Odwarstwienie (odklejenie) siatkówki – objawy, przyczyny, rodzaje, badania, leczenie

Odwarstwienie (odklejenie siatkówki) – co oznacza?

Odwarstwienie siatkówki, potocznie określane jako odklejenie siatkówki (ISC-10 H33), to choroba oka, w przebiegu której dochodzi do odłączenia siatkówki sensorycznej od nabłonka barwnikowego. Ze względu na patomechanizm wyróżniamy cztery typy odwarstwienia siatkówki:

• przedarciowe,
• trakcyjne,
• wysiękowe,
• trakcyjno-przedarciowe.

Odklejona siatkówka powoduje problemy ze wzrokiem, może skutkować jego całkowitą utratą. Odwarstwioną siatkówkę oka należy różnicować z rozwarstwieniem siatkówki, które polega na rozszczepieniu jej warstw. Odklejanie się siatkówki może być powikłaniem rozwarstwienia tej struktury.

Przeczytaj też: Czerwone oczy – przyczyny, objawy, leczenie

Odklejenie siatkówki – objawy – jak rozpoznać?

Siatkówka oka jest częścią gałki ocznej znajdującą się w jej wnętrzu. Dzięki posiadanym fotoreceptorom, które przetwarzają energię świetlną na wrażenia wzrokowe, umożliwia mam odbieranie otaczającego nas świata za pomocą wzorku. Odwarstwienie siatkówki jest stanem nagłym, dlatego wymaga natychmiastowej interwencji, takiej jak w kardiologii zawał serca. Aby móc odpowiednio zareagować niezbędna jest znajomość objawów tego schorzenia. Odklejenie siatkówki nie boli, jednak pojawia się szereg innych, charakterystycznych symptomów.

Objawy odwarstwienia siatkówki są liczne, możemy podzielić je na podmiotowe (które pacjent sam zauważa, subiektywne) oraz przedmiotowe (obiektywne, stwierdzane w badaniu lekarskim).

Do podmiotowych objawów odwarstwienia się siatkówki należą:

• fotopsje – wrażenie błysków światła, „błyskawic” w polu widzenia, należą do klasycznych wczesnych objawów odwarstwienia siatkówki, czasem ruchy oczu prowokują ich powstawanie; najczęściej błyski w oku występują w części skroniowej pola widzenia;
• męty w ciele szklistym, czyli obiekty poruszające się podczas ruchów oka i rzucające cień na siatkówkę; męty w oku mogą przypominać: „obrączkowate zmętnienie”, „pajęczynki”,„pył tytoniowy” – liczne, drobne, czerwone lub czarne kropki (mroczki przed oczami świadczą o przerwaniu ciągłości siatkówki sensorycznej);
• „zasłona przed okiem”, „ciemna chmura” – stanowiąca ubytek pola widzenia, może ona znikać rano i pojawiać się ponownie w ciągu dnia, jest objawem patognomonicznym (jednoznacznie wskazującym na to, że siatkówka się odkleiła), „zasłona” zwykle powstaje w skrajnych obszarach widzenia i ma tendencję do szybkiego zwiększania się, chory z częściowym odwarstwieniem siatkówki może jeszcze całkiem dobrze widzieć;
• gwałtowny spadek ostrości wzroku.

Przeczytaj również: Krwistek oka – czym jest i jak się go leczy?

Do przedmiotowych objawów odwarstwienia siatkówki oka należą:

• widoczny na dnie oka w badaniu oftalmoskopowym (oftalmoskopii) szarobiały, pofałdowany pęcherz uniesionej siatkówki, czasami falujący przy ruchach oka, kontrastujący z czerwoną barwą prawidłowej części dna oka lub pomarszczenie powierzchni siatkówki;
• czerwony otwór na powierzchni pęcherza (tzw. dziura w siatkówce);
• rozproszone w ciele szklistym skupiska barwnika, tzw. „pył tytoniowy”;
• obniżenie ciśnienia wewnątrzgałkowego – hipotonia gałki ocznej spowodowana jest odpływem cieczy wodnistej do przestrzeni podsiatkówkowej, gdzie ulega wchłonięciu.

Odwarstwienie siatkówki – przyczyny – dlaczego siatkówka się odkleja?

