Maślan sodu i kwas masłowy – co to jest?
Kwas masłowy (kwas butanowy) to substancja, która naturalnie występuje w jelicie grubym (okrężnicy), należąca do grupy krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych – SCFA. Kwas masłowy wytwarzają bakterie jelitowe i stanowi on podstawowe źródło energii dla kolonocytów – komórek nabłonka jelit. Jeżeli z pewnych względów jego wytwarzanie zostanie ograniczone, może się to wiązać z wystąpieniem zaburzeń ze strony układu pokarmowego.
Kwas masłowy występuje w niewielkich ilościach w produktach mlecznych (masło, sery) oraz powstaje w jelicie grubym podczas fermentacji skrobi opornej i błonnika obecnego w warzywach, otrębach pszennych czy zielonych bananach. Endogenna produkcja może jednak spadać po antybiotykoterapii lub przy diecie ubogiej w błonnik, dlatego suplementacja maślanu sodu bywa korzystna.
Ze względu na to, iż kwas masłowy nawet w niewielkich ilościach odznacza się silnym zapachem zjełczałego masła, w celach klinicznych stosuje się jego sole, głównie maślan sodu.
Właściwości – na co pomaga maślan sodu?
Maślan sodu znalazł szerokie zastosowanie przy prewencji chorób jelit oraz łagodzeniu dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Porównując wszystkie krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe, to właśnie ten związek wykazuje najsilniejsze działanie już nawet w niskich stężeniach.
Maślan sodu odpowiada za:
- utrzymanie integralności bariery jelitowej;
- utrzymanie prawidłowego pH;
- wspieranie równowagi mikrobiologicznej;
- wspomaganie odporności błony śluzowej jelita;
- łagodzenie stanów zapalnych jelit;
- uszczelnianie błony śluzowej jelita;
- zmniejszenie ryzyka wystąpienia nowotworu jelita grubego.
Zastosowanie maślanu sodu w zaburzeniach flory jelitowej
Maślan sodu wykazuje zastosowanie w takich przypadkach, jak:
- nieswoiste choroby zapalne jelit (choroba Leśniowskiego-Crohna oraz wrzodziejące zapalenie jelita grubego);
- zespół jelita drażliwego;
- choroba uchyłkowa jelita grubego;
- zakażenia jelit;
- zaparcia, biegunki, wzdęcia, dyspepsje;
- zaburzenia wchłaniania w przewodzie pokarmowym;
- zapalenia jelita grubego po przebytej radioterapii;
- inne choroby jelita cienkiego i grubego, w tym nowotworowe.
Przeczytaj również:
Przewlekłe zaparcia – przyczyny, objawy, skutki i leczenie długotrwałych zaparć
Maślan sodu a wrzodziejące zapalenie jelita grubego i choroba Leśniowskiego-Crohna
Choroby te należą do nieswoistych chorób zapalnych jelit (NChZJ). Ich przyczyny nie są jeszcze do końca poznane, lecz uważa się, że mogą je wywoływać czynniki genetyczne i środowiskowe. Ich objawy to: przewlekłe bóle brzucha, biegunki, chroniczny stan zapalny oraz zaburzenia trawienia i wchłaniania.
W niektórych badaniach zaobserwowano, iż pacjenci z NChZJ, którzy mieli podawany maślan sodu, w analizie histopatologicznej i endoskopowej doświadczyli poprawy stanu błony śluzowej jelita grubego. Co ważne, obniżyła się również częstotliwość oddawania stolca oraz zmniejszyła się ilość krwi w kale.
Wg wielu badań uważa się, iż suplementacja maślanem sodu w NChZJ wspiera regenerację jelitową, działa przeciwzapalnie oraz niweluje problemy z wypróżnianiem. Warto go również stosować w celu podtrzymania remisji.
Maślan sodu – wpływ na metabolizm i cukrzycę typu 2
Najświeższe publikacje wskazują, że maślan sodu może wspierać metabolizm glukozy i lipidów. Przegląd badań z 2025 r. opisuje, że u pacjentów z cukrzycą typu 2 suplementacja maślanu sodu poprawiała wrażliwość na insulinę, obniżała poziom hemoglobiny glikowanej i pomagała w redukcji masy ciała, szczególnie gdy łączono ją z inuliną. Mechanizm ten wiąże się ze wzmocnieniem bariery jelitowej i redukcją przewlekłego stanu zapalnego. Potrzebne są jednak dalsze badania kliniczne na większych grupach chorych.
Maślan sodu – wpływ na zdrowie psychiczne
Coraz więcej dowodów wskazuje na udział maślanu sodu w osi jelito–mózg. Związki SCFA, w tym butyrat, aktywują receptory FFAR3 i GPR109a oraz hamują deacetylazy histonowe, co redukuje neurozapalnie i może łagodzić objawy depresyjne oraz lękowe. Butyrat wspiera również produkcję neuroprzekaźników (m.in. serotoniny), co może pozytywnie wpływać na nastrój i funkcje poznawcze.
Naukowcy badają też jego wpływ na ciśnienie krwi i choroby neurodegeneracyjne. Choć wyniki są obiecujące, większość danych pochodzi z badań przedklinicznych i wymaga potwierdzenia w dużych badaniach z udziałem ludzi.
Przeczytaj również:
Choroby jelita grubego – jakie są?
W jakiej formie występuje maślan sodu?
Coraz częściej maślan sodu produkuje się w postaci mikrokapsułek dojelitowych, które następnie umieszcza się w większych kapsułkach. Dzięki technologii mikrokapsułkowania maślan nie zostanie wchłonięty w górnym odcinku przewodu pokarmowego, lecz dotrze aż do jelita grubego.
