Tabletki na kaszel – rodzaje, które wybrać

Czym jest kaszel?

Kaszel jest odruchem fizjologicznym. Ma na celu oczyszczenie dróg oddechowych na przykład z wydzieliny lub też pozbycie się ewentualnego ciała obcego. Choć jest to odruch fizjologiczny, to w suchy i męczący kaszel może istotnie zaburzyć codzienne funkcjonowanie.

Odniesieniu do czasu trwania, w medycynie kaszel dzieli się na:

• kaszel ostry – taki kaszel trwa krócej niż trzy tygodnie i najczęściej jest spowodowany wirusowymi zakażeniami górnych dróg oddechowych, a także ostrym zapaleniem oskrzeli i alergiami. Rzadsze przyczyny ostrego kaszlu to zapalenie płuc, zatorowość płucna czy obecność w drogach oddechowych ciała obcego;

• kaszel podostry – trwa od 3 do 8 tygodni, a jego bardzo częstą przyczyną jest nadreaktywność oskrzeli, występująca po przebytej ostrej infekcji dróg oddechowych;

• kaszel przewlekły – trwa powyżej 8 tygodni. Długo trwający kaszel powinien zdecydowanie wzbudzić nasz niepokój, gdyż jego przyczyną może być między innymi astma, przewlekła obturacyjna choroba płuc, ale również reakcja na przyjmowane leki (należy tutaj wymienić popularne leki na nadciśnienie tętnicze, czyli ACEI, a więc inhibitory konwertazy angiotensyny, np. ramipryl). Należy mieć świadomość, że kaszel przewlekły może wpisywać się również w obraz kliniczny nowotworów płuc.

Kaszel suchy – czyli jaki?

Wskazania dotyczące leczenia suchego kaszlu są ograniczone, nie zawsze i nie za wszelką cenę należy go hamować, zwłaszcza jeśli nie jest to uporczywy i duszący kaszel. W łagodzeniu kaszlu suchego pomocne mogą być inhalacje solą fizjologiczną. Zmniejszenie nasilenia kaszlu suchego można uzyskać także stosując olejki eteryczne, zwłaszcza wcierając je na skórę klatki piersiowej przed snem (1). Wykazano także, że miód podawany na wieczór dzieciom po ukończeniu roku życia również łagodzi suchy kaszel w przebiegu infekcji górnych dróg oddechowych.

Dostępne są w aptece bez recepty syropy i tabletki przeciwkaszlowe, które podzielono na substancje lecznicze o działaniu obwodowym i ośrodkowym.

Leki przeciwkaszlowe o działaniu ośrodkowym

Leki te hamują odruch kaszlowy poprzez oddziaływanie na receptory znajdujące się w ośrodkowym układzie nerwowym, a więc między innymi w mózgowiu, gdzie znajduje się ośrodek kaszlu. Leki o działania ośrodkowym mogą być opioidowe i nieopioidowe. Nie są lekami pierwszego rzutu ze względu na niższą skuteczność i więcej objawów niepożądanych.

Do leków przeciwkaszlowych o działaniu ośrodkowym zaliczamy takie substancje, jak:

• kodeina – substancja ta oddziałuje na receptory opioidowe, znajdujące się w ośrodku kaszlu w rdzeniu przedłużonym. Kodeina należy do leków opioidowych (podobnie jak morfina), co oznacza, że posiada również właściwości przeciwbólowe. Kodeinę w tabletkach stosuje się powyżej 12. roku życia, typowo w dawce 15 mg, trzy razy dziennie. Kodeina w przypadku długotrwałego stosowania może być przyczyną uzależnienia i wystąpienia skutków ubocznych typowych dla stosowania morfiny, a więc na przykład przewlekłych zaparć;

• dekstrometorfan – ma silniejsze działanie przeciwkaszlowe niż kodeina, a co więcej – zauważono, że jest również lepiej tolerowany. Działa również na ośrodek oddechowy, zlokalizowany w rdzeniu przedłużonym. Nie hamuje on ośrodka oddechowego i wykazuje nieduży potencjał uzależniający w porównaniu do kodeiny (4). Dekstrometorfan nie ma działania przeciwbólowego. Substancja ta zarejestrowana jest do stosowania u pacjentów powyżej 12. roku życia (dotyczy to formy tabletek, syrop z dekstrometorfanem zarejestrowany jest od 6. roku życia), typowo w dawce 10-15 mg, co 4-6 godziny;

• butamirat – lek nieopioidowy hamujący kaszel suchy. Wykazuje niewielkie działanie rozkurczające oskrzela. Objawy niepożądane to głównie nudności, senność, wysypki. Jego niewątpliwą zaletą jest rejestracja tego leku na kaszel w postaci kropli od ukończenia drugiego miesiąca życia.

Leki przeciwkaszlowe o działaniu obwodowym, czyli lewodropropizyna w tabletkach

Kolejna grupa leków przeciwkaszlowych nie działa na ośrodkowy układ nerwowy, lecz bezpośrednio na drogi oddechowe. Najważniejszą substancją dostępną w tabletkach z tej grupy leków jest lewodropropizyna. Substancja ta hamuje wpływ neuroprzekaźników na oskrzela (mowa tutaj między innymi o histaminie, serotoninie i bradykininie), dzięki czemu wykazuje działanie przeciwkaszlowe i zmniejsza skurcz oskrzeli. Co więcej, zmniejsza wydzielanie substancji powodujących kaszel z zakończeń nerwowych, nazywanych włóknami typu C (2).