Do najczęstszych przyczyn odklejenia siatkówki należą:

• ostre tylne odłączenie ciała szklistego,
• zwyrodnienia szklistkowo-siatkówkowe (zwyrodnienie kraciaste – stwierdzane w ponad 30 proc. przypadków odwarstwienia siatkówki, zwyrodnienie szponiaste, zwyrodnieniowe rozwarstwienie siatkówki),
• krótkowzroczność,
• odklejenie siatkówki po uderzeniu lub innym urazie,
• cukrzyca (retinopatia proliferacyjna – powikłanie cukrzycy),
• guzy naczyniówki,
• tylne zapalenie twardówki,
• zespół wysiękowy błony naczyniowej,

Afakia, czyli bezsoczewkowość, zwiększa ryzyko odwarstwienia siatkówki.

Podział odwarstwień siatkówki – rodzaje

Przedarciowe odwarstwienie siatkówki

Spowodowane jest przerwaniem siatkówki, które umożliwia przejście przez otwór w siatkówce płynu podsiatkówkowego z upłynnionego ciała szklistego do przestrzeni podsiatkówkowej. Występuje u jednej na 10 000 osób w populacji ogólnej, a u 10 proc. z nich obustronnie.

jako objawy przedarciowego odklejenia siatkówki pacjent najczęściej opisuje błyski i fruwające przed okiem męty (pajęczyny lub sadza). Następnie pojawia się zasłona, która szybko się powiększa. Do przedarciowego odwarstwienia predysponują zmiany zwyrodnieniowe obwodowej siatkówki. W 40 proc. przypadków oczu z odwarstwieniem stwierdza się zwyrodnienie kraciaste. Charakteryzuje się ono różnego stopnia zanikiem siatkówki sensorycznej. Przeważnie występuje u osób krótkowzrocznych. Inną patologią obwodu siatkówki jest zwyrodnienie typu „ślad ślimaka”. W obrębie tych patologii może dochodzić do ścieczenia siatkówki i powstawania otworów lub przedarć.

Należy pamiętać, że nie wszystkie otwory prowadzą do odwarstwienia siatkówki. Dlatego też bezobjawowe zwyrodnienia nie wymagają leczenia. Wyjątek stanowią pacjenci, u których w drugim oku nastąpiło odwarstwienie siatkówki. Zwyrodnienia zazwyczaj nie dają żadnych objawów. Objawy w postaci błysków przed okiem związane są z mechanicznym podrażnieniem siatkówki, na skutek działania sił zagrażających jej przedarciem. Niebezpieczne są gwałtownie powstałe przedarcia połączone z nieprawidłowościami ciała szklistego. Leczenie profilaktyczne polega na stosowaniu fotokoagulacji laserowej lub przymrażania ogniskowego, czyli krioterapii.

W badaniu przedmiotowym, przeprowadzanym przez okulistę, widoczny jest pęcherz uniesionej siatkówki oraz otwór na jego powierzchni lub podstawie. W ciele szklistym można zaobserwować rozproszony barwnik przypominający pył tytoniowy, co sugeruje obecność przedarcia. Charakterystyczne dla odwarstwienia siatkówki jest również obniżone ciśnienie wewnątrzgałkowe.

Często współistnieje z:

• ostrym tylnym odłączeniem ciała szklistego,
• otworami siatkówki (przedarcia, dziury).

Czynniki predysponujące:

• krótkowzroczność wysoka 3,5 proc. (predysponujące obwodowe zwyrodnienia siatkówki),
• afakia (bezsoczewkowość) lub pseudofakia (stan po operacji zaćmy z wszczepioną sztuczną soczewką),
• uraz (tępy, przebijający),
• choroby układowe (zespół Marfana, Sticklera i Ehlersa-Danlosa).

Nieprzedarciowe trakcyjne odwarstwienie siatkówki

To typ odwarstwienia siatkówki, w którym sensoryczna część siatkówki jest odciągana od nabłonka barwnikowego przez kurczące się błony szklistkowo-siatkówkowe.

