Niestabilność stawu barkowego (ramiennego) – objawy, leczenie, operacja i rehabilitacja

Niestabilny staw barkowy

Należy zaznaczyć, że w fachowej terminologii nie używa się pojęcia staw barkowy. Specjaliści mówią o stawie ramiennym i niestabilności stawu ramiennego(znajduje się pomiędzy powierzchnią łopatki, a ością ramienną) oraz o stawie barkowo-obojczykowym. Pacjenci jednak od lat używają sformułowania staw barkowy. Wspominają urazy barku, zwichnięcie stawu barkowego, wybicie barku. Lekarze w komunikacji z pacjentami często także używają tych określeń zamiennie – staw barkowy i staw ramienny.

Jedna trzecia wszystkich urazów dotykających bark (staw ramienny) to zwichnięcia. Jest on stawem kulistym o największym zakresie ruchomości, więc jest niezwykle podatny na tego typu uszkodzenia. Zwichnięcie stawu barkowego wymaga natychmiastowej interwencji lekarskiej; nastawienia oraz unieruchomienia w opatrunku. Po 6 tygodniach unieruchomienia oraz intensywnej rehabilitacji pacjenta wraca do zdrowia i wydaje się, że wszystko jest w porządku. Niestety, 70% zwichnięć stawu ramiennego prowadzi do jego niestabilności i ponownego, nawrotowego zwichnięcia.

To też może Cię zainteresować: Trzaskające kolano – przyczyny, objawy, leczenie

Niestabilnością stawu ramiennego określamy niemożność utrzymania głowy kości ramiennej w właściwym położeniu w panewce łopatki. Podłożem niestabilności stawu u młodych ludzi jest najczęściej uraz, u osób starszych jej podłożem są głownie zaawansowane zmiany zwyrodnieniowe stawu ramiennego. Niestabilność to również częsta przypadłość sportowców, szczególnie pływaków i tych, którzy wykonują ruchy nad głową i wyrzuty.

Na skutek niestabilności dochodzi do uszkodzenia ważnych struktur stabilizujących staw: torebki stawowej, więzadeł, mięśni oraz obrąbka stawowego, który pogłębia panewkę i zabezpiecza głowę kości ramiennej przed przemieszczeniem. Leczenie niestabilności stawu barkowego jest konieczne oraz uzależnione od przyczyny ją powodującej. Niewłaściwe rozpoznanie i typ leczenia może ten stan pogłębić i doprowadzić nawet do zniszczenia stawu.

Przeczytaj: Strzelające stawy – czy wymagają leczenia?

Niestabilność stawu barkowego

Niestabilność stawu ramiennego może być wynikiem:

• urazu (złamania lub zwichnięcia, upadku na wyprostowaną lub uniesioną kończynę),
• uszkodzenia Bankarta (oderwanie obrąbka stawowego od brzegu panewki),
• uszkodzenia więzadła (głownie obrąbkowo-ramiennego),
• nieprawidłowego rozwoju struktury powierzchni stawowych,
• choroby tkanki łącznej,
• wiotkość torebki stawowej,
• nadmiernej ruchomości stawu,
• aktywności zawodowej lub sportowej (zwłaszcza pływanie),
• przeciążenia,
• uwarunkowań genetycznych.

Niestabilność stawu ramiennego można podzielić ze względu na:

• etiologię przyczyn (urazowe, nieurazowe, przeciążeniowe, nabyte),
• charakter przemieszczeń powierzchni stawowych względem siebie (statyczny, dynamiczny),
• kierunek przemieszczenia się głowy względem panewki (przednia, tylna, wielokierunkowa).

Objawy niestabilności stawu barkowego

Niestabilność stawu ramiennego ma charakterystyczne objawy:

• ból podczas wykonywania czynności w charakterystycznych pozycjach,
• obawa przed „wypadnięciem” barku,
• wrażenie niestabilności stawu,
• obawa przed wykonaniem pewnych ruchów,
• uczucie przeskakiwania, klikania stawu,
• osłabienie kończyny,
• dyskomfort,
• nawracające zwichnięcia.

Leczenie niestabilnego barku

Z podejrzeniem niestabilnego barku należy udać się do lekarza ortopedy. W ustaleniu przyczyny niestabilności lekarz powinien dokładnie zbadać chory staw. Podczas badania trzeba określić w jakim wieku pacjent miał uraz inicjujący; im wcześniej doszło do zwichnięcia tym większe jest ryzyko nawrotu, co ma związek z elastycznością struktur zabezpieczających staw.

Objawy występujące pacjenta i pozycje, w których prowokuje lekarz dolegliwości bólowe, mogą nam wskazać kierunek niestabilności, co wyznaczy postępowanie zachowawcze. Niestabilność nie musi nam dawać typowych objawów; może „symulować” inne dolegliwości np.: konflikt podbarkowy. Dla potwierdzenia diagnozy warto rozszerzyć badanie o zdjęcie RTG, badanie rezonansu magnetycznego oraz diagnostyczną artroskopię, która najdokładniej ukaże wnętrze stawu i pozwoli ustalić niestabilność.

