Dzieci urodzone przedwcześnie, czyli przed 37. tygodniem ciąży, borykają się z wieloma problemami zdrowotnymi, których nasilenie zależy od stopnia dojrzałości płodu w dniu rozwiązania ciąży. Jednym z takich problemów jest retinopatia wcześniaków, którą diagnozuje się u 36-39% maluchów. Na czym polega to schorzenie i czy można je wyleczyć? Zapraszamy do lektury!
Retinopatia wcześniaków – co to jest, przyczyny, objawy, badania, leczenie, rokowania
Spis treści
- Czym jest retinopatia wcześniaków?
- Jakie są przyczyny retinopatii wcześniaków?
- Jakie są czynniki ryzyka retinopatii wcześniaków?
- Retinopatia wcześniacza. Badania przesiewowe w kierunku retinopatii wcześniaków
- Czym jest odwarstwienie siatkówki?
- Retinopatia wcześniacza. Czy leczenie retinopatii wcześniaków jest możliwe?
- Jakie są efekty leczenia retinopatii wcześniaków?
- Jakie jest rokowanie w retinopatii wcześniaczej?
- Wypowiedź neonatologa na temat retinopatii wcześniaków
Czym jest retinopatia wcześniaków?
Retinopatia wcześniaków (w skrócie ROP, od angielskiego wyrażenia retinopathy of prematurity) to choroba niedojrzałej siatkówki, która dotyka dzieci urodzonych przedwcześnie i z niską masą urodzeniową. Choroba ta ma związek z niedojrzałością i nieprawidłowym unaczynieniem siatkówki.
Siatkówka to część oka, która odpowiada za odbieranie bodźców wzrokowych. Siatkówka zlokalizowana jest wewnątrz gałki ocznej, na jej tylnej powierzchni. Zawiera około 6 mln czopków (receptory, które umożliwiają widzenie kolorów w warunkach optymalnego oświetlenia) i 100 mln pręcików (receptory, które umożliwiają widzenie czarno-białe w warunkach słabego oświetlenia).
W przebiegu retinopatii u wcześniaków dochodzi do nieprawidłowego procesu unaczynienia siatkówki. Towarzyszy temu rozrost tkanki łącznej, co prowadzi do powstania patologicznych proliferacji naczyniowo-włóknistych w siatkówce i w ciele szklistym. To z kolei powoduje częściowe lub całkowite odwarstwienie siatkówki, czego skutkiem są poważne problemy ze wzrokiem, a w skrajnych przypadkach – ślepota.
Jakie są przyczyny retinopatii wcześniaków?
Neonatolodzy i specjaliści z innych dziedzin nie potrafią jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie dotyczące przyczyn retinopatii wcześniaczej. Uważa się, że sam fakt zakończenia ciąży przed terminem predysponuje do wystąpienia tego schorzenia u dziecka.
W tym miejscu należy podkreślić, że ROP dotyczy przede wszystkim dzieci urodzonych przed 32. tygodniem ciąży i ważących mniej niż 1500 gramów. Im wcześniejsze narodziny i mniejsza waga, tym większe ryzyko rozwoju retinopatii wcześniaczej. Prawidłowy proces tworzenia się naczyń krwionośnych w siatkówce trwa bowiem do około 40. tygodnia życia płodowego, a czasem zachodzi bezpośrednio po porodzie (w przypadku noworodków donoszonych).
Jakie są czynniki ryzyka retinopatii wcześniaków?
Przebieg ciąży i stan zdrowia matki mogą mieć wpływ na rozwój retinopatii u dzieci urodzonych przed terminem. Wśród najważniejszych czynników ryzyka wymienia się:
- zły stan kliniczny wcześniaka w chwili narodzin,
- okołoporodowe zaburzenia oddychania,
- przetrwały przewód Botalla,
- hipoksję i kwasicę u noworodka,
- cukrzycę ciążową w II lub III trymestrze ciąży,
- niedokrwistość u matki,
- obecność zielonych wód płodowych,
- stan przedrzucawkowy lub rzucawkę u matki.
