Złamanie kręgosłupa – objawy, leczenie, powikłania i rokowanie

Złamania kręgów – mechanizmy, przyczyny, leczenie

Kręgosłup człowieka łączy podstawę czaszki z miednicą i stanowi podporę dla całego ciała. Dziali się on na odcinki: szyjny, piersiowy, lędźwiowy, krzyżowy oraz guziczny. Jego budowa jest genialnie przemyślana; podstawowym elementem budowy są kręgi, których liczba wynosi 33-34, między nimi znajdują się krążki międzykręgowe (tzw. dyski), natomiast w centrum znajduje się kanał kręgowy z rdzeniem nerwowym, a na zewnątrz stabilizujące i łączące całą konstrukcję więzadła oraz mięśnie. Kręgosłup pełni niezwykle ważną rolę; stanowi rusztowanie naszego ciała, gdyż przyczepiają się do niego inne kości, utrzymuje ciężar ciała i zapewnia równowagę podczas lokomocji, amortyzuje wstrząsy oraz ochrania narządy wewnętrzne i rdzeń kręgowy.

Niestety urazy kręgosłupa zdarzają się dość często; szacuje się, że tylko w Europie Zachodniej rocznie zdarza się 600 000 złamań. Mimo, że występują rzadziej niż urazy czaszki czy kończyn, stanowią istotny problem leczniczy z racji istotnej roli kręgosłupa w organizmie oraz częstego towarzyszenia temu złamaniu uszkodzenia elementów nerwowych zawartych w kanale kręgowym. Dlatego ważne jest odpowiednie specjalistyczne leczenie pacjentów ze złamaniem kręgosłupa oraz edukowanie społeczeństwa w zakresie udzielania poszkodowanym z podejrzeniem takiego urazu pierwszej pomocy.

Zobacz też: Ból kręgosłupa lędźwiowego promieniujący do nóg

Pierwsza pomoc w złamaniach kręgosłupa

Osoba po wypadku komunikacyjnym lub upadku z wysokości nasuwa podejrzenie uszkodzenie kręgosłupa i wymaga specjalistycznej pomocy medycznej. Przy udzielaniu pierwszej pomocy nie wolno unosić poszkodowanego za głowę i biodra lub barki i biodra, ponieważ może to spowodować przesunięcie uszkodzonych kręgów i uszkodzić rdzeń. Należy przesunąć chorego na nosze, drzwi, deskę najlepiej w kilka osób bez zmiany pozycji ciała. W razie podejrzenia uszkodzenia odcinka szyjnego kręgosłupa głowa powinna być zabezpieczona sztywnym kołnierzem szyjnym, można zabandażować barki i górny tułów, w przypadku uszkodzenia odcinka piersiowego czy lędźwiowego kręgosłupa bandażujemy miednicę i podudzia. Pod kolana można podłożyć zwinięty w rulon koc, aby uniemożliwić ruchy obrotowe ciała w czasie transportu do szpitala.

Czytaj również: Złamanie miednicy – przyczyny, objawy, leczenie, rehabilitacja, powikłania

Objawy złamania kręgosłupa

Do objawów złamania kręgosłupa zaliczamy:

• ból; nagły i silny lub przewlekły, tępy i rozlany w miejscu złamania i promieniujący do całych pleców oraz kończyn górnych lub dolnych,
• uniemożliwienie lub trudności i ból podczas lokomocji,
• ograniczenie ruchomości chorego odcinka kręgosłupa,
• utrudnienie oddychania i towarzyszący temu ból,
• objawy neurologiczne; zaburzenie czucia, osłabienie siły mięśniowej, uczucie drętwienie i mrowienia oraz porażenie lub niedowład kończyn w przypadku urazu rdzenia kręgowego,
• zmiany w postawie i wzroście (obniżenie wzrostu lub powstanie garbu przy wielokrotnych złamaniach).

Przyczyny złamania kręgosłupa

Przyczynami złamań kręgów mogą być:

• urazy doznane podczas wypadków komunikacyjnych, upadków z wysokości lub podczas uprawiania sportów ekstremalnych np. wspinaczki górskiej czy jazdy na motorze,
• przygniecenia ciężkim przedmiotem,
• skoki do wody,
• ubytek masy kostnej – może prowadzić do zapadania się lub złamań kręgów na skutek osteoporozy, menopauzy, choroby nowotworowej, nadczynności tarczycy oraz stosowania kortykosteroidów.

Leczenie złamań kręgosłupa

Rodzaj złamanie ustala się na podstawie badania RTG. W przypadku występowania dodatkowych objawów neurologicznych wskazane jest badanie tomograficzne lub rezonans magnetyczny. Złamania kręgosłupa bez uszkodzeń towarzyszących, bez powikłań nie stanowią istotnego problemu medycznego i tak jak każde inne złamanie, wymagają przywrócenia fizjologicznego kształtu i unieruchomienia w celu uzyskania zrostu. Złamania stabilne, czyli złamania trzonu lub wyrostków kręgu przy zachowanej stabilizacji kręgosłupa za pomocą więzadeł i torebek stawowych leczy się zachowawczo. Leczenie polega na stosowaniu odpowiedniej farmakoterapii oraz unieruchomieniu za pomocą kołnierza ortopedycznego na odcinek szyjny kręgosłupa lub gorsetu na odcinek piersiowo-lędźwiowy na okres do 6 miesięcy. Złamania niestabilne, czyli obejmujące powikłania neurologiczne, dodatkowe zwichnięcia oraz utratę stabilizacji tkanek miękkich kwalifikowane są bezwzględnie do leczenia operacyjnego. Celem zabiegu jest zespolenie złamania, uwolnienie rdzenia kręgowego lub korzeni nerwowych z ucisku odłamu kostnego lub nastawienie zwichnięcia. Po operacji kolejnym elementem leczenia jest długa i kompleksowa rehabilitacja, której celem jest przywrócenie biomechaniki kręgosłupa i sprawności fizycznej chorego sprzed wypadku.

