Czym jest i jak wygląda ostuda?
Ostuda to przewlekłe, nabyte zaburzenie barwnikowe skóry, które – w zależności od rodzaju – może obejmować naskórek, skórę właściwą lub mieć charakter mieszany.
Melasma wynika z nadprodukcji barwnika skórnego, czyli melaniny, w rejonach szczególnie narażonych na promieniowanie słoneczne. Można ją rozpoznać po cechach charakterystycznych, do których należą nieregularne brązowe plamy, w odcieniach od jasnego do ciemnego brązu, a nawet czerni oraz lokalizacja zmian.
Zmiany hiperpigmentacyjne w przebiegu ostudy najczęściej pojawiają się w obrębie różnych części twarzy, czasem także na szyi. Ostuda pojawia się:
- nad górną wargą,
- na nosie,
- na policzkach,
- na żuchwie,
- na czole.
Uważa się, że występowanie ostudy związane jest najczęściej z połączenia wahań poziomu hormonów (w szczególności estrogenów, progesteronu oraz hormonów ACTH i MSH), a także narażenia na długotrwałą ekspozycję na słońce. Z tego względu można spotkać się z wyrażeniem„ostuda hormonalna”.
Czym jest ostuda ciążowa?
Ostuda ciążowa dotyka kobiety w czasie ciąży (około 20% przypadków). Uważa się, że w III trymestrze ciąży wyzwalają ją znaczne ilości hormonów łożyskowych, przysadkowych oraz jajnikowych. Maska ciążowa najczęściej ustępuje samoistnie po porodzie, kiedy poziom hormonów powoli wraca do normy. Zdarza się jednak, że nie podda się remisji i trzeba ją zlikwidować dostępnymi metodami, pod kontrolą dermatologa.
Co oznacza ostuda po śląsku?
W ramach ciekawostki warto wiedzieć, że w gwarze śląskiej słowo „ostuda” ma inne znaczenie. Oznacza ono bowiem: „kłótnię”, „awanturę”, „zwadę” i „zgorszenie”.
U kogo występuje ostuda?
Przebarwienia skóry w postaci ostudy w około 90% przypadków pojawiają się u kobiet w wieku rozrodczym od 20 do 40 lat. Szacuje się, że ostuda występuje u mniej więcej 10% mężczyzn, choć statystyki mogą się od siebie różnić. Uważa się, że ostuda najczęściej dotyczy kobiet po 30. r.ż. o ciemniejszej karnacji, czyli fototypach skóry: III, IV i V, według skali Fitzpatricka.
Przebarwienia pozapalne, piegi a ostuda – co mają wspólnego?
Wszystkie wymienione powyżej nazwy to rodzaje zaburzeń pigmentacji skóry. Przy czym piegi obejmują zasięgiem warstwę podstawną naskórka i należą do przebarwień wrodzonych. Przebarwienia pozapalne są najczęściej następstwem chorób zapalnych skóry. Należą do przebarwień nabytych. Natomiast tytułowa ostuda to także przebarwienie nabyte, indukowane, m.in. przez promieniowanie UV.
Rodzaje ostudy
Ostudę można podzielić w zależności od lokalizacji zmian na trzy typy:
- centrofacial – występująca na czole, nad górną wargą oraz na policzkach i brodzie. To najczęściej spotykany rodzaj ostudy;
- malar – pojawiająca się pod oczami i na nosie;
- mandibular – w której zmiany pigmentacyjne uwidaczniają się w okolicach żuchwy i szyi.
Jak zdiagnozować ostudę?
W przypadku podejrzenia melasmy należy udać się do lekarza dermatologa. Za pomocą specjalistycznych narzędzi, takich jak m.in. lampa Wooda i dermatoskop, lekarz zdiagnozuje problem skórny. Ważne jest określenie głębokości przebarwień, po to aby dobrać najbardziej skuteczną metodę leczenia ostudy. W celu stwierdzenia przyczyny pojawienia się melasmy, lekarz może zlecić dodatkowe badania.
Przyczyny ostudy
Do wystąpienia ostudy predysponują następujące czynniki:
- zmiany hormonalne w przebiegu ciąży, menopauzy czy zaburzeń miesiączkowania;
- przyjmowanie środków antykoncepcyjnych, leków hormonalnych i sterydowych;
- nadmierna ekspozycja na promieniowanie słoneczne;
- stosowanie preparatów o właściwościach fotouczulających, np. antybiotyków z grupy tetracyklin oraz retinoidów;
- niektóre składniki kosmetyków, np. salicylany i cytryniany;
- predyspozycje genetyczne. U około 40% pacjentów problemy z zaburzeniami pigmentacji skóry występowały w rodzinie;
- współwystępowanie chorób, takich jak: nowotwory, guzy jajników, zaburzenia metaboliczne, choroby kory nadnerczy, tarczycy, wątroby czy nerek.
Leczenie – ostuda
Niestety melasma to przebarwienie trudne do usunięcia. Wynika to z dość głębokiego rozkładu pigmentu, który jest obecny w znacznej ilości, we wszystkich warstwach naskórka, a czasem także w skórze właściwej. Zdarza się, że ostudzie towarzyszą jeszcze teleangiektazje, co utrudnia leczenie. Z tych względów należy przygotować się na konieczność kilkumiesięcznej terapii oraz połączenia kilku metod, często u różnych specjalistów, np. lekarza dermatologa, kosmetologa i lekarza medycyny estetycznej.
Metodą pierwszego rzutu jest aplikacja preparatów rozjaśniających oraz bezwzględne zalecenie stosowania wysokiej ochrony przeciwsłonecznej. Całoroczna fotoprotekcja jest niezwykle ważna! Jeśli jest to możliwe, zaleca się odstawienie leków antykoncepcyjnych. W leczeniu ostudy przydatna może być także suplementacja m.in. kartenoidów, które ograniczają aktywność melanocytów. Przez całą terapię oraz określony przez specjalistę czas po ustąpieniu melasmy należy ściśle przestrzegać zaleceń, dotyczących pielęgnacji domowej.
W terapii, mającej na celu usunięcie ostudy, pomocne są następujące zabiegi z zakresu kosmetologii i medycyny estetycznej:
- peelingi chemiczne, np. kwas: glikolowy, kojowy, trichlorooctowy (TCA), transeksamowy, mlekowy;
- laseroterapia Q-switch, laserami frakcyjnymi ablacyjnymi i nieablacyjnymi, laserami pikosekundowymi oraz IPL;
- radiofrekwencja mikroigłowa;
- mezoterapia igłowa;
- aplikacja kremów i preparatów z zawartością składników aktywnych, m.in. o działaniu ograniczającym szybkość tworzenia się melaniny, takich jak: hydrochinon, kwas azelainowy czy kwas traneksamowy. Specjalistyczne preparaty służące do redukcji przebarwień to: Cosmelan, Dermaceutic oraz Dermamelan.