Jak objawia się retinopatia wcześniaków? W początkowych stadiach choroba przebiega bezobjawowo i tylko badanie okulistyczne pozwala stwierdzić patologiczne zmiany w obrębie siatkówki. Charakterystyczne dla retinopatii wcześniaków są: biała źrenica, oczopląs, małoocze.
Retinopatia wcześniacza. Badania przesiewowe w kierunku retinopatii wcześniaków
W celu wczesnego wykrycia ROP wykonuje się badanie dna oka, które jest obowiązkowe dla wcześniaków, które ukończyły 4. tydzień życia. Podczas badania lekarz ocenia stan siatkówki, źrenicy i innych struktur narządu wzroku przy pomocy wziernika pośredniego i soczewki skupiającej.
Przebieg retinopatii wcześniaczej można podzielić na 5 etapów:
- stadium I – zmiany ograniczają się do linii demarkacyjnej, która oddziela siatkówkę unaczynioną od nieunaczynionej,
- stadium II – zmiany obejmują linię demarkacyjną, która przybiera kształt wałka,
- stadium III – wzdłuż wałka widoczne są proliferacje naczyniowo-siatkówkowo-szklistkowe,
- stadium IV – widoczne jest częściowe odwarstwienie siatkówki,
- stadium V – widoczne jest całkowite odwarstwienie siatkówki.
Badanie dna oka powtarza się w 8. i 12. tygodniu życia dziecka, w 12. miesiącu życia dziecka oraz po ukończeniu przez malucha 6 lat.
Czym jest odwarstwienie siatkówki?
Odwarstwienie siatkówki to oddzielenie nabłonka barwnikowego siatkówki od części neurosensorycznej, tzn. zapewniającej unerwienie i unaczynienie. W przebiegu retinopatii wcześniaczej dochodzi do tzw. odwarstwienia trakcyjnego (odwarstwienie z pociągania przez tkankę włóknistą).
Objawami odwarstwienia siatkówki są:
- obraz błysków przed oczami,
- nagłe pogorszenie ostrości widzenia,
- ubytek pola widzenia (obraz czarnej plamy),
- męty przed oczami (obraz „latających muszek” i podobne zakłócenia).
Odwarstwienie siatkówki jest wskazaniem do leczenia operacyjnego. Metodą leczenia jest mikrochirurgia wewnątrzgałkowa – witrektomia tylna, tzn. usunięcie ciała szklistego celem stabilizacji i przywrócenia funkcji siatkówki.
Powikłaniami odwarstwienia siatkówki mogą być:
- zanik gałki ocznej,
- jaskra wtórna,
- zaćma wtórna,
- zapalenie naczyniówki.
Retinopatia wcześniacza. Czy leczenie retinopatii wcześniaków jest możliwe?
Leczenie retinopatii wcześniaczej jest możliwe w początkowych stadiach zaawansowania choroby. Ma ono na celu zahamowanie rozrostu patologicznych tkanek i struktur wewnątrz gałki ocznej. Leczenie należy podjąć już po 72 godzinach od rozpoznania choroby, jeśli tylko nie ma ku temu żadnych innych przeciwwskazań.
Metodą z wyboru jest laseroterapia, a dokładniej – przezźrenicza fotokoagulacja laserowa. Nieco rzadziej stosuje się krioterapię, czyli celowane mrożenie tkanek. Ta metoda jest pomocna w sytuacji, gdy ośrodki optyczne oka utracą przezroczystość, co uniemożliwia/mocno utrudnia leczenie retinopatii za pomocą wiązki laserowej.
W ostatnich latach na popularności zyskało także leczenie farmakologiczne ROP, które polega na wstrzykiwaniu do oka preparatów o działaniu blokującym nieprawidłowy rozwój naczyń krwionośnych. Wszystkie przedstawione wyżej zabiegi wykonuje się w znieczuleniu ogólnym. Po zakończeniu leczenia dziecko wymaga systematycznych wizyt okulistycznych, przez wiele lat.
