Choroby zatok wymagają szczegółowej diagnostyki. Najczęściej stosowanymi badaniami na zatoki jest RTG zatok i tomografia komputerowa zatok. Które badanie zatok jest lepsze i pozwala na wykrycie przyczyn chorych zatok? Tomografię wykonuje się przy przewlekłym zapaleniu zatok, by poznać jego przyczynę. Tomografia głowy pozwala na obrazowanie zatok przynosowych, czołowych, szczękowych.
RTG zatok czy tomografia zatok – które badanie zatok wybrać?
Spis treści
Jakie badania zatok można zrobić?
Zatoki przynosowe to jamy powietrzne zlokalizowane w strukturach czaszki, połączone naturalnymi ujściami z jamą nosa. Ich fizjologiczną rolą jest ogrzanie i nawilżenie wdychanego powietrza, modulowanie głosu oraz amortyzacja delikatnych struktur mózgu. Z racji powszechnego występowania zapalenia za to, w tym ostrego i nawracającego, badanie zatok staje się koniecznością. Najistotniejsze z nich to rentgen zatok i tomografia komputerowa zatok.
Badania obrazowe zatok są doskonałym uzupełnieniem diagnostyki lub monitorowania leczenia zapalenia zatok. Podstawowym badaniem diagnostycznym jest badanie endoskopowe zatok, z użyciem elastycznego wziernika. Najczęściej badanie to jest rozstrzygające, jednak w sytuacji znacznego nasilenia dolegliwości i ryzyka powikłań zatokopochodnych, warto rozważyć wykonanie RTG zatok lub tomografii zatok.
Przeczytaj również: Tomografia czy rezonans – które badanie wybrać?
Rentgen zatok – na problem z zatokami i ostre zapalenie zatok
Zdjęcie RTG zatok było do niedawna podstawową procedurą diagnostyczną chorych zatok przynosowych, szczękowych i czołowych, jednak z racji ograniczonej wartości diagnostycznej i coraz większej dostępności tomografii komputerowej, to właśnie ta technika obrazowania jest obecnie preferowana.
Wskazania do badania radiologicznego zatok to:
- diagnostyka i leczenie ostrych stanów zapalnych (trwających do 12 tygodni)
- diagnostyka urazów zatok przynosowych
- lokalizacja ciał obcych w zatokach
- radykalne leczenie chirurgiczne zatok przynosowych
Jaki wynik może dać badanie zatok radiologiczne?
Ograniczenia rentgena zatok RTG zatok umożliwia ocenę powietrzności zatok i obecności płynu, jednak nie umożliwia wykluczenia obrzęku błon śluzowych i jest mało czuły w przypadku zajęcia stanem zapalnym komórek sitowych. Dodatkowo błędy techniczne w trakcie badania oraz fakt nakładania się na obrazie rtg wszystkich warstw tkankowych utrudnia niekiedy interpretację obrazu.
RTG zatok nie wymaga żadnego przygotowania ze strony pacjenta. Przeciwwskazanie do RTG zatok to ciąża. Badanie trwa kilka minut i jest bezbolesne. Ile kosztuje RTG zatok? Cena badania to ok. 25–30 złotych.
Obrazowanie to wykonywane jest w różnych ułożeniach głowy, a najczęstsze projekcje to:
- projekcja Watersa (potyliczno-bródkowa) obejmująca zatokę szczękową i sitowie przednie;
- projekcja Caldwella (potyliczno-czołowa) obejmująca zatokę czołową oraz sitowie tylne;
- projekcja boczna obejmująca zatokę klinową i czołową;
- projekcja podstawy czaszki obejmująca zatokę klinową;
Tomografia komputerowa zatok
Obecnie najbardziej czułą metodą i najlepszym badaniem na zatoki jest tomografia zatok. Umożliwia ona dokładną ocenę struktur anatomicznych oraz zmian patologicznych. Umożliwia obrazowanie kompleksów ujściowo-przewodowych, pogrubienia błon śluzowych oraz erozji kostnych. Dokonywana jest ocena zarówno struktur kostnych, jak i tkanek miękkich. Schorzenia w obrębie jamy nosa i zatok przynosowych można zdiagnozować w trakcie tomografii komputerowej głowy. Widoczne są wówczas zatoki czołowe, szczękowe i przynosowe.