Rehabilitacja po złamaniu kręgosłupa

Kontynuacją leczenia złamanego kręgosłupa powinna być rehabilitacja prowadzona pod okiem doświadczonego fizjoterapeuty oraz lekarza neurologa. Rehabilitacja obejmuje:

• we wczesnym okresie pooperacyjnym działanie przeciwbólowe i przeciwobrzękowe. Zalecane jest jak najszybsze stosowanie pola magnetycznego (na kołnierz lub gorset, z zespalającymi częściami metalowymi odłamy kostne) aby przyspieszyć i stymulować zrost kości,
• fizykoterapię: stosowanie wcześniej wspomnianego pola magnetycznego oraz innych zabiegów o działaniu regenerującym i pobudzającym zrost kości (laseroterapia), krioterapii w celu zmniejszenia bólu i obrzęku oraz zabiegów rozluźniających, poprawiających ukrwienie i odżywianie tkanek miękkich, takich jak: lampa solux czy prądy impulsowe małej częstotliwości,
• masaż; celem zmniejszenia występującego w tkankach miękkich okolicy urazu wzmożonego napięcie oraz poprawiający ich ukrwienie i odżywianie po uzyskaniu zrostu złamanego fragmentu kręgosłupa,
• kinezyterapię, czyli wykonywanie ćwiczeń leczniczych po uzyskaniu zrostu kości i zgody lekarza. W początkowej fazie rehabilitacji najlepiej wykonywać z terapeutą delikatne ćwiczenia w odciążeniu, najlepiej na łóżku; ćwiczenia oddechowe, ćwiczenia izometryczne mięśni kręgosłupa, ćwiczenia rozciągające oraz pobudzające stymulację nerwowo-mięśniową. Stopniowo wprowadza się ćwiczenia oporowe wzmacniające siłę mięśniową, poprawiające stabilizację oraz elastyczność tkanek miękkich. Na końcu stosujemy ćwiczenia całego tułowia, ogólnousprawniające, zwiększające siłę, kontrolujące ruch i pracę mięśni całego kręgosłupa oraz tułowia, poprawiające dynamikę ruchów wszystkich kończyn, najlepiej metodą PNF. Dążymy do tego aby wszystkie ruchy kręgosłupa oraz kończyn były wykonane w pełnym zakresie ruchu nawet po przyłożeniu niewielkiego oporu,
• terapię manualną, która może się okazać przydatna po uzyskaniu pełnego zrostu w późniejszych ograniczeniach ruchomości chorego odcinka kręgosłupa. Za pomocą odpowiedniej techniki mobilizacji lub manipulacji można zmniejszyć dolegliwości bólowe oraz poprawić ruchomość. Musi to wykonać doświadczony fizjoterapeuta po uprzednim dokładnym manualnym zbadaniu odpowiedniego segmentu kręgosłupa,
• kinesiotaping, czyli oklejanie specjalnymi, elastycznymi plastrami strukturze, które mają działanie sensoryczne, odciążające oraz stabilizujące, zalecane zwłaszcza po w pierwszych dniach po zdjęciu kołnierza bądź gorsetu stabilizującego w celu zmniejszenia ryzyka wystąpienia kontuzji oraz pobudzenia tkanek miękkich do pracy,
• w razie uszkodzenia nerwów obwodowych w kończynach - neuromobilizację, czyli napinanie i rozciąganie tkanek nerwowych w celu poprawy elastyczności, usprawnienia mechanizmów naprawczych i regeneracyjnych. Technika pozwala na natychmiastową poprawę funkcji podrażnionych tkanek nerwowych i ograniczenia występowanie w nich zaburzeń neurologicznych.

Powikłania i rokowania po złamaniu kręgosłupa

Przebycie złamania kręgosłupa znacznie zwiększa zagrożenie kolejnym złamaniem oraz nieprawidłowo leczone może skutkować poważnymi powikłaniami w postaci:

• zaburzeń układu kręgosłupa; pochylenie się ciała ku przodowi lub powstanie garbu,
• zaburzeń chodu i równowagi na skutek powstałych wad postawy,
• utrudnień w oddychaniu, problemów ze snem i jedzeniem z powodu ucisku na klatkę piersiową,
• uszkodzenia rdzenia kręgowego; co powoduje porażenie lub niedowład kończyn górnych lub dolnych w zależności od umiejscowienia uszkodzenia, niedrożność porażenną jelit, zaburzenia oddechowe, zaburzenia kontroli pęcherza moczowego,
• ograniczenia ruchomości stawów zlokalizowanych w obrębie kręgosłupa, co powoduje powstawanie przykurczy mięśniowych, skostnień okołostawowych i osłabia siłę mięśniową,
• przewlekłej niestabilności kręgosłupa,
• zmian zwyrodnieniowych.