Wybór leczenia niestabilności barku zależy od wielu czynników. Najlepiej zacząć od postępowania zachowawczego, które obejmuje farmakoterapię oraz intensywną rehabilitację, zwłaszcza jeśli przyczyną niestabilności nie był uraz. Niestety statystyki pokazują, że jest ono niewystarczające i obarczone ryzykiem kolejnych zwichnięć, dlatego u ludzi młodych lub uprawiających sport wskazane jest leczenie operacyjne.

Czytaj również: Artroskopia kolana – wskazania, przebieg zabiegu, rekonwalescencja, powikłania

Operacja na niestabilny bark

Rodzaj zabiegu chirurgicznego zależy od typu i wielkości uszkodzenia oraz zaawansowania wtórnych zmian pourazowych, a jego celem jest naprawienie uszkodzonych wiązadeł i obrąbka stawowego. Preferowaną metodą jest artroskopia barku bez konieczności „otwarcia stawu”, podczas której wykonuje się najpierw dokładne i pełne badanie struktur tkanek miękkich, a następnie ich rekonstrukcję.

Uszkodzone struktury stabilizujemy kotwicami (wszczepami tytanowymi lub wchłanianymi), które wprowadzane są do kości. Najczęściej uszkodzony obrąbek stawowy jest mocowany do kostnego brzegu panewki. Jeśli podczas artroskopii lekarz stwierdzi, że obrąbek stawowy jest nieodwracalnie zniszczony lub brzeg panewki jest znacznie uszkodzony, pacjent kwalifikowany jest do innego zabiegu. Leczenie artroskopowi zapewnia krótki pobyt w szpitalu, eliminuje unieruchomienie gipsowe oraz oznacza minimalne szkody operacyjne (blizny pooperacyjne). Na całkowite wygojenie tkanek potrzeba około 4-6 miesięcy.

W pewnych przypadkach, kiedy konieczna jest rozległa plastyka torebki stawowej, tradycyjna operacja metodą otwartą przynosi najlepsze rezultaty. Podczas tego typu zabiegów uzupełnia się ubytki kostne powstałe w trakcie przedłużającego się okresu niestabilności. Techniki otwarte pozostawiają obszerne blizny i mogą powodować ograniczenia czynności stawu. Bez względu na typ zabiegu, po operacji konieczna jest intensywna rehabilitacja barku, która może trwać od kilku miesięcy do roku.

Rehabilitacja w niestabilności barku

Rehabilitacja przy niestabilnym barku obejmuje:

• w okresie wzmożonych dolegliwości ograniczenie ruchomości chorego stawu oraz unikanie pozycji prowokujących ból barku,
• farmakoterapię, czyli podawanie leków przeciwbólowych oraz przeciwzapalnych. Jeśli w stawie występują zmiany zwyrodnieniowe zaleca się przyjmowanie leków modyfikujących chrząstkę stawową; z siarczanem glukozaminy lub kwasem hialuronowym, aby zahamować degradację chrząstki stawowej,
• stosowanie zabiegów fizykoterapeutycznych zarówno w okresie ostrym jak i przewlekłym. Warto stosować zabiegi regenerujące i naprawcze (magnetoterapię, laseroterapię, ultradźwięki), działające przeciwbólowo (krioterapię, prądy TENS), wzmacniające osłabione mięśnie (elektrostymulację) oraz poprawiające ukrwienie i odżywianie (lampę Solux),
• wykonywaniu ćwiczeń leczniczych; najlepiej wykonywać z terapeutą delikatne ćwiczenia pobudzające stymulację nerwowo-mięśniową, ćwiczenia izometryczne; zwiększające siłę, poprawiające stabilizację i centrowanie głowy kości ramiennej, elastyczność tkanek oraz propriocepcję. Istotne są również ćwiczenia obręczy barkowej i całej kończyny górnej, zwiększające siłę, kontrolujące ruch i pracę, poprawiające dynamikę wszystkich ruchów kończyny według prawidłowych wzorców ruchowych, najlepiej metodą PNF.
• masaż tkanek głębokichokolicy stawu zmniejszający występujące w tych strukturach wzmożone napięcie oraz poprawiający ich ukrwienie i odżywianie,
• terapię manualną, która obejmuje techniki mogące odblokować staw i przywrócić mu fizjologiczną biomechanikę. Szczególnie zalecane przy zmianach zwyrodnieniowych. Dzięki adekwatnej technice dochodzi do zmniejszenia bólu oraz poprawy ruchomości stawu,
• kinesiotaping, czyli oklejanie stawu specjalnymi, elastycznymi plastrami, które mają działanie sensoryczne, odciążające oraz stabilizujące.

Nawykowe zwichnięcia

Niestety nawroty niestabilności zdarzają się dość często. Jeśli wyleczony bark ponownie zacznie boleć, zwłaszcza w niektórych pozycjach i ruchach lub dojdzie do jego zwichnięcia, należy ponownie zgłosić się do lekarza. Każde następne zwichniecie daje do zrozumienia, że położenie obrąbka lub więzadeł uległo zmianie. Co więcej, każde kolejne zwichnięcie nasila zmiany wtórne, takie jak uszkodzenie panewki lub głowy kości ramiennej. Urazy nieleczone prowadzą natomiast do zmian zwyrodnieniowych i wczesnego zniszczenia stawu.