Alkaloza, czyli zasadowica oddechowa, to stan zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej i wzrostu pH krwi, który może doprowadzić nawet do śmierci pacjenta. Przyczyną rozwinięcia się zasadowicy jest zwiększona wentylacja płuc. U pacjenta stwierdza się objawy alkalozy, takie jak np.: tężyczka związana z hipokalcemią, parestezje, zawroty głowy i skurcze mięśni. Leczenie zasadowicy oddechowej polega na przeciwdziałaniu przyczynie, która ją wywołała.
Zasadowica oddechowa – przyczyny, objawy, leczenie
Spis treści
Podwyższone pH krwi
Utrzymanie odpowiedniego stężenia jonów wodorowych w środowisku wewnątrz- oraz zewnątrzkomórkowym to jedno z najważniejszych zadań metabolizmu. Zachowana równowaga kwasowo-zasadowa jest niezbędna do prawidłowego przeprowadzania wszystkich procesów życiowych organizmu, a jej zaburzenia (kwasica i zasadowica) prowadzą do poważnych problemów zdrowotnych, w tym nawet do śmierci.
W zdrowym organizmie pH płynu wewnątrzkomórkowego wynosi około 7, natomiast w płynach zewnątrzkomórkowych jest wyższe i we krwi pH waha się pomiędzy 7,35 a 7,45. Utrzymanie izohydrii, czyli stałego stężenia jonów wodorowych, nie jest zadaniem prostym i wymaga działania wielu mechanizmów.
Przeczytaj więcej na temat: Niski progesteron – leczenie, objawy, skutki
Ogromną rolę spełniają tu bufory, czyli substancje, których zadaniem jest utrzymywanie w miarę stałego pH podczas dodatkowej podaży niewielkich ilości kwasu czy zasady. Do najważniejszych buforów organizmu zalicza się: bufor wodorowęglanowy (wodorowęglany to związki zawierające w swojej budowie aniony HCO3 -), hemoglobinianowy, białczanowy i fosforanowy. W utrzymywaniu w równowadze gospodarki kwasowo-zasadowej bardzo dużą rolę pełnią także płuca i nerki.
Obniżenie pH osocza krwi powoduje kwasicę – jej przyczyną może być hipowentylacja (jest to wtedy tak zwana kwasica oddechowa) lub nagromadzenie się w osoczu substancji o charakterze kwaśnym czy obniżenie stężenia substancji o charakterze zasadowym (kwasica metaboliczna).
Zasadowica polega z kolei na podwyższeniu pH osocza krwi na skutek hiperwentylacji (zasadowica/alkaloza oddechowa) lub utraty kwaśnego soku żołądkowego czy też stosowania leków alkalizujących (zasadowica/alkaloza metaboliczna/nieoddechowa).
Zasadowica oddechowa – co to jest i czy zagraża życiu?
Zasadowica (alkaloza) oddechowa to zaburzenie równowagi kwasowo-zasadowej, w którym dochodzi do wzrostu pH krwi powyżej 7,45 na skutek obniżonego stężenia pCO2 (ciśnienie parcjalne dwutlenku węgla) we krwi – jest to tak zwana hipokapnia. CO2, czyli dwutlenek jest produkowany w procesie oddychania komórkowego i jest transportowany wraz z krwią do płuc, skąd jest wydychany do atmosfery. Dwutlenek węgla rozpuszcza się we krwi na zasadzie rozpuszczania fizycznego, natomiast później, we wnętrzu erytrocytów łączy się z cząsteczkami wody, tworząc bardzo nietrwały kwas węglowy, który natychmiast dysocjuje z wytworzeniem anionów wodorowęglanowych HCO3 - oraz kationów wodorowych H+ (H3O+).
Wydech powoduje uwolnienie z płuc dwutlenku węgla, a co za tym idzie, obniżenie stężenia we krwi anionów wodorowęglanowych i kationów wodorowych. Natomiast wdech, wraz z którym do płuc dostaje się powietrze atmosferyczne, podnosi stężenie parcjalne tlenu we krwi (pO2).
Znacznie głębsze i szybsze oddychanie (w stosunku do normalnego) – czyli hiperwentylacja (stała lub okresowa) – powoduje spadek prężności dwutlenku węgla we krwi i wyrównawczy spadek wodorowęglanów (dzieje się tak, aby utrzymać stałe pH płynu wewnątrz- i zewnątrzkomórkowego).
Jeśli hiperwentylacja jest bardziej intensywna lub trwa dłużej, układy buforowe nie są w stanie utrzymać stałego pH w ustroju i dochodzi wówczas do rozwinięcia zasadowicy oddechowej. Zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej organizmu mogą prowadzić do bardzo poważnych konsekwencji, w tym do śmierci.
Jakie są przyczyny zasadowicy oddechowej?
Jak sama nazwa wskazuje, do alkalozy oddechowej dochodzi na skutek zwiększonej wentylacji płuc, jednak przyczyny hiperwentylacji mogą być różne:
- zasadowica psychogenna – hiperwentylacja związana jest z reakcją na pewien rodzaj silnego bodźca – stres, atak nerwicy, ból, szok, podniecenie czy zimno; może występować także w przebiegu chorób psychicznych;
- nabyte zmiany naczyniowe w ośrodkowym układzie nerwowym negatywnie wpływające na pracę i funkcjonowanie ośrodków mózgowych;
- zatorowość płucna;
- niedodma;
- odma prężna;
- alergeny lub toksyny – mogą one pobudzać układ oddechowy;
- obrzęk płuc;
- niedotlenienie (hipoksja) – w odpowiedzi na nią może pojawiać się kompensacyjna hiperwentylacja;
- wentylacja mechaniczna – nieprawidłowo ustawione parametry (takie jak częstość czy głębokość oddechów) maszyn zastępujących lub wspierających oddech własny pacjenta mogą powodować hiperwentylację;
- leki – przedawkowanie salicylanów, metyloksantyny, aminofiliny, progesteronu lub teofiliny;
- ciąża – wentylacja pęcherzykowa zwiększa się u ciężarnych kobiet o 60%;
- wstrząs septyczny – spowodowany bakteriami G(-);
- zasadowica oddechowa u noworodka.
Zasadowica metaboliczna wywoływana jest przez inne przyczyny.
Zasadowica oddechowa – objawy
Hipokapnia powoduje szereg objawów składających się na obraz zasadowicy oddechowej.
Wśród objawów zasadowicy wymienia się:
- parestezje – czucie opaczne;
- bóle w klatce piersiowej;
- drętwienie w okolicach ust;
- zawroty głowy;
- mroczki przed oczami;
- szumy uszne;
- zaburzenia świadomości;
- skurcze mięśni;
- tężyczkę normokalcemiczną – pojawia się ona najczęściej w związku z hipokalcemią (stanem, w którym wapń we krwi jest znacznie obniżony), niski poziom wapnia we krwi nie tłumaczy jednak mechanizmu powstawania tężyczki w przypadku zasadowicy – jony wapnia, na skutek obniżonego stężenia jonów H+ (H3O+), wiążą się z białkami osocza i stają się nieaktywne;
- powikłania neurologiczne – zarówno hipokapnia, jak i hiperkapnia wywiera negatywny wpływ na naczynia mózgowe; hipokapnia powodująca alkalozę oddechową zwęża naczynia mózgowe, mogąc prowadzić do niedokrwienia struktur ośrodkowego układu nerwowego.
Hipokaliemia może także towarzyszyć zasadowicy oddechowej, znacznie częściej występuje ona jednak w przypadku zasadowicy metabolicznej.
Objawy innych zaburzeń równowagi kwasowo-zasadowej różnią się od siebie i zarówno zasadowica metaboliczna, jak i kwasica oddechowa będzie powodować rozwinięcie zaburzeń o innym typie.
Badania i parametry na rozpoznanie zasadowicy oddechowej
Ocena stanu równowagi kwasowo-zasadowej opiera się na oznaczeniu poziomu trzech parametrów, którymi są:
- pH krwi – zasadowica oddechowa ostra nieskompensowana charakteryzować się będzie podwyższonym pH, natomiast wyrównana zasadowica oddechowa będzie się cechować prawidłowym pH;
- stężenie wodorowęglanów – jest prawidłowe w przypadku niewyrównanej alkalozy i spada, gdy następuje jej kompensacja;
- ciśnienie parcjalne CO2 (pCO2 ) – jest obniżone w przypadku każdej postaci zasadowicy.
Leczenie zasadowicy oddechowej
Leczenie zasadowicy oddechowej powinno opierać się na rozpoznaniu i przeciwdziałaniu przyczynie, która doprowadziła do rozwinięcia się alkalozy. Jeśli do hiperwentylacji doprowadził stres lub inne silne emocje, należy starać się uspokoić chorego. Można także spróbować nakłonić go do oddychania w plastikowy woreczek lub balonik – dwutlenek węgla będzie wracał do płuc i stamtąd do krwiobiegu, co zapobiegać będzie hipokapnii.
Jeśli alkaloza spowodowana jest zatruciem lekami lub poważnym uszkodzeniem układu nerwowego, pacjent musi być bezwzględnie leczony na odpowiednio wyposażonym oddziale szpitalnym.
W niektórych przypadkach stosuje się leki osłabiające napęd oddechowy.
Czytaj również: Szpitalne zapalenie płuc (SZP) – przyczyny, leczenie, rokowanie
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- Karges W., Al Dahouk S., Interna w 5 dni, Wydanie 1. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2013.
- Doboszyńska A., Objawy chorób wewnętrznych. Podręcznik dla studentów, Wydanie 1. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2013.
- Zahorska-Markiewicz B., Małecka-Tendera E. (red.), Patofizjologia kliniczna. Wydawnictwo Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2014.
- Gajewski P., Szczeklik A., Interna Szczeklika 2017, Wydanie 8. Wydawnictwo MP, Kraków 2017.
- Paauw D. S., Burkholder L. R., Migeon M. B., Choroby wewnętrzne: praktyczny przewodnik kliniczny, Tom 1. Wydanie 1. Wydawnictwo Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2009.
Opublikowano: 09.01.2019;
Oceń:
4.7
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Marcin Setlak
lekarz
Absolwent Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach. Aktywnie uczestniczył w działalności wielu studenckich kół naukowych. Szczególnie zainteresowany tematyką neurochirurgii, neurologii i psychiatrii. W wolnych chwilach zgłębia sekrety botaniki. Lubi podróżować i czytać książki.
209
Komentarze i opinie (0)