Dyslalia – co to jest, rodzaje, ćwiczenia

Marcin Setlak lekarz 11 października 2018

Dyslalia to zaburzenie mowy polegające na utrudnionej artykulacji głosek. Istnieje wiele rodzajów dyslalii u dziecka, objawy zależne są od formy dysfunkcji. Przyczyną bywają problemy rozwojowe (dyslalia rozwojowa) lub wady narządu słuchu (audiogenna). Jeśli dziecko nie wymawia więcej niż jednej głoski, mówimy o dyslalii wielorakiej, zaś mowa bełkotliwa wskazuje na dyslalię całkowitą.

Spis treści

Rozwój mowy – jak powstała mowa?
Dyslalia – co to jest?
Dyslalia – przyczyny
Dyslalia – rodzaje
Dyslalia – ćwiczenia logopedyczne
Dyslalia – leczenie

Rozwój mowy – jak powstała mowa?

Ciągle nie wiemy jak dokładnie przebiegał proces wytworzenia przez naszych przodków systemu dźwięków nazywanych dziś mową. Uważa się, że około 300 milionów lat temu powstał gen FOXP2, w którym dochodziło do częstych lecz drobnych mutacji. Gen ten odpowiada prawdopodobnie za naukę ruchów mięśni, które są niezbędne do szybkich ruchów w obrębie jamy ustnej, powodujących powstawanie dźwięków.

Początki międzyludzkiej komunikacji mogły być rodzajem śpiewu, melodycznego odwzorowania dźwięków natury. Z czasem dźwięków było coraz więcej, a nasi przodkowie z każdym pokoleniem, mogli precyzyjniej opisywać otaczającą ich rzeczywistość. Komunikacja pozwoliła na wytworzenie silnych więzi społecznych, hierarchii, systemów wierzeń, kultury i nauki, które mogły być przekazywane potomkom i nie znikały wraz ze śmiercią pojedynczego osobnika. Zapewniło to nam sukces ewolucyjny i pozwoliło przetrwać w zmieniającym się środowisku.

Zdolność do artykułowanej mowy nie jest czymś, z czym się rodzimy. Znane są przypadki dzieci wychowywanych w całkowitej izolacji, które nigdy nie rozwinęły tej umiejętności. W okresie dzieciństwa potrzebujemy stałego kontaktu z mową. Staramy się ją naśladować, przyswajać i w końcu staje się ona dla nas czymś tak naturalnym i łatwym jak oddychanie. Proces nauki mowy trwa od urodzenia i tak naprawdę nigdy się nie kończy, gdyż wciąż asymilujemy do naszego wewnętrznego słownika nowe słowa.

Istnieje wiele przyczyn i rodzajów zaburzeń mowy. Jednym z nich jest dyslalia. Na czym polega to schorzenie? Czy powinniśmy przejmować się kiedy zostanie ona rozpoznana u naszego dziecka? Czy można ją leczyć?

To też może Cię zainteresować: Guzek na szyi – co może oznaczać?

Dyslalia – co to jest?

Dyslalia właściwa jest terminem wywodzącym się z greki i oznaczającym zaburzenia mowy. Dyslalia u dziecka wywołuje problemy z wymową jednej lub wielu głosek, co prowadzi do zniekształcenia języka mówionego. Dyslalii nie należy rozpatrywać w kategoriach choroby, lecz jako pewien objaw, który może być spowodowany różnymi czynnikami.

Zaburzenia mowy u dziecka są dość częstym problemem, uważa się bowiem, że mogą dotyczyć one nawet 30 proc. populacji pediatrycznej. Ze względu na istotność wyraźnego wysławiania się, c powinny być jak najwcześniej korygowane przez logopedów. Ważne jest także ustalenie przyczyn wystąpienia dyslalii u dziecka.

Dyslalia – przyczyny

Przyczyn dyslalii jest bardzo wiele. Mogą one dotyczyć nieprawidłowości anatomicznych obejmujących aparat mowy, problemów ze słuchem, a także zaburzeń neurologicznych i psychologicznych.