Kiedy wykonuje się tomografię zatok? Badanie to zalecane jest w następujących sytuacjach:
- brak rezultatów leczenia chorych zatok – ostre zapalenie zatok przechodzi w przewlekłe
- przedoperacyjna ocena nosa i zatok;
- podejrzenie grzybiczego zapalenia zatok (grzybica zatok);
- podejrzenie niedrożności kompleksu ujściowo-przewodowego.
Jak wygląda tomografia głowy i zatok? Pacjent leży na stole aparatu w nieruchomej pozycji. Najczęściej tomografia zatok wykonywana jest w płaszczyźnie czołowej lub poprzecznej. Umożliwia to ocenę zmian chorobowych w zatokach oraz ryzyko rozszerzenia zapalenia na sąsiadujące struktury – podstawę czaszki, jamę czaszkową, oczodół.
W przypadku tomografii zatok z kontrastem, pacjent powinien być na czczo. Ponadto wymagane jest badanie poziomu kreatyniny i GFR oraz odstawienie metforminy na 48 godzin przed i po badaniu. Badanie trwa kilka minut i jest całkowicie bezbolesne. Przeciwwskazanie do tomografii zatok z kontrastem to uczulenie na środek kontrastowy, choroby tarczycy, wątroby i nerek, astma oraz szpiczak mnogi. Cena tomografii zatok to 200 złotych bez kontrastu i 300 złotych z tomografii z kontrastem.
Tomografia komputerowa zatok – wskazania
Tomografia komputerowa zatok wykonywana jest zwłaszcza w przypadku nieprawidłowych lub niejasnych wyników innych badań (np. zdjęcia rtg zatok) – często pozwala ona na postawienie rozpoznania i zaplanowanie leczenia. Wykorzystywana jest w celu wykrycia uszkodzeń zatok i określenia ich lokalizacji oraz zasięgu po urazach w obrębie czaszki, znajduje zastosowanie w ocenie wad rozwojowych twarzoczaszki, może posłużyć do diagnostyki stanów zapalnych zatok, a także pozwala na wykrycie guzów nowotworowych w obrębie zatok i jamy nosowej, z jednoczesną oceną ich granic i naciekania – pomaga to określić stopień zaawansowania nowotworu. Dzięki dokładnemu zobrazowaniu anatomii jamy nosowej i zatok, ułatwia planowanie zabiegów operacyjnych w tym rejonie. Może być także wykorzystana do kontroli efektów leczenia chorób zatok.
Tomografia komputerowa zatok – przebieg
Przed tomografią komputerową zatok należy omówić z lekarzem szczegóły badania i wyjaśnić wszelkie wątpliwości. Konieczne jest poinformowanie lekarza o obecności ciąży lub prawdopodobieństwie zajścia w ciążę w niedawnym czasie, jak również przekazanie informacji o wszystkich przyjmowanych lekach oraz o aktualnych chorobach (zwłaszcza o chorobach nerek, wątroby, tarczycy, niewydolności krążenia lub niewydolności oddechowej, astmie, cukrzycy, szpiczaku mnogim oraz o uczuleniach) – stany te mogą wymusić odstąpienie od wykonania tomografii komputerowej (szczególnie z użyciem środka kontrastowego), lub wymagać zastosowania odpowiednich środków bezpieczeństwa.
Należy, ponadto, poinformować lekarza o ewentualnej klaustrofobii (lęk przed małymi przestrzeniami; w takim przypadku oraz przy nasilonym niepokoju podane zostaną środki uspokajające).
Ze względu na możliwy wpływ na jakość uzyskanych skanów, należy poinformować lekarza, jeśli w ciągu kilku dni przed badaniem pacjent przeszedł badanie przewodu pokarmowego z użyciem papki barytowej lub zażywał środki zawierające bizmut. Warto przedstawić lekarzowi całą osobistą dokumentację medyczną.
