Czym jest kwas foliowy?
Kwas foliowy (witamina B9, folacyna) należy do grupy związków chemicznych, zwanych folianami. Uczestniczą one w licznych przemianach komórkowych, ważnych dla wzrostu, rozwoju i prawidłowego funkcjonowania organizmu.
Kwas foliowy ma także właściwości antyoksydacyjne, zapobiega uszkodzeniom w strukturze DNA. Organizm ludzki nie potrafi go samodzielnie wytwarzać (poza minimalnymi ilościami), dlatego konieczne jest dostarczanie go z pożywieniem i suplementacją.
W jedzeniu witamina B9 występuje pod postacią folianów. Aby kwas foliowy został przekształcony w organizmie w formę aktywną, musi dojść do procesu metylacji, czyli przyłączania grupy metylowej do cząsteczki kwasu. Okazuje się, że nawet połowa społeczeństwa może mieć problem z aktywacją kwasu foliowego za sprawą mutacji w genie MTHFR. Z tego względu zaleca się suplementację dostępnego w aptekach zmetylowanego kwasu foliowego, w szczególności kobietom przed i w trakcie ciąży. Przyjmowanie takiej formy witaminy B9 jest nieszkodliwe nawet dla osób, u których wspomniany wcześniej gen działa prawidłowo.
Zobacz też: Planowanie ciąży a kwas foliowy i żelazo
Kiedy brać kwas foliowy i w jakich dawkach?
Zapotrzebowanie na kwas foliowy jest zależne od: płci, etapu życia oraz czynników indywidualnych, takich jak spożywanie alkoholu czy przyjmowanie niektórych leków. Z tego względu, przyjmowanie kwasu foliowego powinno być poprzedzone wywiadem lekarskim. Można też wykonać badanie poziomu kwasu foliowego we krwi.
Suplementacja kwasem foliowym dla dzieci, kobiet i mężczyzn
Syntetyczny kwas foliowy jest dobrze tolerowany przez kobiety i mężczyzn. Występuje w formie leków i suplementów diety, które należy przyjmować przed jedzeniem. Suplementacja kwasu foliowego może odbywać się samodzielnie oraz z udziałem produktów łączonych z innymi witaminami.
Zalecana dawka dziennego spożycia kwasu foliowego wynosi:
- 80 mikrogramów dla niemowląt,
- 200 mikrogramów dla dzieci do ukończenia 8. r.ż.,
- 300 mikrogramów dla dzieci w wieku od 9 do 13 lat,
- 330-400 mikrogramów dla nastolatków od 14 lat do pełnoletności,
- 400 mikrogramów dla dorosłych kobiet i mężczyzn,
- 500 mikrogramów dla kobiet w połogu i okresie karmienia piersią,
- 600 mikrogramów dla kobiet będących w I trymestrze ciąży,
- 600-800 mikrogramów w kolejnych trymestrach ciąży.
U kobiet w ciąży mnogiej, ciążach wysokiego ryzyka i po poronieniach zaleca się zwiększoną suplementację kwasu foliowego, w dawce nawet 5000 mikrogramów. Powyższe dawki są jedyne orientacyjne. Za szczegółowe zalecenia suplementacji odpowiada lekarz.
To też Cię może zainteresować: Czy dziczyzna jest zdrowa?
Jakie są naturalne źródła kwasu foliowego?
Kwas foliowy w naturalnej formie można znaleźć w popularnych produktach spożywczych, warzywach i owocach. Produkty bogate w kwas foliowy to m.in.:
- nasiona roślin strączkowych, czyli: groch, soja, kiełki pszenicy, ziarna zbóż, fasola;
- ciemnozielone warzywa, takie jak: brokuły, szpinak, sałata, kapusta włoska, brukselka oraz szparagi;
- mrożone, zielone warzywa liściaste,
- jajka, a szczególnie żółtka,
- drożdże,
- wątróbka,
- sery,
- orzechy arachidowe i włoskie,
- owoce cytrusowe, głównie pomarańcze.
Sprawdź również: Wszystko o mandarynkach
Rola kwasu foliowego w organizmie
Kwas foliowy odgrywa niezwykle istotną rolę w profilaktyce wielu ciężkich chorób. Jego prewencyjne działanie polega m.in. na:
- zapobieganiu chorobom nowotworowym, a w szczególności rakom jelita grubego oraz nowotworom piersi – poprzez rolę w syntezie kwasów nukleinowych i metylacji DNA;
- wpływie na poziom homocysteiny – poprzez jego normalizację;
- redukcji uszkodzeń komórek wątroby, spowodowanych nadmiernym spożywaniem alkoholu;
- ochronie szyjki macicy przed stanem patologicznym, zwanym dysplazją;
- wpływie na prawidłową produkcję czerwonych krwinek oraz poprawne funkcjonowanie układu nerwowego.
Sprawdź również: Dlaczego jiaogulan nazywany jest ziołem długowieczności?
Niedobór kwasu foliowego w diecie
W dzisiejszych czasach bardzo łatwo o niedobór kwasu foliowego, a tym samym poważne konsekwencje zdrowotne. Zaburzenia pracy jelita cienkiego, spożywanie alkoholu, palenie papierosów czy nawet przyjmowane leki, zmniejszają wchłanialność kwasu foliowego, a tym samym powodują jego niedobory w organizmie.
