Obniżenie macicy, obok wypadania macicy i pochwy zalicza się do schorzeń określanych jako zaburzenia statyki narządu rodnego. Opuszczenie macicy może pojawić się po menopauzie. Ma to związek ze wzrastającym wraz z wiekiem osłabieniem mięśni, ścięgien i włókien, które podtrzymują macicę. Przyczyną opadającej macicy może być także trudny, przedłużający się poród.
Obniżenie macicy – przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie
Spis treści
Czym jest obniżenie macicy?
Obniżenie macicy należy do grupy schorzeń zaliczanych do zaburzeń statyki żeńskich narządów płciowych. Definiuje się je, jako przemieszczenie narządów płciowych, opuszczenie macicy w kierunku błony dziewiczej (lub jej pozostałości). W warunkach fizjologicznych, szyjka macicy nie powinna przekraczać tzw. linii miedzykolcowej, a jej dno (szczyt) znajduje się na poziomie kresy granicznej – obniżenie szyjki macicy oznacza opadnięcie całej macicy.
Do opuszczenia macicy dochodzi wtedy, gdy siły utrzymujące jej prawidłowe położenie, czyli układ mięśni i więzadeł, nie kompensuje sił na nie oddziałowujących, m. in. Siły grawitacji. W związku z tym może dojść do obniżenia macicy (descensus) lub wypadania (prolapsus) narządów płciowych: pochwy i/lub macicy.
Czynniki ryzyka wystąpienia wypadania i obniżenia macicy
Etiologia zaburzeń związanych z opadaniem macicy jest wieloczynnikowa, aczkolwiek największy wpływ mają:
- proces starzenia się organizmu – ten problem dotyka nawet połowy kobiet w okresie okołomenopauzalnym i starszych,
- ilość przebytych porodów drogą pochwową, ich przebieg i czas trwania.
Zaburzeniom statyki narządu rodnego, opuszczeniu macicy, obniżeniu szyjni macicy często towarzyszy też problem nietrzymania moczu lub stolca.
Opuszczanie macicy a wiek
Zaburzenia statyki żeńskich narządów płciowych dotyczą w większości kobiet po menopauzie. Po tym okresie dochodzi do znacznego spadku hormonów płciowych we krwi, a pogłębiający się hipoestrogenizm (niski poziom estrogenów) wpływa na spadek elastyczności tkanek. Powięzie, mięśnie i więzadła, czyli cały aparat wieszadłowy i podporowy macicy, staje się mniej rozciągliwy i wytrzymały. Dzieje się to na skutek zachodzących zmian w jego składzie – zmniejszenia ilości włókien elastynowych i sprężystych.
Predyspozycje genetyczne a opadanie macicy
Do innych, mniej potwierdzonych czynników ryzyka nalezą też obciążenia genetyczne, gdyż zaobserwowano, że opadanie macicy, wypadanie narządów płciowych, często występuje rodzinnie. Tak więc do osób z grupy ryzyka zaliczamy kobiety, których matki, babcie cierpią na zaburzenia statyki narządów.
Opadanie macicy a wzrost ciśnienia w jamie brzusznej
Na czynniki ryzyka opuszczania macicy składają się też wszystkie inne sytuacje, które powodują wzrost ciśnienia w jamie brzusznej i wywieranie wzmożonego nacisku na narządy miednicy. Zaliczamy do nich:
- przewlekłe zaparcia,
- kaszel,
- wodobrzusze,
- ciężką pracę fizyczną,
- podnoszenie ciężarów.
Obniżenie macicy po porodzie
Na ryzyko opuszczenia macicy, a także wypadnięcia macicy, składają się tez przebyte porody drogami i siłami natury. Przechodząc przez kanał rodny, dziecko wywiera znaczne ciśnienia na okoliczne tkanki, które rozciągają się. Szczególnie głowa dziecka, której obwód jest największy u noworodka, może powodować nadmierne ich rozciągnięcie.