Lek ten jest skuteczny, co zostało udowodnione w licznych badaniach, a ponadto ma bardzo dobry profil bezpieczeństwa, działania niepożądane są nieliczne, najczęściej jest to senność, występująca u ok. 5% stosujących go dzieci (3). Lewodropropizyna w tabletkach zmniejsza skutecznie liczbę wybudzeń nocnych, spowodowanych napadami suchego kaszlu. Można ją stosować u dzieci, a dawkę powinno przeliczać się w tym wypadku na kilogram masy ciała. Lek występuje bez recepty, jest dużo bezpieczniejszy od leków przeciwkaszlowych działających ośrodkowo, ma rejestrację po ukończeniu drugiego roku życia, występuje w postaci tabletek i syropów.

Ziołowe tabletki na kaszel suchy – jakie wybrać?

W leczeniu suchego, męczącego kaszlu można również zastosować zioła. Działanie przeciwkaszlowe mają głównie surowce śluzowe. Powlekają one podrażnioną śluzówkę gardła, przez co łagodzą odruch kaszlu.

Do ziół takich należy korzeń prawoślazu (Althaeae radix), dostępny również w postaci popularnego syropu prawoślazowego. Podobne działanie wykazują również kwiat i liść ślazu dzikiego (Malvae flos et folium). Surowce podaje się w formie maceratu sporządzonego przez zalanie ziół zimną wodą i odstawienie pod przykryciem na ok. 20 minut.

W kaszlu suchym można zastosować również syropy z wyciągami z ziół o działaniu przeciwzapalnym. Należą do nich kwiat dziewanny (Verbasci flos) i liść babki lancetowatej (Plantaginis lanceolatae folium).

Lekiem na kaszel suchy jest także syrop sosnowy złożony. Działanie przeciwkaszlowe wynika jednak z dodatku fosforanu kodeiny, a nie z zawartości wyciągu z pędów sosny.

Tabletki na kaszel mokry

W leczeniu kaszlu mokrego nie stosuje się leków, które hamują odruch kaszlu, a wręcz przeciwnie – mają one ułatwiać odkasłać zalegającą wydzielinę. Leki na kaszel mokry podzielono na: leki wykrztuśne, leki normalizujące wydzielanie śluzu i mukolityczne.

1. Do leków wykrztuśnych zalicza się gwajafenazynę, ale także inhalacje z soli hipertonicznej (3-7%). Do leków na kaszel mokry normalizujących wydzielanie śluzu zalicza się karbocysteinę – wykazuje ona też dodatkową aktywność przeciwzapalną (zmniejsza stan zapalny) i antyoksydacyjną, a także zwiększa stężenie antybiotyków w oskrzelach – ma rejestracją od drugiego roku życia i występuje w postaci syropu i tabletek.
2. Do leków mukolitycznych zalicza się erdosteinę i acetylocesteinę , a także ambroksol . Erdosteina zarówno w postaci tabletek, jak i syropu skraca czas trwania kaszlu mokrego, upłynnia plwocinę i ułatwia jej odkrztuszanie (5). Lek jest zarejestrowany u dzieci powyżej drugiego roku życia. Z kolei acytolocysteina zmniejsza lepkość oraz gęstość wydzieliny dróg oddechowych poprzez redukcję wiązań dwusiarczkowych w polipeptydach śluzu (6). Ponadto upośledza zdolność bakterii do adhezji do błon komórkowych. Ten lek na kaszel mokry występuje w postaci tabletek, syropu i ma rejestrację już od pierwszego miesiąca życia. Amroksol zmniejsza lepkość śluzu, upłynnia wydzielinę, ułatwia transport śluzowo-rzęskowy, zmniejsza odczyn zapalny w drogach oddechowych oraz znacząco skraca czas trwania kaszlu i łagodzi dolegliwości, ma rejestrację od pierwszego miesiąca życia.

W łagodzeniu dolegliwości u dzieci i dorosłych z kaszlem mokrym pomocny może być także wyrób medyczny zawierający wyciągi z roślin, np. porostem islandzkim. Z innych preparatów roślinnych można dodać te z bluszczem pospolitym, jeżówką purpurową czy tymiankiem pospolitym. Te syropy wykrztuśne również u niektórych dzieci i dorosłych mogą ułatwić odkrztuszanie wydzieliny, zmniejszyć mokry kaszel, czy łagodzić przeziębienie.

Przeciwwskazania do stosowania leków na kaszel mokry są nieliczne, głównie jest to alergia na dany lek. Jeśli u dziecka występuje mokry kaszel, należy także zwiększyć podaż płynów w ciągu dnia.

Podsumowując, kaszel może utrudniać sen, powodować ból i dyskomfort, dlatego – o ile to możliwe – należy podjąć działania mające go zmniejszyć, zwłaszcza jeśli jest uporczywy. Szczegółowa wiedza na temat rodzaju kaszlu, chorób współistniejących pacjenta i dodatkowych objawów przy kaszlu pozwoli wybrać odpowiedni syrop lub tabletki. Tabletki na kaszel nie powinny być jednak stosowane zbyt długo na własną rękę (mimo że w większości leki przeciwkaszlowe dostępne są bez recepty), dlatego warto udać się do lekarza, który po zbadaniu wyda zalecenia i zaleci właściwe preparaty przeciwkaszlowe i inne leki niezbędne do pozbycia się objawów.

współpraca: lek. Katarzyna Banaszczyk