Zaburzenia wchłaniania kwasu foliowego mogą być spowodowane m.in. przez:
- niesteroidowe leki przeciwzapalne, do których należą: aspiryna, paracetamol i ibuprofen,
- doustne środki antykoncepcyjne,
- antybiotyki,
- leki przeciwpadaczkowe i przeciwgruźlicze,
- niedobór innych pierwiastków i witamin, np. B12 i C.
Kolejnym aspektem niedoboru kwasu foliowego w organizmie jest nieodpowiednie przechowywanie i przeróbka żywności. Utrata nawet 70% cennych folianów może wystąpić po obróbce termicznej oraz dostępie tlenu i światła UV do jedzenia. Z tego względu warzywa bogate w kwas foliowy najlepiej jest zjeść na surowo lub jak najszybciej po przygotowaniu.
Przeczytaj też: Jakie właściwości zdrowotne ma kasza manna?
Objawy niedoboru kwasu foliowego
Do objawów niedoboru kwasu foliowego należą:
- bladość powłok skórnych;
- przedwczesne, nagłe siwienie włosów;
- zmiany na języku i błonie śluzowej warg: stany zapalne, zaczerwienienie oraz owrzodzenie;
- poczucie ogólnego przemęczenia i obniżenie nastroju;
- problemy ze snem oraz brak snu;
- trudności z koncentracją i pamięcią;
- nadmierna drażliwość i niepokój;
- lęki i stany depresyjne.
Przeczytaj też: Jakie funkcje w organizmie pełni fosfor?
Skutki niedoboru kwasu foliowego
Do skutków niedoboru kwasu foliowego należą:
- niedokrwistość megaloblastyczna , która prowadzi do zakażeń, krwotoków, a nawet obumarcia płodu;
- wysokie stężenie homocysteiny, które powoduje zmiany miażdżycowe i zakrzepicę naczyń obwodowych;
- nowotwory narządów rodnych kobiet, a także jelita grubego, płuc i trzustki;
- niewłaściwe funkcjonowanie układów: krwiotwórczego, sercowo-naczyniowego i nerwowego;
- nieprawidłowy przebieg ciąży oraz rozwój płodu.
To też może Cię zainteresować: Czym jest depresja poporodowa? Jak jej uniknąć?
Nadmiar kwasu foliowego w diecie
Nadmiar kwasu foliowego występuje bardzo rzadko. Jest to związane z naprawdę znikomym prawdopodobieństwem przedawkowania kwasu foliowego. Wynika to z jego rozpuszczalności w wodzie, co oznacza, że prawidłowo funkcjonujący organizm wydali zbyt duże ilości kwasu foliowego razem z moczem.
U osób, które mają stwierdzonego raka, nadmiar kwasu foliowego może doprowadzić do niekontrolowanych podziałów komórkowych, a tym samym namnażania się komórek nowotworowych. Ponadto, nadmierna suplementacja może wywołać zaburzenia funkcji poznawczych w układzie nerwowym poprzez maskowanie niedoborów witaminy B12. Inne skutki uboczne zwiększonej ilości kwasu foliowego to: anomalie układu pokarmowego oraz snu, a także insulinooporność czy odczyny alergiczne.
Sprawdź również: Ciąża po poronieniu
Rola kwasu foliowego przed i w trakcie ciąży
Kwas foliowy w ciąży jest niezbędny do prawidłowego rozwoju płodu i zachowania zdrowia matki. Badania wykazały, że suplementację kwasem foliowym należy rozpocząć na co najmniej 3 miesiące przed zapłodnieniem oraz prowadzić jej kontynuację w trakcie ciąży, połogu oraz karmienia piersią.
Odpowiedni poziom kwasu foliowego minimalizuje ryzyko wystąpienia u matki:
- niedokrwistości,
- wysokiego stężenia homocysteiny,
- stanu przedrzucawkowego,
- przedwczesnego porodu,
- zakrzepicy,
- poronienia.
Dostęp do witaminy B9 chroni rozwijający się płód przed wystąpieniem m.in.:
- wady cewy nerwowej, która prowadzi do różnorodnych nieprawidłowości rozwojowych, w tym: bezmózgowia, przepukliny mózgowo-rdzeniowej, wad rdzenia kręgowego, rozszczepu kręgosłupa, trwałego inwalidztwa oraz przedwczesnego zakończenia życia;
- defektów kończyn;
- rozszczepu wargi oraz podniebienia;
- ciężkich chorób serca;
- chorób układu moczowego;
- wad w układzie nerwowym, w tym w szczególności w ośrodkowym układzie nerwowym;
- zespołu Downa.
Przeczytaj też: Miovelia – wskazania do stosowania
Czy kwas foliowy pomaga w zajściu w ciążę?
Jednym ze skutków niedoboru kwasu foliowego w diecie są zaburzenia płodności. Można więc wysnuć wniosek, że odpowiedni poziom kwasu foliowego u kobiet pomaga w zajściu w ciążę i wpływa na jej prawidłowy przebieg. Z kolei właściwy poziom kwasu foliowego u mężczyzn może przyczynić się do sukcesu reprodukcyjnego, za sprawą pozytywnego wpływu na jakość nasienia.