Nie bez znaczenia jest też długość przebywania głowy na wychodzie miednicy i czas oddziaływania na tkanki miękkie. Dlatego należy tak prowadzić poród, by nie pozwolić na przedłużającą się drugą fazę porodu oraz wcześniej wymierzyć wymiary miednicy ciężarnej, czy pozwalają one na poród droga pochwową. W przypadku wystąpienia tzw. niestosunku porodowego, czyli sytuacji, gdy wymiar głowy dziecka jest większy od najmniejszego poprzecznego wymiaru miednicy, czyli mówiąc krótko – nie przeszedłby przez nią, należy zdecydować się na cięcie cesarskie.
Z położniczych czynników ryzyka obniżenia szyjki macicy, opadania macicy wymienić należy też dużą masę urodzeniowa noworodka (makrosomia) oraz procedurę nacięcia krocza (episiotomię), którą obecnie wykonuje się prawie u każdej pierwiastki (kobiety, która rodzi pierwszy raz).
Obniżenie macicy a otyłość
Bardzo istotnym czynnikiem ryzyka, który silnie koreluje z obniżeniem i wypadaniem nie tylko macicy, ale także odbytnicy, jest otyłość. Często u kobiet ze znaczną nadwagą obserwuje się zarówno zaburzenia statyki narządów płciowych, jak i także nietrzymanie moczu i stolca.
Nadmiar kilogramów, szczególnie tych zlokalizowanych w okolicy brzucha, wywiera dodatkowy nacisk i ciśnienie na i tak już przeciążone więzadła i powięź. Zwykle u tych kobiet słabe mięśnie brzucha i miednicy tez nie sprawują prawidłowo swojej funkcji. Spadek masy ciała w znacznej mierze wiąże się z cofnięciem tych nieprzyjemnych objawów.
Obniżenie macicy – objawy
Obniżenie macicy to zaburzenie łagodniejsze od jej wypadania. Mimo wszystko, w przypadku obniżenia macicy, objawy mogą być dokuczliwe - pacjentki mogą uskarżać się na bóle podbrzusza, okolicy kości krzyżowej, które nasilają się np. po ciężkim wysiłku fizycznym. Większość objawów obniżenia macicy jest zupełnie niespecyficzna, jednak najczęściej zgłaszanym objawem obniżenia macicy jest uczucie „pełności i ucisku w kroczu”. Nierzadko, na skutek ucisku struktur sąsiednich, może dochodzić do zaburzeń oddawania moczu i defekacji, co również może być objawem obniżenia macicy.
W najgorszej sytuacji zdarza się nietrzymanie lub wysiłkowe nietrzymanie moczu, jednak jest to raczej wynik dodatkowych zaburzeń u takich pacjentek, niewywołanych bezpośrednio przez nacisk przemieszczonej, opuszczonej macicy. Kobiety, których dotyka to schorzenie, skarżą się na:
- częste oddawanie moczu,
- uczucie niepełnego wypróżnienia,
- dyskomfort, a nawet ból w trakcie stosunku seksualnego.
Wszystko te objawy obniżenia macicy przyczyniają się do spadku poczucia własnej wartości i atrakcyjności.
Obniżenie macicy w ciąży
U kobiet w ciąży macica rozciąga się i powiększa wraz z rozwojem i wzrostem płodu. Trwa to przez całą ciążę, aż do porodu. Jednak pod koniec ciąży, kiedy organizm przygotowuje się do rozwiązania, dochodzi do stopniowego obniżenia macicy w ciąży na skutek skracania szyjki macicy. Można wówczas zaobserwować zjawisko obniżenia się brzucha w ciąży.
Obniżenie macicy w ciąży umożliwia dziecku przesuwanie się w stronę kanału rodnego. Do obniżenia macicy w ciąży dochodzi zazwyczaj około 36.-37. tygodnia – w przypadku pierwszej ciąży. W kolejnych ciążach, obniżenie macicy może nastąpić nawet na kilka dni przed porodem lub być w ogóle niezauważalne.
Obniżenie macicy w ciąży zwiastuje zatem nadchodzący poród. Obniżenie macicy w ciąży sprawia, że dziecko przestaje uciskać przeponę i żołądek, więc oddychanie staje się łatwiejsze, a zgaga i problemy trawienne przestają dokuczać.