Trakcyjne odwarstwienie siatkówki związane jest z retinopatią cukrzycową proliferacyjną, a dokładniej z obkurczaniem się patologicznych błon włóknisto-naczyniowych. Do trakcyjnego odwarstwienia może dojść także w następstwie urazu przenikającego gałki ocznej. Trakcyjne, bezprzedarciowe odwarstwienie siatkówki u dzieci najczęściej wywołuje retinopatia wcześniacza. W przypadku trakcyjnego odwarstwienia nie występują ani błyski, ani męty przed okiem. Pojawiająca się zasłona postępuje bardzo powoli..

Przyczyny trakcyjnego odwarstwienia siatkówki:

• retinopatia proliferacyjna w cukrzycy,
• retinopatia wcześniaków,
• penetrujący uraz tylnego odcinka oka,
• ciężkie zapalenie wewnątrzgałkowe,

Objawy trakcyjnego odwarstwienia siatkówki

• fotopsje i męty w ciele szklistym nie występują,
• ubytki w polu widzenia postępują powoli,
• gładka, nieruchoma powierzchnia odwarstwionej siatkówki, nie posiadająca otworów,
• obecność trakcji szklistkowo-siatkówkowej (najwyższe uniesienie siatkówki w tym miejscu).

Nieprzedarciowe wysiękowe odwarstwienie siatkówki

Jest typem odwarstwienia siatkówki, w którym płyn podsiatkówkowy pochodzący z naczyniówki przedostaje się do przestrzeni podsiatkówkowej przez uszkodzony nabłonek barwnikowy.

Cechy charakterystyczne:

• odwarstwienie siatkówki ma kształt wypukły,
• powierzchnia siatkówki jest gładka, niepomarszczona,
• siatkówka jest ruchoma i wywołuje zjawisko „dryfującego płynu”,
• ubytek w polu widzenia może wystąpić nagle i rozwijać się szybko.

Przyczyny wysiękowego odwarstwienia siatkówki:

• guzy naczyniówki:
  • pierwotne – czerniak, naczyniak,
  • przerzutowe,
• zapalenia:
  • choroba Harady,
  • zapalenie tylnego odcinka twardówki,
  • martwicze zapalenie siatkówki,
• przeciek z naczyń podsiatkówkowych:
  • naczyniówkowa neowaskularyzacja (tworzenie nowych naczyń),
  • siatkówkowe teleangiektazje (poszerzenie naczyń),
• układowe:
  • nadciśnienie,
  • zatrucie ciążowe,
  • hipoproteinemia,
• jatrogenne (odwarstwienie siatkówki po operacji):
  • leczenie chirurgiczne odwarstwienia siatkówki,
  • panretinalna fotokoagulacja.

Odwarstwienie siatkówki – leczenie

W przypadku przedarciowego odwarstwienia siatkówki stosuje się leczenie chirurgiczne. Celem zabiegu jest skuteczne leczenie bez zbędnego ryzyka i obciążenia dla pacjenta. Procedurą przeprowadzaną w warunkach ambulatoryjnych jest retinopeksja pneumatyczna. Polega ona na przyłożeniu siatkówki i zamknięciu istniejących otworów przy użyciu gazu podanego do komory ciała szklistego.

Innym zabiegiem wykonywanym w odwarstwieniu siatkówki stosowanie plomb, czyli specjalnych silikonowych materiałów, które są przyszywane do twardówki. Powodują one wgłobienie ściany gałki ocznej, a tym samym zbliżenie do siebie odwarstwionych części siatkówki i zamkniecie otworów.

W bardziej skomplikowanych przedarciowych odwarstwieniach siatkówki stosuje się witrektomię przez część płaską ciała rzęskowego (ppV). Dotyczy to przypadków, kiedy nie można uwidocznić otworów siatkówki, bądź też nie mogą być zamknięte przez plomby.

Podstawowym leczeniem trakcyjnego odwarstwienia siatkówki bez przedarcia jest witrektomia przez część płaską ciała rzęskowego. Połączona jest ona z panfotokoagulacją wewnętrzną. Trakcyjno-przedarciowe odwarstwienie siatkówki wymaga leczenia chirurgicznego w trybie pilnym.

Leczenie wysiękowego odwarstwienia siatkówki jest zależne od przyczyny je wywołującej. Przeważnie stosuje się farmakoterapię.

Wypowiedź okulisty na temat odwarstwienia siatkówki