Esketamina – co to za lek?
Esketamina jest pochodną popularnego narkotyku – ketaminy – jednak mimo swojej mrocznej historii znalazła ona szerokie zastosowanie w leczeniu lekoopornej depresji. Eskatemina odpowiada za blokowanie receptora NMDA znajdującego się w mózgu. Dzięki temu działaniu powoduje ona przejściowy wzrost uwalniania przekaźnika neuronalnego zwanego glutaminianem, co prowadzi do zwiększenia aktywności synaptycznej w obszarach mózgu odpowiedzialnych za regulację nastroju i emocji. Dodatkowo zwiększa stymulację neuronów w obszarach układu nagrody i układu motywacji oraz zmniejsza ją w punktach odpowiedzialnych za anhedonię, czyli stan, w którym człowiek przestaje być zdolny do odczuwania emocji.
Preparat Spravato, który można kupić na polskim rynku, zawiera esketaminę. Jest dostępny w formie aerozolu do nosa.
Lek podczas pierwszego miesiąca terapii jest podawany dwukrotnie w ciągu tygodnia, następnie przez 6 miesięcy raz tygodniowo lub raz na 2 tygodnie – w zależności od odpowiedzi pacjenta na leczenie. Jego podanie wymaga jednak odpowiednich warunków. Każda sesja leczenia obejmuje podanie leku pod nadzorem pracownika ochrony zdrowia oraz obserwację pacjenta po podaniu przez 1,5–2 godziny. Jest to związane z wieloma działaniami niepożądanymi, które mogą wystąpić bezpośrednio po podaniu leku.
Wśród najczęstszych wymienia się: dysocjację, zawroty i ból głowy, zaburzenia smaku, senność, zaburzenia czucia, uczucie wirowania, nudności czy wymioty.
Często występujące powikłania to: nastrój euforyczny, pobudzenie, lęk, złudzenie, drażliwość, atak paniki, zmiana postrzegania czasu, omamy, derealizacja, upośledzenie umysłowe, drżenie, letarg, dyzartria, parestezje, sedacja, niewyraźne widzenie, nadwrażliwość słuchowa, szum w uszach, tachykardia, nadciśnienie tętnicze, dyskomfort, suchość i strupy w jamie nosowej, świąd nosa, suchość w ustach, nadmierna potliwość, częstomocz, dyzuria, nagła potrzeba oddawania moczu, zmienione samopoczucie, uczucie upojenia alkoholowego oraz uczucie zmiany temperatury ciała.
Lek Spravato zawierający esketaminę należy stosować w skojarzeniu z selektywnym inhibitorem wychwytu zwrotnego serotoniny lub inhibitorem wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny (SSRI lub SNRI). Takie leczenie ma udowodnioną skuteczność w walce z objawami depresji, takimi jak: uczucie smutku, lęku lub bezwartościowości, trudności z zasypianiem, zaburzenia snu i apetytu, utrata zainteresowań oraz swoiste poczucie spowolnienia. Dodatkowo esketamina obniża ryzyko popełnienia samobójstwa przez osobę chorą. Według niektórych ekspertów działa ona natychmiast po zastosowaniu, nawet 15 min od podania wykazuje działanie zmniejszające myśli samobójcze, a tym samym – ryzyko samobójstwa.
Depresja lekooporna, czyli depresja oporna na leczenie to zaburzenie depresyjne, którego objawy w obecnym epizodzie depresyjnym o nasileniu umiarkowanym do ciężkiego nie uległy poprawie podczas stosowania co najmniej dwóch różnych leków przeciwdepresyjnych (w odpowiedniej dawce przez należny okres czasu). Taka sytuacja dotyka nawet do 30% chorych na depresję, czyli ok. 1/3 pacjentów.
Nieleczone lub nieskutecznie leczone objawy mogą prowadzić do tragicznych konsekwencji, nawet do samobójstwa.
Warto również zaznaczyć, że przy depresji lekoopornej obserwuje się siedmiokrotny wzrost ryzyka popełnienia samobójstwa.
Przeczytaj również:
Depresja sezonowa – kiedy występuje, jak się objawia, ile trwa, czy trzeba ją leczyć
Jaki jest koszt leczenia depresji esketaminą?
Od 1 lipca 2023 roku leczenie depresji lekoopornej esketaminą jest objęte programem lekowym Ministerstwa Zdrowia, więc terapia jest bezpłatna dla pacjenta. Musi on jednak mieć udokumentowaną historię nieskutecznego leczenia depresji co najmniej dwoma lekami. Przed wejściem w życie programu lekowego koszt miesięcznej terapii dla pacjenta wynosił ok. 25 tys. złotych. Przy założeniu, że pełny czas leczenia to 7–8 miesięcy wychodzi, że cała kuracja to 175–200 tys. złotych. Możliwość skorzystania z refundacji sprawiło, że leczenie esketaminą stało się osiągalne dla wielu przewlekle chorych.
Dla kogo leczenie esketaminą na NFZ?
Pacjent może skorzystać z refundacji terapii esketaminą, jeżeli ma udokumentowaną przez lekarza psychiatrę oporność na leczenie, czyli stosowane leki przeciwdepresyjne nie przynoszą żadnego rezultatu. To przypadek, gdy osoba z dużym zaburzeniem depresyjnym nie zareagowała na co najmniej dwie różne terapie lekami przeciwdepresyjnymi – w obecnym epizodzie depresji – o nasileniu objawów od umiarkowanego do ciężkiego. Jednak decyzja co do rozpoczęcia leczenia jest uzależniona od psychiatry, który po pełnej analizie indywidualnego przypadku każdego pacjenta może stwierdzić, czy taka terapia ma szansę na sukces oraz czy jest bezpieczna.
Zastosowanie esketaminy jest przeciwwskazane, jeżeli:
Pacjent jest uczulony na esketaminę lub na inną substancję zawartą w preparacie.
Wzrost ciśnienia krwi lub ciśnienia śródczaszkowego stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia danego pacjenta. Dotyczy to: pacjentów z tętniakiem (aorty piersiowej lub brzusznej, śródczaszkowym lub tętnic obwodowych), pacjentów z krwotokiem śródmózgowym w przeszłości, pacjentów z wywiadem zdarzenia sercowo-naczyniowego w ciągu ostatnich 6 tyg., np. z zawałem serca.
Przeczytaj również
Depresja a seks
Leczenie depresji esketaminą – gdzie w Polsce?
W tym momencie placówki mające umowę z Narodowym Funduszem Zdrowia na realizację programu leczenia depresji lekoopornej esketaminą są obecne w każdym województwie. W celu sprawdzenia, gdzie najbliżej Ciebie znajduje się takie miejsce, wystarczy się udać na stronę internetową Narodowego Funduszu Zdrowia, gdzie udostępniona jest pełna lista placówek. Po wybraniu z listy interesującego nas programu lekowego i naszego województwa pojawi się pełna lista miejsc, w których dostępna jest terapia esketaminą.