Kiedy dziecko ma dyslalię, przyczyny, jakie należy wziąć pod uwagę, to przede wszystkim:

nieprawidłowości anatomiczne aparatu mowy – przerost migdałka gardłowego, nieprawidłowa budowa podniebienia (rozszczep podniebienia), nieprawidłowa budowa języka, za krótkie wędzidełko podjęzykowe (dyslalia ankyloglosyjna), wady zgryzu, przerost błony śluzowej nosa i skrzywienie przegrody.
Zaburzenia w funkcjonowaniu elementów wchodzących w skład aparatu mowy – obniżona ruchomość języka i warg, nieprawidłowości dotyczące kurczenia się mięśni napinających fałdy głosowe.
Problemy dotyczące budowy i funkcjonowania narządu słuchu – osłabienie słuchu, zaburzenia w analizie bodźców słuchowych – dyslalia audiogenna.
Brak stymulacji niezbędnej do rozwoju mowy – styl wychowywania dziecka przez rodziców, izolowanie dziecka, atmosfera w domu nie sprzyjająca przyswajaniu mowy, niewłaściwe wzorce mowy przekazywane przez najbliższe otoczenie.
Przyczyny neurologiczne – zaburzenia rozwojowe ośrodkowego układu nerwowego.
Przyczyny psychiatryczne – niechęć do mówienia, brak uwagi skierowanej ku mowie innych osób.
Opóźnienie rozwoju motorycznego, psychicznego i emocjonalnego dziecka (dyslalia rozwojowa)

Ustalenie tego, dlaczego dziecko ma dyslalię jest niezwykle ważne, gdyż w niektórych przypadkach laryngolog niewiele może pomóc, konieczna okazuje się wówczas interwencja lekarska.

Dyslalia – rodzaje

Dyslalie można podzielić ze względu na ilość głosek, z których wymówieniem dziecko ma problemy lub ze względu na objawy.

Dyslalia – podział ze względu na ilość zniekształcanych głosek:

Dyslalia jednoraka – wada wymowy dotyczy tylko jednej konkretnej głoski.
Dyslalia wieloraka – zniekształconych głosek jest więcej niż jedna, w jej obrębie zostały wyróżnione:
- dyslalia wieloraka prosta – zmiana dźwięczności słów,
- dyslalia wieloraka złożona – całkowity brak dźwięczności.
Dyslalia całkowita (alalia motoryczna) – rozpoznawana, gdy wada wymowy dotyczy ponad 70 proc. wymawianych głosek, mowa jest wówczas bełkotliwa, zachowana jest jednak jej melodyczność i rytm.

Podział ze względu na objawy dyslalii:

dyslalia głoskowa – problemy z poprawną wymową niektórych głosek.
Dyslalia sylabowa – dodawanie lub odejmowanie od wyrazu pojedynczych sylab.
Dyslalia wyrazowa – nieprawidłowa wymowa niektórych wyrazów, ale umiejętność poprawnego wymówienia wszystkich budujących je głosek.
Dyslalia zdaniowa – problemy z budowaniem zdań ze znanych wyrazów

Podział dyslalii ze względu na przyczyny:

Dyslalia ośrodkowa:
- dyslalia motoryczna – przyczyną jest zaburzenie przekazywania sygnałów biegnących z ośrodków korowych mózgu odpowiedzialnych za mowę do nerwów obwodowych.
- Dyslalia sensoryczna – w tym przypadku zaburzony jest przekaz sygnału z nerwów obwodowych do kory mózgowej.
Dyslalia obwodowa:
- Dyslalia organiczna – ten rodzaj dyslalii spowodowany jest wadą anatomiczną dotyczącą języka, jamy ustnej czy narządu słuchu
- Dyslalia funkcjonalna – mowa jest zaburzona na skutek nieprawidłowego funkcjonowania narządów mowy, a nie ich anatomicznej wady.

Podział dyslalii ze względu na prezentowane objawy:

Sygmatyzm (seplenienie) – dotyczy głosek takich jak s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż, ś, ź, ć, dź często ma podłoże psychogenne, ze względu na ułożenie języka w stosunku do zębów wyróżnia się jego następujące postacie:
- sygmatyzm międzyzębowy,
- sygmatyzm boczny,
- sygmatyzm wargowo-zębowy,
- sygmatyzm przyzębowy,
- sygmatyzm świszczący.
Betacyzm – nieprawidłowe wymawianie głoski b.
Gammacyzm – nieprawidłowe wymawianie głosek g i h.
Kappacyzm – nieprawidłowe wymawianie głoski k.
Lambdacyzm – nieprawidłowe wymawianie głoski l.
Rotacyzm – nieprawidłowe wymawianie głoski r.
Mowa bezdźwięczna – brak wymowy głosek dźwięcznych.

