strony rodzica, które mogą wywołać u dziecka łagodne objawy chorobowe, na przykład podawanie środków wymiotnych czy przeczyszczających lub głodzenie.

Ciężki stopień MBSP wiąże się z czynnościami zabronionymi prawnie, takimi jak podduszanie czy trucie, które mogą bezpośrednio doprowadzić do zgonu lub trwałego uszczerbku na zdrowiu.

Osoba zaburzona (zazwyczaj matka dziecka) jest silnie zaangażowana w proces diagnozy i terapii. W przeszłości 80 proc. z nich było pielęgniarkami lub sekretarkami medycznymi. Uwaga poświęcona matce przez personel medyczny jest traktowana jako nagroda. Charakterystyczne jest to, że problem często jest wielopokoleniowy.

Przeniesiony zespół Münchausena zaistniał w szerokiej świadomości za sprawą autobiografii Julie Gregory „Sickened” (tytuł polski: „Mama kazała mi chorować”). Opisuje zaburzenie u matki z punktu widzenia córki.

Zespół Münchausena – diagnostyka i leczenie

Najczęściej symulowane objawy to: gorączka, krwawienia z przewodu pokarmowego, wymioty z krwią, krwawienia z dróg oddechowych i nosa, objawy neurologiczne (senność, drgawki, śpiączka, ataki padaczki), objawy skórne (wysypki, obrzęki, rumienie).

DSM-5 wyróżnia trzy podstawowe kategorie zaburzeń pozorowanych (fałszywych):

• głównie z objawami psychologicznymi,
• głównie z objawami somatycznymi,
• z objawami mieszanymi psychologiczno-somatycznymi.

Rozpoznanie zespołu Münchhausena jest stawiane przez psychiatrę. W różnicowaniu należy wziąć pod uwagę malingering (symulowanie) – udawanie choroby w celu uzyskania urlopu zdrowotnego lub dostępu do leków. Taki pacjent postępuje świadomie i jawnie w kierunku wyznaczonego sobie celu.

Leczenie zespołu Münchhausena polega głównie na psychoterapii poznawczo-behawioralnej. W uzasadnionych przypadkach można zastosować terapię lekami przeciwdepresyjnymi i przeciwlękowymi z grupy SSRI (inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny).