Wodniak błędnika

Agnieszka Zaremba-Wilk lekarz 16 marca 2015 (pierwsza publikacja: 4 lipca 2014)

Idiopatyczny wodniak błędnika znany jest także jako choroba Menier'a. Głównymi objawami choroby są zawroty głowy, szum w uszach i problemy ze słuchem. W niektórych przypadkach objawy te pojawiają się w postaci dokuczliwych objawów. W większości przypadków wodniak błędnika dotyczy tylko jednego ucha. Wodniak błędnika wymaga stosowania leków, czasami konieczna jest operacja.

Spis treści

Czym jest wodniak błędnika?
Idiopatyczny wodniak błędnika – objawy
Zawroty głowy, szumy w uszach, niedosłuch
Wodniak błędnika – diagnostyka i badania
Wodniak błędnika – leczenie

Czym jest wodniak błędnika?

Choroba Meniere'a to schorzenie ucha wewnętrznego, tzw. błędnika, będącego ośrodkiem słuchu i równowagi. Istotą zaburzenia jest nadmierne gromadzenie się płynu (endolimfy) w strukturach błędnika, w związku z czym dochodzi do podwyższenia ciśnienia w błędniku i pojawiania się dokuczliwych objawów. Do powiększania się objętości płynu i wzrostu ciśnienia dochodzi stopniowo – skutkiem jest ucisk na komórki zmysłu słuchu i równowagi i napadowe pojawianie się dolegliwości.

Z racji tego, że przyczyna nadmiernego gromadzenia się endolimfy w uchu wewnętrznym jest nieznana, mówi się, że jest to idiopatyczny wodniak błędnika. Przyczyny choroby Menier'a to:

uwarunkowania genetyczne,
przebyte urazy głowy,
przebyte choroby infekcyjne (m.in.ostre zapalenie ucha środkowego),
reakcje polekowe,
reakcje alergiczne,
zaburzenia naczyniowe (zaburzenie ukrwienia ucha wewnętrznego przez tętnicę błędnika będącą odgałęzieniem tętnicy kręgowej).

W ok. 75-90% przypadków choroba wodniak błędnika dotyczy tylko jednego ucha. U pozostałych chorych zaburzenie występuje obustronnie.

Choroba Meniere'a jest spotykana rzadko (dotyczy ok. 0,05-4% populacji). Najczęściej pierwsze objawy pojawiają się w wieku 30-50 lat. Choroba Meniere'a nieznacznie częściej stwierdzana jest u mężczyzn.

Idiopatyczny wodniak błędnika – objawy

Objawy choroby Meniere'a pojawiają się napadowo. Zaliczamy do nich:

zawroty głowy (uczucie wirowania),
zaburzenia równowagi mogące prowadzić do upadku, ale bez utraty przytomności,
szumy w uszach o niskiej częstotliwości, słyszalne jako „buczenie”,
niedosłuch odbiorczy (upośledzenie słuchu zwłaszcza w zakresie słyszenia dźwięków wysokich oraz w warunkach hałasu, problemy w rozumieniu mowy),
uczucie rozpierania w uszach,
nudności, wymioty,
oczopląs obwodowy (poziomy),
wzmożoną potliwość,
uczucie niepokoju,
wzrost ciśnienia tętniczego,
przyspieszenie akcji serca (tachykardia),
ból głowy.

Zawroty głowy, szumy w uszach, niedosłuch

Najistotniejsza triada objawów w chorobie Meniere'a (tzw. triada menierowska) to: zawroty głowy, szumy w uszach, niedosłuch – w typowej postaci choroby wszystkie te objawy występują w trakcie napadu jednocześnie. Jeżeli pacjent ma napady z wybiórczym występowaniem któregoś z powyższych objawów, ale w przeciągu 5 lat pojawiają się pozostałe objawy z triady, mówimy o atypowej postaci choroby Meniere'a.

Napady pojawiają się nieprzewidywalnie, zwykle chorzy nie widzą związku między napadem a czynnikami zewnętrznymi, ale mogą być także efektem czynnika wyzwalającego, którym jest np. stres, a także spożycie napojów pobudzających zakończenia nerwowe (kawa, herbata, cola itp.).

Napad trwa zwykle około kilku minut, po czym dolegliwości całkowicie ustępują. W rzadkich przypadkach napad przedłuża się do godzin, a nawet dni – mamy wówczas do czynienia z tzw. status meniericus. Po napadzie chory czuje się zmęczony i senny.

Napady pojawiają się z różną częstotliwością – niektórzy pacjenci zgłaszają je kilka razy w tygodniu, inni – raz na kilka lat). Kolejne napady mają tendencję do wydłużania się, a niektóre objawy, takie jak niedosłuch odbiorczy, do utrwalania się.

W rzadkich przypadkach mamy do czynienia z tzw. ostrą chorobą Meniere'a – po serii kilku ciężkich napadów dochodzi do trwałego upośledzenia słuchu i znaczących zaburzeń równowagi.

Najczęściej pacjenci z chorobą Meniere'aw okresie między napadami nie zgłaszają żadnych dolegliwości. Zdarza się jednak, że powtarzające się napady prowadzą do trwałych zaburzeń: niedosłuchu(aż do głuchoty włącznie) oraz zaburzeń równowagi. Niektórzy pacjenci uskarżają się także na utrwalone szumy w uszach, które występują także okresach między napadami.

Wodniak błędnika – diagnostyka i badania

Pacjent zgłaszający wyżej wymienione objawy powinien zostać skierowany do otolaryngologa, który przeprowadzi niezbędną diagnostykę. Wśród badań służących rozpoznaniu choroby Meniere'a wymienia się:

dokładne badanie podmiotowe (wywiad) i przedmiotowe (fizykalne),
audiometrię (badanie słuchu) – tonalną, słowną, impendancyjną itd., ocenę niedosłuchu za pomocą prób stroikowych (próba Webera, Rinnego, Schwabacha),
ocenę układu równowagi (badanie neurologiczne, w tym próby móżdżkowe, badanie miogennych przedsionkowych potencjałów wywołanych, posturografia dynamiczna),
elektrokochleografia (rejestracja impulsów powstających w mózgu pod wpływem bodźca słuchowego, odbieranych z tkanek sąsiadujących ze ślimakiem),
tomografia komputerowa/ rezonans magnetyczny.

Istotna jest diagnostyka różnicowa. Podobne objawy jak choroba Meniere'a mogą bowiem dawać także:

zapalenie ucha wewnętrznego,
zapalenie nerwu przedsionkowego,
guzy kąta mostowo – móżdżkowego,
patologie naczyniowe w zakresie tętnic kręgowych i podstawnych mózgu,
zaburzenia móżdżkowe,
stany po urazach głowy,
reakcje alergiczne,
choroba lokomocyjna,
skutki uboczne działania niektórych leków (takich jak np. antybiotyki aminoglikozydowe).

Wodniak błędnika – leczenie

Leczenie choroby Meniere'a możemy podzielić na:

Wodniak błędnika – leki

W leczeniu wodniaka błędnika stosuje się następujące grupy leków:

leki odwadniające – służące zmniejszeniu objętości płynu w błędniku; np. acetazolamid, tiazydy,
leki usprawniające krążenie w uchu wewnętrznym (np. betahistyna),
leki łagodzące zawroty głowy(np. prometazyna),
blokery kanałów wapniowych,
leki poprawiające ukrwienie w ośrodkowym układzie nerwowym (np. pentoksyfilina),
glikokortykosteroidy wstrzykiwane do ucha wewnętrznego,
leki przeciwhistaminowe,
leki przeciwwymiotne.

Czytaj również: Rak nosogardła (jamy nosowo-gardłowej) – przyczyny, objawy, leczenie

Wodniak błędnika – leczenie operacyjne

Operacja na wodniaka błędnika może oznaczać wykorzystanie jednej z dwóch technik:

neurektomia (przecięcie) nerwu przedsionkowego (operacja służąca przerwaniu przewodnictwa z ucha wewnętrznego do błędnika i likwidacji objawów, takich jak zawroty głowy) – w trakcie zabiegu dokonuje się wybiórczego przecięcia nerwu przedsionkowego, z zachowaniem ciągłości nerwu ślimakowego,
labiryntektomia – operacja całkowitego usunięcia narządu przedsionkowego.

Niestety, z racji tego, że przyczyna choroby Meniere'a jest nieznana, wyżej wymienione metody stanowią jedynie leczenie objawowe – mają na celu złagodzenie dolegliwości, jednak proces chorobowy toczy się dalej. Leczenie przyczynowe ciągle jest nieznane.

Pacjentom z chorobą Meniere'a zaleca się stosowanie diety ubogiej w sód – minerał ten sprzyja bowiem zatrzymywaniu wody w organizmie, a także ograniczenie ilości wypijanych płynów. Dieta chorych powinna być bogata w produkty zawierające witaminę PP (np. orzechy, produkty zbożowe, mięso). Kolejnym zaleceniem jest rezygnacja z palenia papierosów – substancje wprowadzane do organizmu wraz z dymem tytoniowym zaburzają bowiem ukrwienie struktur ucha wewnętrznego.

Bibliografia

W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.

„Otorynolaryngologia dla studentów medycyny i stomatologii” pod red. Bożydara Latkowskiego. Wyd. 2004 r.
„Wykłady z otolaryngologii” Kazimierz Niemczyk. Wyd. 2012 r.
„Otorynolaryngologia kliniczna” Dariusz Jurkiewicz, Witold Szyfter. Wyd. 2014 r.

Opublikowano: 04.07.2014; aktualizacja: 16.03.2015

Oceń:

4.5

Agnieszka Zaremba-Wilk

Lekarz

Absolwentka I Wydziału Lekarskiego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. W trakcie studiów aktywnie działała w Studenckich Kołach Naukowych: pediatrycznych oraz chirurgicznych. Aktualnie w trakcie specjalizacji z pediatrii. Poza chorobami dzieci interesuje się chirurgią, chirurgią dziecięcą, chorobami wewnętrznymi.