W przypadku tomografii komputerowej zatok z użyciem środka kontrastowego na badanie należy zgłosić się na czczo, natomiast w innych sytuacjach nie jest to wymagane – chyba że lekarz zalecił inaczej. Przed badaniem wskazane jest zdjęcie z ciała i wyjęcie z ubrania wszelkich metalowych przedmiotów, gdyż mogą one wpływać na jakość uzyskanych obrazów. W przypadku badania z kontrastem, do żyły pacjenta zakładany jest wenflon, przez który podany zostaje środek kontrastowy.
Pacjent proszony jest najczęściej o położenie się na stole tomografu na plecach i pozostanie w tej pozycji bez ruchu przez cały czas badania, a personel opuszcza pomieszczenie skanera. Od tej chwili komunikacja między personelem i pacjentem możliwa jest dzięki systemowi głośników i mikrofonów oraz szyby między pomieszczeniem tomografu i pomieszczeniem z konsolą kontrolną. Stół tomografu przesuwa się automatycznie w tubie skanera – w pierwszej fazie w celu ustalenia optymalnego położenia pacjenta, następnie powoli w trakcie właściwej części badania. W trakcie skanowania pacjent może zostać poproszony o wstrzymanie oddechu, w celu zminimalizowania zakłóceń obrazów, pomiędzy skanowaniami natomiast może oddychać swobodnie. Procedura trwa zwykle nie więcej niż kilkanaście minut.
Po zakończeniu tomografii komputerowej zatok można bez przeszkód powrócić do zwyczajnych zajęć. W przypadku podania kontrastu należy stosować się do instrukcji personelu.
Tomografia komputerowa zatok – przeciwwskazania
Przeciwwskazania do tomografii komputerowej zatok wynikają z narażenia na promieniowanie jonizujące oraz z potencjalnego ryzyka związanego z dożylnym podaniem środka kontrastowego. Ze względu na promieniowanie, unika się stosowania tomografii komputerowej u kobiet w ciąży, chyba że jest to badanie niezbędne.
Jako środki cieniujące stosowane są najczęściej jodowe środki kontrastowe. Podanie ich jest bezwzględnie przeciwwskazane u pacjentów z wolem toksycznym tarczycy i ze świeżym krwawieniem do mózgu z uwagi na ryzyko pogorszenia stanu zdrowia.
Do przeciwwskazań względnych zastosowania tomografii komputerowej zatok (wymagających zachowania szczególnych środków ostrożności) należą:
- nadwrażliwość na podawane dożylnie środki kontrastowe,
- wystąpienie w przeszłości powikłań po podaniu jodowego środka kontrastowego,
- choroby tarczycy,
- niewydolność wątroby, nerek, układu krążenia lub oddechowa,
- astma,
- szpiczak mnogi.
Ponadto, szczególna ostrożność musi zostać zachowana u osób przyjmujących metforminę (doustny lek przeciwcukrzycowy), w przypadku dzieci poniżej 10. roku życia oraz u osób powyżej 65. roku życia.
Mimo braku udowodnionej szkodliwości karmienia piersią, po podaniu matce środka cieniującego, zaleca się zaprzestanie karmienia piersią przez 24-48 godzin od tomografii komputerowej z podaniem kontrastu. Badanie jest, ponadto, przeciwwskazane u osób, które nie mogą pozostać w bezruchu w czasie badania.
współpraca: lek. Miłosz Turkowiak
Opublikowano: 02.12.2016;
Oceń:
4.5
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Justyna Mazur
Analityk medyczny
Absolwentka Wydziału Farmaceutycznego z Oddziałem Analityki Medycznej Collegium Medicum na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Stale kontynuuje edukację, uczestnicząc w licznych kursach i szkoleniach z zakresu diagnostyki laboratoryjnej. Kilkuletnie doświadczenie zawodowe zapewnia jej znajomość realnych wątpliwości i obaw pacjentów związanych z wykonaniem oraz interpretacją badań laboratoryjnych.
172
Komentarze i opinie (0)