Jakie są efekty leczenia retinopatii wcześniaków?
Efekty leczenia retinopatii u wcześniaków zależą przede wszystkim od stopnia zaawansowania choroby, momentu rozpoczęcia leczenia oraz zastosowanej metody terapeutycznej. W wielu przypadkach wczesne i odpowiednio pokierowane leczenie może zatrzymać postęp choroby i zapobiec dalszemu uszkodzeniu siatkówki. To z kolei skutkuje poprawą lub stabilizacją wzroku.
Celem leczenia jest również zapobieganie odwarstwienia siatkówki, co jest przyczyną ślepoty. Nawet jeśli leczenie nie przywróci pełnej ostrości wzroku, pomoże w zachowaniu dotychczasowej jakości widzenia, co jest istotne dla komfortu życia dziecka. Częściowe widzenie jest przecież lepsze niż całkowita utrata wzroku. Odpowiednio wczesne wykrycie zmian daje nadzieję na skuteczne zahamowanie postępu choroby.
Jakie jest rokowanie w retinopatii wcześniaczej?
Rokowanie zależne jest od fazy retinopatii wcześniaczej, wieku ciążowego, jaki osiągnęło dziecko w momencie urodzenia oraz od powierzchni obszaru pozbawionego prawidłowego unaczynienia. Jeżeli strefa nieunaczyniona jest niewielka, a dziecko urodziło się około 37. tygodnia ciąży, zmiany zwykle ulegają samoistnej regresji.
W fazach 1, 2 i 3 rokowanie co do zachowania prawidłowego procesu widzenia jest pomyślne, natomiast w fazach 4 i 5 jest ono bardzo złe: mniej niż 10% pacjentów osiąga prawidłowe widzenie, a 60–70% nie widzi i nie ma poczucia światła.
O rokowaniu decyduje także czas wdrożenia prawidłowego leczenia. Zaawansowane, późno wykryte zmiany w siatkówce zwykle są już nieodwracalne.
Wypowiedź neonatologa na temat retinopatii wcześniaków
Zdaniem eksperta
Retinopatia wcześniacza (w skrócie ROP) to choroba wynikająca ze zmienionych warunków dojrzewania oka, głównie siatkówki i naczyń krwionośnych, które w niewłaściwych warunkach utlenowania mogą przerastać, oddzielać siatkówkę, co może powodować znaczne ubytki widzenia, a nawet ślepotę.
Uszkodzenie siatkówki powstaje w okresie okołoporodowym. Obecnie szacuje się, że retinopatia wcześniacza występuje u ok. 1-15% wcześniaków i u wszystkich dzieci urodzonych przed 28. tygodniem ciąży. Jest ona najczęstszą przyczyną występowania ślepoty u dzieci. Im wcześniej dziecko przyjdzie na świat, tym większy obszar siatkówki zostaje nieunaczyniony. U wcześniaka, który przyszedł na świat zaledwie kilka tygodni przed terminem, występuje zazwyczaj niewielki fragment nieunaczyniony i nawet jeśli wystąpią u niego wczesne stadia retinopatii, to istnieje możliwość całkowitej regresji.
Proces rozwoju choroby może ulec zatrzymaniu na dowolnym etapie. Jeżeli retinopatię rozpozna się we wczesnym stadium, to istnieje duża szansa na jej zatrzymanie, a nawet cofnięcie się zmian chorobowych. Może dojść jednak do odklejenia siatkówki i całkowitej utraty wzroku – dotyczy to jednak zaledwie 10% noworodków, u których rozwinie się retinopatia. U reszty zmiany daje się cofnąć lub zatrzymać.
współpraca: lek. Agnieszka Zaremba-Wilk
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- https://www.przegladokulistyczny.pl/retinopatia-wczesniakow
Opublikowano: 27.06.2024;
Oceń:
0.0
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
0
Komentarze i opinie (0)