Dyslalia – ćwiczenia logopedyczne

Dyslalia jeśli nie jest spowodowana czynnikami anatomicznymi lub neurologicznymi powinna być korygowana przy współpracy logopedy. Logopeda pomoże dobrać ćwiczenia adekwatne do wady wymowy. Ćwiczenia logopedyczne przy dyslalii obejmują zwykle wytworzenie u dziecka prawidłowych wzorców dźwięków i późniejsze zastąpienie nimi głosek źle wymawianych.

Czas trwania terapii dyslalii jest różny i zależy od stopnia złożoności wady, zwykle trwa od jednego do sześciu miesięcy. Należy pamiętać, że rodzice dziecka powinni regularnie ćwiczyć z dzieckiem w oparciu o zlecenia logopedy. Na postępowanie logopedyczne składa się usprawnienie narządów artykulacyjnych dziecka, kształtowanie jego uwagi słuchowej i wprowadzanie prawidłowych dźwięków do mowy.

Wady wymowy, w tym dyslalia, u dorosłych także są spotykane. Jest to powód zaniedbania ćwiczeń logopedycznych w dzieciństwie. Ich korekcja jest możliwa, wymaga jednak regularnych ćwiczeń.

Seplenienie – ćwiczenia

Sygmatyzm jest jedną z najczęściej występujących form dyslalii. Usuwanie seplenienia międzyzębowego i jego innych rodzajów wymaga ćwiczeń wzmacniających aparat artykulacjami. Niekiedy logopeda poleca mowę z zaciśniętymi zębami, przesadne otwieranie ust podczas wymowy samogłosek czy przytrzymywanie języka za dolnymi siekaczami i uśmiechanie się podczas wymowy niektórych spółgłosek.

Dyslalia – leczenie

Korekcja wady wymowy przez logopedę jest możliwa jeśli wykluczy się uprzednio wady anatomiczne, które uniemożliwiają prawidłową artykulację. Poważne wady takie jak rozszczep podniebienia są wykrywane zazwyczaj na długo przed tym jak dziecko zaczyna mówić, jednak czasami operacja jest odkładana do 5. roku życia co może powodować wady wymowy.

Nieprawidłowości dotyczące zgryzu są korygowane przez stomatologów. Natomiast wycięcie trzeciego migdałka czy podcięcie wędzidełka jest wykonywane przez laryngologów.

Bibliografia

W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.

Dyslalia ankyloglosyjna. O krótkim wędzidełku języka, wadliwej wymowie i skuteczności terapii, Barbara Ostapiuk, 2013, ISBN: 978-83-7241-815-9
Biomedyczne podstawy logopedii, Stanisław Milewski, Katarzyna Kaczorowska-Bray, Jerzy Kuczkowski, Harmonia, Gdańsk 2014, wyd. 1., ISBN: 978-83-7744-046-9
Logopedia – standardy postępowania logopedycznego, Stanisław Grabias, Jolanta Panasiuk, Tomasz Woźniak, UMCS, Lublin 2015, wyd. 1., ISBN: 978-83-7784-781-7
Logopedia – teoria zaburzeń mowy, Stanisław Grabias, Marek Kurowski, UMCS, Lublin 2014, wyd. 2., ISBN: 978-83-7784-561-4
Logopedia – wybrane aspekty historii, teorii i praktyki, Stanisław Milewski, Katarzyna Kaczorowska-Bray, Harmonia, Gdańsk 2012, wyd. 1., ISBN: 978-83-7744-017-9
Patologia mowy, Zbigniew Tarkowski, Harmonia, Gdańsk 2017, wyd. 1., ISBN: 978-83-7744-076-9
Przyczyny zaburzeń artykulacji zlokalizowane w układzie obwodowym, Ewa Jeżewska-Krasnodębska, Impuls, Kraków 2015, wyd. 1., ISBN: 978-83-7587-324-5

Opublikowano: 11.10.2018;

Oceń:

4.7

Marcin Setlak

lekarz

Absolwent Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach. Aktywnie uczestniczył w działalności wielu studenckich kół naukowych. Szczególnie zainteresowany tematyką neurochirurgii, neurologii i psychiatrii. W wolnych chwilach zgłębia sekrety botaniki. Lubi podróżować i czytać książki.