Diagnostyka zaburzeń związanych z opadaniem macicy
W celu oceny stopnia opuszczenia macicy, obniżenia szyjki macicy, ginekolog przeprowadza badanie ginekologiczne i ogląda narządy płciowe we wziernikach. Skalą, która najczęściej używa się do określenia zaburzeń anatomicznych, jest zmodyfikowana skala Badena-Walkera. Jest ona pięciostopniowa, gdzie stopień 0 to brak zmian anatomicznych, a IV – obniżenie szyjki macicy poniżej pierścienia błony dziewiczej.
Badania dodatkowe, które potwierdzają zaburzenia statyki, to m. in. techniki manometryczne. Oceniają one spoczynkowe ciśnienie wewnątrzpochwowe oraz ciśnienie, jakie panuje w niej podczas skurczu mięśni dźwigacza odbytu. Obniżenie tej wartości sugeruje zaburzenia na tle neurogennym.
W rozpoznaniu obniżenia macicy, a w szczególności jego przyczyn, można wykonać przeglądowe zdjęcie rentgenowskie miednicy. Wykazuje ono ewentualne zniekształcenia, czy też zwyrodnienia kości, które mogą powodować zaburzenia statyki. Jednak z badań obrazowych częściej wykonuje się nieinwazyjne badanie ultrasonograficzne, szczególnie z użyciem głowic dopochwowych.
Nowa metodą oceny statyki narządów płciowych i czy macica opada, jest też elektrodiagnostyka, która może potwierdzić etiologię neurogenną zaburzeń, w szczególności zaburzone przewodnictwo nerwów kroczowego i sromowego.
Leczenie obniżenia macicy
Celem leczenia jest eliminacja dolegliwości pacjentki i przywrócenie anatomicznych warunków w obrębie miednicy. Leczenie zależy od przyczyny zaburzeń oraz od stopnia zaawansowania. Nie bez znaczenia jest wieki i stan ogólny kobiety. W przypadku samego opuszczenia macicy, rozpoczyna się od leczenia zachowawczego, na które składa się fizjoterapia i leczenie farmakologiczne (estrogenoterapia).
Fizjoterapia w leczeniu opuszczonej macicy
U pań, u których przyczyna zaburzeń jest neurogenna, preferuje się fizjoterapię, która może przywrócić prawidłową funkcję mięśni i więzadeł podtrzymujących macicę. Ćwiczenia mięśni dna macicy polegają na wielokrotnym ich zaciskaniu (skurczu), podobnie jak robi się to, wstrzymując mikcję. W bardziej zaawansowanych zmianach stosuje się także ich elektrostymulację za pomocą impulsów wysyłanych przez sondę dopochwową.
Leczenie farmakologiczne opadającej macicy
U części kobiet leczenie obniżenia macicy rozpoczyna natomiast estrogenoterapia, ponieważ hormony te, stosowane w postaci maści lub globulek dopochwowych, powodują rozrost tkanki łącznej, zwiększając w nich zawartość kolagenu i poprawiając jej elastyczność oraz wytrzymałość. Estrogeny stanowią najlepszą opcję terapeutyczną u pacjentek z towarzyszącym nietrzymaniem moczu, ponieważ poprawiają ukrwienie i rozrost błony śluzowej cewki moczowej.
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- Chidimma Onwere, Hemant N Vakharia, red. wyd. pol. Jerzy Floriański, „Crash Course - położnictwo i ginekologia”, Wydawnictwo Edra Urban & Partner, Wrocław 2019,
- Roman Czekanowski, „Zarys położnictwa i ginekologii oraz mastologia z elementami fizjokinezykoterapii i rehabilitacji”, Wydawnictwo Borgis, Warszawa 2013,
- Andrzej Steciwko, „Wybrane zagadnienia z praktyki lekarza rodzinnego. Tom 4 - nietrzymanie moczu, choroby gruczołu krokowego”, Wydawnictwo Continuo, Wrocław 2002.
Opublikowano: 21.03.2014;
aktualizacja: 04.03.2021
Oceń:
4.7
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Natalia Ignaszak-Kaus
Lekarz
Absolwentka Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu. Główne zainteresowania medyczne to ginekologia i położnictwo, a także endokrynologia oraz dietetyka. Swoją wiedzę pogłębia na kongresach i konferencjach medycznych, na których również sama prezentuje prace naukowe. Miłośniczka kotów i biegów długodystansowych.
442
Komentarze i opinie (0)