Substancją czynną w tego typu suplementach diety jest sól sodowa kwasu masłowego. Otoczka mikrokapsułek wytwarzana jest zazwyczaj z kwasu stearynowego, natomiast otoczka kapsułki z żelatyny lub w wersji wegańskiej – z hydroksypropylometylocelulozy.
Jak przyjmować maślan sodu?
Suplementy diety zawierające maślan sodu powinny być przyjmowane zgodnie z zaleceniami umieszczonymi na opakowaniu preparatu. Najczęściej zaleca się spożywać jedną kapsułkę (300 mg) dwa razy dziennie wraz z posiłkiem.
Pierwsze efekty – zmniejszenie częstotliwości bólów brzucha – mogą pojawić się po około 4 tygodniach, a pełniejsze działanie po 12 tygodniach suplementacji. W przypadku wzdęć lub dyskomfortu zaleca się zacząć od mniejszej dawki (200 mg) i stopniowo ją zwiększać, dając mikrobiocie czas na adaptację.
Czy maślan sodu ma skutki uboczne?
Maślan sodu jest uważany za związek bezpieczny dla zdrowia i do tej pory nie odnotowano skutków ubocznych po jego zastosowaniu. W niektórych przypadkach mogą wystąpić reakcje alergiczne na składniki zawarte w preparatach z maślanem sodu.
U części osób w początkowym okresie suplementacji mogą pojawić się wzdęcia, przelewanie w brzuchu lub luźniejsze stolce – wynikają one z adaptacji mikroflory jelitowej. Objawy te zazwyczaj ustępują po kilku dniach albo po zmniejszeniu dawki.
Przeczytaj również:
Gazy jelitowe – jak się ich pozbyć i dlaczego powstają?
Maślan sodu – przeciwwskazania
Maślanu sodu nie powinny przyjmować osoby z alergią lub nadwrażliwością na którykolwiek ze składników preparatu oraz dzieci poniżej 7. roku życia. Nie zaleca się stosowania go w przypadku problemów z połykaniem.
Maślan sodu a ciąża i karmienie piersią
Obecnie ze względu na brak wystarczającej liczby badań, kobiety w ciąży oraz karmiące piersią nie powinny przyjmować preparatów z maślanem sodu.
Czy maślan sodu powoduje tycie?
Niektóre preparaty zawierające maślan sodu mają na opakowaniach podaną informację, iż składnik ten może sprzyjać przybieraniu na masie ciała. Część badań potwierdzająca tę tezę była przeprowadzana na zwierzętach, u których po zastosowaniu maślanu sodu zaobserwowano wzrost apetytu oraz zwiększenie masy ciała.
W przypadku badań na ludziach nie ma jednoznacznego potwierdzenia czy preparat ten ingeruje w masę ciała człowieka. Istnieją jednak pewne przypuszczenia, mówiące o jego korzystnym wpływie na proces odchudzania. W modelach zwierzęcych suplementacja butyratem zapobiegała otyłości indukowanej dietą wysokotłuszczową, poprawiała funkcje wątroby oraz trzustki i sprzyjała lepszej regulacji energii. Preparaty na bazie maślanu sodu mogą łagodzić stany zapalne jelit, poprawiać insulinowrażliwość oraz wyrównywać zaburzenia flory jelitowej, które często mają miejsce u osób otyłych. Dlatego też uważa się, że maślan sodu pośrednio może przyczynić się do redukcji masy ciała, jednakże należy przeprowadzić więcej badań w tym obszarze.
Maślan sodu – nowe kierunki badań
Maślan sodu jest silnym inhibitorem deacetylaz histonowych, co może wpływać na ekspresję genów i przyczyniać się do neuroprotekcji oraz hamowania rozwoju nowotworów.
-
Wpływ na ciśnienie krwi. Trwają badania nad wpływem suplementacji maślanem sodu na ciśnienie tętnicze – w pierwszych próbach zauważono spadek ciśnienia u osób z nadciśnieniem.
-
Synergia z probiotykami i prebiotykami. Łączenie maślanu sodu z inuliną lub probiotykami może nasilać produkcję SCFA i korzystnie wpływać na barierę jelitową.
-
Żywność funkcjonalna. Badania wskazują, że spożywanie produktów bogatych w skrobię oporną (np. schłodzonych ziemniaków, zielonych bananów) może zwiększać produkcję endogennego butyratu i wspierać zdrowie jelit.
Przeczytaj również:
Zespół fermentacji jelitowej (autobrowaru) – przyczyny, objawy, leczenie
Jaki preparat z maślanem sodu wybrać?
W Polsce dostępnych jest wiele suplementów z maślanem sodu w formie kapsułek o zwykłym lub przedłużonym (SR) uwalnianiu. Różnią się one dawką maślanu sodu – od 150 mg w Debutirze do 500 mg w Essensey Maślan Sodu SR Forte i Trec Sodium Butyrate. Przy wyborze warto zwrócić uwagę na zawartość maślanu na kapsułkę, technologię mikrootoczkowania (zapach, uwalnianie w jelicie grubym) oraz obecność innych składników (probiotyki, prebiotyki, alergeny).
Maślan sodu – opinie użytkowników
Przegląd wpisów na internetowych forach pokazuje, że większość osób zauważa poprawę regularności wypróżnień i zmniejszenie wzdęć po około 2–4 tygodniach suplementacji. Użytkownicy podkreślają, że pierwsze dni mogą wiązać się z nasiloną fermentacją i wzdęciami – wówczas pomagają mniejsze dawki oraz włączenie diety low‑FODMAP. Podczas antybiotykoterapii maślan sodu zapobiegał biegunkom i dyskomfortowi jelitowemu. W recenzjach użytkownicy doceniają także wegańskie kapsułki i proste składy, choć niektórym przeszkadza charakterystyczny zapach produktu.
współpraca: redakcja Wylecz.to
